FÖŞ yazdı: Ekonomide İkiz-demi stagflasyonu

Dünyadaki bütün önde gelen siyaset beşerlerine sesleniyorum, yakarıyorum. Lütfen bir kaç gün eliniz-ayağınız rahat dursun, kavga-gürültü çıkartmayın ki, Iktisadın Ulu Çınarı, Gönülsüz Mesih FÖŞ Türkiye iktisadı hakkında iki satır tahlil yazacak vakit bulsun, ya.

Üstelik birçok vakit yaptığım üzere büsbütün barsaktan üfürme, esip-köpüren bir AKP kritiği de yapmayacağım bu kere. Mademki kimse yazmıyor, pis bir iş de olsa, kendime vazife edindim: Iktisat Eylül’de kötü tökezledi. Hani futbol maçı olsa, hakem kasti faul çalardı. Ekim’den itibaren ise

İKİZ-DEMİ STAGFLASONU BAŞLIYOR

Bakın, nasıl burnunuzdan oltayla yakaladım sizi. Homo Sapiens maymun ataları üzere olağanüstü meraklı bir yaratıktır. Bir şalterin ütünde büyük kırmızı harflerle “SAKIN indirmeyin, cihan sona erer” yazsa da, “Yok ya, önemli mi sanki?” diye şalteri indirir. Siz de iktisatla uzaktan-yakından zerre kadar alakanız olmasa da (ki yok, bu hususta yeni doğmuş bebek kadar masumsunuz) “Ula, ikizdemi stagflasyonu ne ola, lo?”diye bir kaç satır daha okuyacaksınız. Bu ortada Google bana trafik kaydedip cebime 2-3 kuruş ekstra para koyacak. Tipik bir kazan-kazan ortamı. Yani, ben ve Google kazanıyoruz, siz vaktinizi boşa sarfediyorsunuz.

“İkiz-demi” Türk finans literatürüne armağanım olan bir çeviri. “Twindemic” tabirin Türkçeleştirilmiş hali. Kuzey Yarım Küre’de kışın mevsimsel üst teneffüs yolu hastalıkları ile güç birliği yapan Covid-19’un (artık o denli dost olduk ki, ben ona ko-vi diyorum, makalenin geri kalanında ko-vi yazacağım), insanlığın burnundan girip entübasyon yoluyla ciğerinden çıkması. Stagflasyon ise ekonomik aktivite daralıp/yavaşlarken enflasyonun yükselmesi.

Evet Türkiye’yi kışın bekleyen akibet budur. Lakin evvel 2 kolay grafikle size Eylül’de iktisadın nasıl teklediğini göstereyim. Birinci tabloda Eylül’de yayınlanan tüm itimat anketlerinin özeti var. Bunlardan PMI olanlar Ağustos ayına ilişkin, ama Eylül’de yayınlandı.

Ağustos ayında hepsi “+” olan bu göstergelerden 6 tanesi Eylül’de negatife dönmüş.

Ek olarak, TUIK ve TCMB’nin yayınladığı 3 sektörel inanca endeksi ve Gerçek Kesim Inanç Anketi’nin ilerki aylara dönük kalemlerine bakalım (siparişler, moraller, bekleyen işler, vs). Grafik İngilizce, lakin yönetim edin, önemli olan hal. Grafiğin sağ ucuna bakın, görüntüyü çakarsınız.

Çok Sevgili Abim Berat Albayrak’ın argüman ettiği üzere Ekim’de toparlanmaz mı bu göstergeler? I-Ih. Niçin?

Zira TCMB faiz artırmaya başladı. Bakın aşağıdaki grafikte daha TCMB 200 baz puan faiz artırımına gitmeden kredi ve mevduat faizlerinin üst hareketine başladığını göreceksiniz.

Bugün TCMB bankaları %11.09’dan fonladı. Bu sabah dolar/TL 7.78. Yani %11.09 piyasayı “kesmiyor”. Ne yapacak? Geç Likidite Penceresi %13.25’e kadar gazlayacak efektif fonlama maliyetini.

O vakit olacakları da Burak Köylüoğlu’nun makalesinden nakledeyim:

“Şu an 200 baz puanlık faiz artışının üzerine en az 500-550 baz puan daha faiz artışı gerekiyor. TL mevduat faizleri %15-16 bandına çekilerek, TL yatırımcısı teşvik edilmeli ve hatta TL mevduatlarında stopaj oranı düşürülmelidir.

Öteki taraftan kurumsal, ticari ve kişisel kredi faizlerinin olması gerektiği nokta %18-20 bandıdır”.

Faizler “hedef düzeye” çıkarsa, banka verse de kimsede kredi alacak yürek kalmaz. Neden? Bakınız: Yukardaki tüketici itimadı ve sektörel inanç endeksleri. Sizin geliriniz yahut cironuz mafiş, nasıl olup da daha yüksek faizle kredi alacaksınız?

Artık gelelim bizi bekleyen asıl tehlikeye. İkiz-demi kapıda. Dün resmi sayılara nazaran, 1.427 kardeşim daha ko-vi’ye yakalandı. Bu tablo gerçek mi, ben susayım Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Işık Baran Aksakal konuşsun, kendisi tıpkı zamanda Ankara Vilayet Pandemi Heyeti üyesidir:

“İzolasyonun toplumdaki olay sayısının tespit edilenden daha fazla olduğuyla ilgili kestirimler de hesaba katılınca çok daha değerli hale geldiğini anlatan profesör şöyle devam etti: “Açıklanan hadise sayılarının her gün biriktiğini ve bu şahısların izolasyon müddetlerinin 14 gün boyunca devam ettiğini düşünün. Kümülatif olarak bakarsanız bu bireylerin 100 binleri bulması mümkün. Yani izole edilmesi gereken insan sayısının 100 bine yaklaştığını düşünüyorum.”

Nerde “izole” bu hoş kardeşlerim benim?

“Gördüğümüz çok enteresan haberler var. Müspet olup düğün yapanlar ya da müspet olmalarına karşın konuk kabul edenler, kendileri dışarı çıkarak öbür beşerlerle temas edenler var”.

Ehh, kışın bittabiki günlük hasta sayısı yükselecek. Sıhhat sistemi yorgunluktan bayılacak, bir de hastaneler aslında grip olup da “Ben ko-vi oldum galiba” diye koşanlarla dolacak. Ayıkla princin taşını ki, pilav diş kırmasın.

Artık diyebilirsiniz ki, tamam bunları kabullendik, ancak iç talep niyet enflasyon da düşer. O vakit ne stagflasyonu. Düşer elbette, bu kadar faiz artırımı ve talep eksikliği karşısında düşmezse, yüzüne tükürürüm ben onun. Ancak ne vakit düşer? Tekrar ben susayım (elimdeki TCMB faiz artırımının sonuçlarını içeren tek iddia olan), Gedik Yatırım’ın 2 gün evvel yayınlanan strateji raporu konuşsun:

“TL’deki paha kaybı sürecinin durdurulmasını, makul bir makro senaryonun ön kaidesi olarak görüyoruz. TÜFE enflasyonunun 2021’in birinci aylarında %14-15 düzeylerine ulaşabileceği istikametindeki beklentimizi de dikkate aldığımızda, TL’de stabilizasyon için para siyasetinde daha fazla sıkılaştırmanın gerekebileceğini düşünüyoruz”.

Tek örnek yetmez. O-key. Bu da HSBC’nin küresel ekonomik görünüm raporundan Türkiye öngörüleri. “Consumer prices” satırına dikkatinizi çekerim. Çift haneli enflasyon en erken 2021 sonuna kadar sürüyor.