Benim acılı Anadolum!!! Evvel Kahramanmaraş’ta yıkıldı, sonra da Akşener zelzelesi vurdu seni geçti! Yaralarını saracaksın da, onun iki ömrünün artçıları var daha yolda. Akademik konuşayım Anadolum, tabiat ve siyasette yaşanan bu afetlerin iktisat ve seçimlere tesirini çalmaya kalkmaya, vakit ver beyin ve kalbin biraz soğumasına. Sen saatine bakıp sonuncu hesabının ödeme sürecini beklerken, ben seni avutmak için Şubat ayı bilgilerinde buhranın öncülerini almaya çalışayım.
Seçmen açısından birinci müşteriyi her vakit ekonomiyi hangi kısıtlamaların daha güzel yöneteceğiydi, ve 14 Mayıs’a yaklaşırken, seçmenin yalnızca bu kişiye odaklanacağını göreceksin. Bakalım, aşağıdaki tahlilde sorunu kimin çözeceğine dair ipuçları bulabilecek mi? Zelzelede iktisadın geçtiği Erdoğan ve Cumhur İttifakı’nın puanlarını yazdığına, ya da seçmenin tercihlerini değiştirmeyeceğini söyleyenleri de duyacağız. Kızmayalım, aldırmayalım, yollarımızı geriden yürüyoruz. Yüzbin can toprak altında, onun 4-5 misli de konutundan barkından alınmış, kimi derme-çatma çadırlarda titriyor, kimi öte yörelere göçmüş, kira bezirganlarının insafına bırakılmış. Erdoğan’ın 200 bin konut inşaat teslim vaadiyle bu acıları unutturacağını düşünenler taramada beyin göçmeni geçirmiş olabilir. Şayet hekim, hatta sıhhat vazifelisi bulabiliyorlarsa, kendilerine bir baktırsınlar.
Garip bir iktisattır burası. Sarsıntı izlenimi sarsar ki evi BloombergHT Şubat hastası itimadı 13 puan birden düşüyor, ulusal gelir göstergelerine beklenti arzeden, sağlam tüketim malları satın alma alımını da “%29,13’lük sert düşüşle 43,33’e gerilemiş”.
Acılı halkımız kederini unutmak için o denli bir alışveriş seferberliğine çıkmış ki, bir haftalık kredi kartı bakiyeleri %3.9, kişisel krediler ise %3.1 etkileyici. İşte, buhranın birinci öncülerine burada rastlıyor ve “not ediyoruz” vakti geldiğinde hesabını soracağız.
Yıllıklandırılmış bazda %83 artan müşteri kredi değerleri 2023 TÜFE tahmini %50-55’i kat be kat aşmış. Seçimden sonra para siyasetinin beklendiği senaryoda, bu kredileri elde etmek imkansız hale gelir ve icra-iflas şenliği yaşanır.
Üretim tarafında buhran yok, lakin oldukça makus haberler var. S&P Global-ISO imalat sanayi PMI aydan-aya sabit kalarak 50.1 olarak açıklandı. Yani ekonomik çok aktivite mütevazi de olsa genişletiyor. Ancak, alt kalemlere beklentimiz, gelen mamulün kesilmesi ile birlikte zincirleri çok zedelenmiş, üretici fiyatları yeniden artıyor.
İmalat sanayi hizmetlerinin yanında de nabzını ölçen MÜSİAD-SAMEKS ise üretim cephesinde çok daha karamsar bir tablo çiziyor: “2023 yılı Şubat sonunda mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya kalkan 5,2 puan azalarak 48,7 kıymetine geri gitti . Kelam tartışması gelişmede Hizmet Kesimi Endeksinin önceki aya sonu 4,7 puan azalarak 49,4 bölge gerilemesi teşhirli, Sanayi Kesimi Endeksi de 7,4 puan birden azalarak 47,3 puana geri verdi. Haziran 2021 nöbetlerinden beri birinci defa her iki dalda birdenbire bazda azalmış gözlenmiştir”.
Depremin iktisada maliyetiyle ilgili çalışmaların hepsinde GSYIH yani çıkış kaybının mütevazi olacağı ve yine inşa faaliyeti boyunca en geç 3Ç2023’te canlanacak projeksiyonu var. Kayıpların mütevazi olduğu tartışılmaz, lakin kolay tazmini şüpheli bir beklenti. Bölgeden 1.5 milyon insanın göç ettiği söyleniyor. Fabrika, atölye ve döküm hiç ziyan görmese de, emekçi olmayınca nasıl üretim yapılacak? GSYİH’de mütevazi de olsa, bölge mahsus gıda sanayi, dokuma, dokuma ve demir-çelik gibi iş kollarında üretim çok uzun süre kendine gelemeyecek.
Türkiye üretim potansiyellerinde yalnızca bir tık kayboldu, ancak şimdi anlık yansımayan gerçek, yüzbinlerce insan uzun süre işsiz kalacak. Sorarım, bu beşerler devletlerini kendilerini verecekleri bir kaç kuruşa tav yapacak, onları konteyner barınak inşa etmeyip oy getirsin diye 200 bin imtiyazlı aileye gıcır gıcır konut dağıtacak bir öndere oy mu verecek?
TUIK’e Şubat tahmini u %3.15, Ocak’a yavaşlamış bile. Şayet TUIK’e inanıyorsanız, halkımızın pahalılığından çektiği masrafları de rahatlıyor. Benim üzere TUIK TÜFE, ENAG ve İTO kullanımının ortalamasını alarak aylık %5 civarında bir yerleşim hesaplarsınız, sıkıntı çok çetin. Biraz derin uzantı iktisatta arz daha geniş sınırlarının dikleştiği ve talep eğrisinin sağa kaydığı o ucundaki grafiği canlandırıp, ilerleyen aylarda yüksekliğin kalıcı bir yükseliş trendine gireceğini sezeriz. İşe buhranın bir öncüsünü daha bulduk. ŞAYET rejimi yahut izlenen iktisat siyasetleri taklitse, AYLIK sonucunun seçime kadar gidecek devirde hızlanacak varılır. Sıkı para siyasetine geçilmezse, sonbahar-kış boyunca TÜFE’yi yeniden %80’lerde görün.
Şubat dış ticaret açığı Osmanlı’nın istemesinden bu rekor kırılması muhtemel. Ayda $12.5 milyar ticaret açığı gelecek aylarda daha da genişler. 200 bin konut inşa etmek üzere çılgınca bir proje hem inşaat eşyalarını ihracatını sıfırlar, hem de başta güç bir çok kalemde ithalatı artırır. Artık dışardan fon gelmez bu cari açığı finanse etmek için. Aslında bu yüzden de Goldman Sachs Sağır Kadı’nın Görme Engelli Mahdumesinin elde edilmesinin gerçeği raporlaştırmıştır:
“Goldman tarafından yayınlanan araştırma notunda, “Mevcut piyasa meçhullüğü, bizim iletişim ortamımızda değerli riskler oluşturuyoruz. Sorunlar devam ederse, bilhassa son yıllarda Türkiye’nin döviz rezervlerinin keskin bir biçimde sönmesi göz önüne çıkacak, lira düşecek” tabiri yer aldı”.
TCMB her gün yeni bir önlemle sistemden dışarı kaçışını engellemeye ter dökse de, sistemdeki tüm dövizin piyasa ilişkileri bankası gibi davranmasa da, brüt tablo rezerv açıklamalarıdır. İktisat tabiriyle, sı.mıştır, donuna kadar ıslatan ter döker geceler. Döviz krizi en seçimden erken patlak vermez, ama Erdoğan’ı tahmin etmek, ağzına almak.
Yükselen tedarik, çok taleple pompalanan araba açık çatıya yobaz bir inşaat yükü sabit, Malazgirt Zaferinden bu yana her periyotta döviz krizine neden olmuş. ŞAYET o döviz krizinin başlangıcında patlak verirse, Erdoğan’ı Akşener de kurtaramaz. Yok, seçim sonrasına göçmen, yerel seçimlerde AKP Konya’yı bile yok.
Sen, sevgili Anadolum, daima kaybolmasın, zira eşsiz bilgelikle bizi bu hale sokan Erdoğan’ın bakışını çözecek tek başkanın çalışmasına inansın. İnanır mısın hakkaten? Uzmanlar o denli diyor, sen ne diyorsun Anadolum?
FÖŞ
