Ağustos, Eylül ve Ekim aylarını kapsayan Eylül işgücü istatistiklerine nazaran, işsiz sayısı geçtiğimiz yılın birebir periyoduna kıyasla 550 bin kişi azalarak, 4 milyon 16 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 1,1 puanlık azalış ile %12,7 düzeyinde gerçekleşti.
Manşet bilgiye nazaran, işgücü piyasası salgın öncesi devirlerden bile daha iyi performans sergiliyor.
Lakin öte yandan istihdam edilenlerin sayısındaki 733 bin’lik azalış nedeniyle, istihdam oranı hür düşüşe devam ediyor.
Velhasıl ortaya hem işsizliğin, hem de istihdamın düştüğü garip bir tablo çıkıyor.
Bu tabloyu anlamlandırabilmek için istihdam edilenler ve işsiz sayısının toplamından oluşan işgücü verisini mercek altına almalıyız. Zira işsizlik oranı, işsiz insan sayısının, işgücüne dahil olan insan sayısına oranının yüzdelik tabiridir. Haliyle resmi olarak işsiz sayılabilmek için öncelikle işgücüne dahil olmak gerekiyor.
Her ay alttan gelen nüfusla birlikte çalışma çağındaki nüfus artar ve bu artışın işgücüne iştiraki artırması beklenir. Ama Ekim 2019’dan itibaren işgücüne iştirak oranındaki artışın, çalışma çağındaki nüfus artışına kıyasla ortalamadan epey düşük seyretmesi dikkat çekmeye başladı. Sene başından bu yana da işgücüne iştirak oranındaki artış, yerini görülmemiş ölçekte yaşanan bir düşüşe bıraktı.
Bu nedenle bir çok ülkede pandemi sürecinde işgücü piyasasına verilen cömert teşviklere karşın işsizlikte keskin yükselişler gözlemlenirken, Türkiye’de tepe sayılacak düzeyler deneyimlenmedi.
Son işgücü istatistiklerinde, çalışma çağındaki nüfus 1.16 milyon kişi artarken, işgücüne iştirak 1.2 milyon kişi azaldı.
İşgücüne iştirakteki düşüşün sebeplerine inildiğinde ise, geçtiğimiz yıla nazaran %122,5 oranında artan ve sayısı 1.4 milyonu bulan ümidini kaybedip iş aramaktan bile vazgeçen kesim hayli dikkat çekiyor.
İşgücüne dahil olmayan bu kesim manşet işsizlik verisini maskelediği için, odak noktamız bu bölümü de işsizlik hesaplamalarına dahil eden geniş işsizlik hesaplamaları olmalı. Gerçek işsizlik oranı olarak bilinen geniş işsizlik hesaplamalarına bakıldığında, Eylül işgücü istatistiklerine nazaran, geniş tarifli işsiz sayısı 9,5 milyona ulaşarak, geniş tarifli işgücünün %26,4’üne yükseldi. Hasılı manşet bilgi işsizliğin azaldığını söylerken, geniş data işsizliğin kaygı verici bir biçimde yükseldiğini söylüyor.
Bilhassa, geleceğin iktisadını temsil eden genç nüfus neredeyse kayıp bir jenerasyonu temsil etmek üzere.
Genç nüfustaki pasif kısmı temsil eden ve genç işsizlikten daha fazla bilgi sunan “Ne eğitimde, ne de istihdamda” olan bu kesim, bize yaklaşık üç gençten birinin ne okulda ne de işte olduğunu söylüyor. Üstelik Türkiye’deki bu kesim, uzun müddettir OECD ülkeleri ortasında en makus performansı sergiliyor.
Tablo-1:OECD ülkelerinde ‘Ne eğitimde ne de istihdamda olan’ 15-29 yaş ortası genç nüfus (2019) Kaynak: OECD.org
Odak noktası tam da burası olmalı.
Bu nedenle yol haritamızı etkin nüfusun işgücüne iştirak sorununun pandemi sürecine mahsus değil, yapısal bir sorun olduğunu dikkate alarak şekillendirmemiz gerekiyor.
Örneğin, istihdamı koruyan pandemi sürecine mahsus “kısa çalışma ödeneği” üzere takviye programları kısa vade için epey kıymetli olsa da, kalıcı bir tahlil sunmuyor. Zira değişen paradigmalar bir çok endüstriyi, yapısal değişikliklerle karşı karşıya getirdi. Mevcut iş tariflerinin değişmesiyle birlikte, bugün finanse edilen bir çok kesimde küçülme öngörülmekte. Otomasyon sebebiyle dönüşüm gerçekleşecek olan işgücü piyasasında, yok olan eski iş tariflerinin yerlerine daha fazla sayıda yeni iş konumları farklı ihtiyaçlarla açılacak. Bu yeni piyasaya ahenk sağlamanın yolu bireylerin yeni ihtiyaçlara nazaran tekrar eğitilmesi ile mümkün.
Mesleksel ileri eğitim siyasetlerinin istihdam siyasetleri ile bir arada tasarlanmasını zarurî kılan bu süreç, Türkiye için değerli bir fırsat sunuyor. Zira halihazırda nitelikli üretim yapacak işgücünün yetiştirilememesi, ülkedeki işgücü piyasasının en değerli yapısal problemidir.
Bütçe görüşmeleri sürecinde bu üzere ek dayanaklar, her ne kadar bütçeyi zorlayacak olsa da mutlaka önceliklendirilmelidir. Çünkü bugün Türkiye nüfusunun %67,8’ini oluşturan çalışma çağındaki nüfusun sunduğu demografik fırsat penceresinden yararlanabilmek için, etkin nüfusun nitelikli işlerde istihdam edilmesinden daha iyi bir yatırım olamaz.
Firuze Nazlı Ergin
Para Tahlil
