Siyaset faizinin %19, enflasyonun %17 ve TL/Doların 8,58 olduğu gün, Merkez Bankası Mayıs 2021 Finansal İstikrar Raporu’nu yayınladı. Lider Kavcıoğlu’nun enflasyonla uğraşta ellerindeki tüm araçları kullanacakları, sıkı mali duruş, enflasyon beklentileri kelamlarının piyasada değerli bir karşılığı olmazken, Rapor, içinde yer alan ayrıntıların Türkiye ekonomisindeki kıymetli kırılganlıklara işaret etmesi açısından pahalı. Kavcıoğlu’nun önsözde vurgusunun akabinde seçilmiş tabloları ekledik.
Kavcıoğlu’nun kelamları tıpkı ve beklenti idaresinden uzak
Lider Şahap Kavcıoğlu, raporun önsözündeki bildirisinde Merkez Bankası’nın fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda “elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edeceğini” söyledi. “Sıkı mali duruş enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı değerli bir tampon fonksiyonu görecektir” dedi.
Açıklanan metinde, Türkiye iktisadının 2020 yılının üçüncü çeyreğiyle başlayan güçlü seyir iç ve dış talep ile desteklendiği, sanayi üretimi kuvvetli bir seyir izlerken, salgın kaynaklı belirsizlikler ve kısıtlayıcı önlemlerin tesiriyle hizmetler bölümünde kaydedilen toparlanmanın görece hudutlu kaldığına vurgu yapılıyor.
Banka, dış talepteki artış, altın ithalatındaki gerileme ve kredilerde finansal şartlardaki sıkılaşmanın tesiriyle kaydedilen yavaşlama ile cari süreçler istikrarında gözlenen iyileşmenin devam edeceğini öngörüyor.
Salgına yönelik ekonomik önlemlerle borçluluk düzeylerinin 2020 yılından itibaren tüm dünyada arttığına dikkat çeken merkez bankası benzeri bir seyrin Türkiye’de izlendiğini, lakin kelam konusu oranların gelişmekte olan ülkeler ortalamasının altında ve görece düşük düzeylerde gerçekleşmeye devam ettiği söyleniyor.
Bankanın altını çizdiği bir öteki faktör de gerçek dal firmalarının yabancı para konumundaki iyileşme eğiliminin devam etmekte oluşu ve kısa vadeli yabancı para borç karşılama oranındaki iyileşmenin mali bünyelerinin kur gelişmelerine karşı dayanıklılığını artırdığı. Hanehalkı tarafında ferdî kredilerde salgın devrinde görülen artış, son devirde yavaşladığı ve bu durumun enflasyon ve cari istikrarın sürdürülebilirliği ile makroekonomik ve finansal istikrar açısından değerini ekliyor. Bankaya nazaran önümüzdeki devirde kredi büyüme oranları daha da yavaşlayacak.
Bankanın açıklamasına nazaran:
“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası fiyat istikrarı temel maksadı doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir. Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrarın, ülke risk primlerindeki düşüş, zıt para ikamesinin başlaması, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik ve finansal istikrarı olumlu etkileyeceği kıymetlendirilmektedir. Sıkı nakdî duruş enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı değerli bir tampon fonksiyonu görecektir.”
Finansal İstikrar Raporu’nda göze çarpanlar
Hanehalkı finansal yükümlülükleri mevcut Rapor periyodunda yüzde 6,1 artmıştır (Tablo III.1.2). Bu devirde
en süratli büyüme taşıt kredilerinde gerçekleşmiş olmakla birlikte kalemin yükümlülüklerdeki düşük hissesine
bağlı olarak kelam konusu büyümenin yükümlülüklerdeki değişime tesiri epey sonludur. Yükümlülük
artışındaki katkının yaklaşık yarısı toplam yükümlülüklerde en büyük hisseye sahip olan gereksinim kredilerinden
gelmiştir. Hanehalkı yükümlülükleri büyümesi muhtaçlık kredisinden gelen 2,7 yüzde puanlık katkının yanı sıra
BKK bakiye gelişiminden 2,3 yüzde puanlık katkı almıştır. Öte yandan, bankacılık bölümü hanehalkı
yükümlülüklerinde yüzde 90’ın üzerinde hisseye sahip olmaya devam etmiştir.
2020 yılı Temmuz ayından itibaren birbirine yakın seyreden varlık ve yükümlülük büyümelerine bağlı olarak
hanehalkı finansal kaldıraç oranı, 10 yıllık ortalaması olan yüzde 47’nin altında, yüzde 36 düzeyinde yatay
seyrine devam etmiştir. Düşük düzeylerdeki kaldıraç oranı, bu devirde varlık ve yükümlülük artışlarının
istikrarlı bir seyir izlediğini göstermektedir. Mevcut Rapor devrinde, varlık tarafında tasarruf mevduatı ile
pay senedi ve değerli maden tercihleri, yükümlülük tarafında ise muhtaçlık kredisi ve kişisel kredi kartı
(BKK) hareketleri büyümelerde belirleyici olmuştur.
Gerçek dal toplam YP varlıkları bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 13, son Rapor devrine nazaran yüzde 9
artarak 143 milyar ABD doları düzeyine yükselmiştir (Grafik III.2.12). Ayrıyeten, salgının dış ticaret üzerindeki
tesiriyle 2020 yılı ikinci çeyreğinde düşüş gösteren ihracat alacakları da yılın ikinci yarısından itibaren
artmaya başlamış ve gerçek kesimin YP varlıklarındaki büyümeyi desteklemiştir. Şubat 2021 tarihi prestijiyle
122 milyar ABD doları düzeyinde olan kısa vadeli YP varlıklar toplam YP varlıkların yüzde 85’ini
oluşturmaktadır.
Gerçek bölümün YP yükümlülükleri, bir evvelki Rapor devrine nazaran yurt içi ve yurt dışı YP kredilerdeki
yaklaşık 5 milyar ABD doları artış ve yatay seyreden ithalat borçları ile durağan bir seyirle birebir devirde
yüzde 1,8 artarak 299 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir (Grafik III.2.13). Kelam konusu YP
yükümlülüklerinin yüzde 32’sini vadesine bir yıldan az kalan borçlar oluşturmaktadır.
Mevcut Rapor periyodunda 2020 yılı üçüncü çeyreğindeki tepe düzeyinden gerileyen firma kredisi büyüme
oranı, geçtiğimiz yıl süratle artan kredi stoku ve düşük baz tesiri sebebiyle düzey olarak yüksek seyrini
sürdürmektedir (Grafik IV.1.5). 2020 yılı Eylül ayında yüzde 47’ye ulaşan TL ticari kredi büyüme oranı Mart
ayı prestijiyle yüzde 34 olarak gerçekleşmiştir. Firma ölçeği bazında incelendiğinde, TL kredi büyüme
oranlarında KOBİ ve başka firmalar ortasında kıymetli bir farklılık gözlenmemektedir.
BDDK düzenlemesi ile taksit ödemelerinde gecikme yaşayan kredilerin takip hesaplarına aktarılma mühletinin
180 güne çıkarılmasının da tesiriyle yakın izleme bakiyesi 2020 yılı ikinci çeyreğinden itibaren artmaya
başlamış, kelam konusu kredilerin toplam canlı krediler içindeki hissesi Mart 2021 prestijiyle yüzde 11,1’e
ulaşmıştır (Grafik IV.1.22). Yakın izleme kümesinde sınıflandırılan kredilerin yüzde 54,8’inin YP cinsi olması ve
bu periyottaki kur gelişmeleri nedeniyle TL karşılıklarının artması da yakın izleme bakiyesinin seyrinde tesirli
olmuş, 2020 Mart ayından bu yana yaşanan artışın yaklaşık yüzde 46’sı döviz kurlarındaki değişimden
kaynaklanmıştır. Ticari, ferdî ve kredi kartı bazında yakın izleme oranları düzey farklarına karşın misal
bir eğilim sergilemektedir. Salgın periyodunda ödeme kapasitesi bozulan firmaların borç ödemelerinin nakit
akımlarıyla uyumlu hale getirilmesi maksadıyla ağır olarak gerçekleştirilen yapılandırmalar sonucunda yakın
izleme kümesinde yer alan kredilerin yüzde 44,9’unun yapılandırılan kredilerden oluştuğu gözlenmektedir
Bankaların milletlerarası piyasalardaki kredibilitesi açısından gösterge niteliği taşıyan sendikasyon kredilerini
yüzde 100’ün üzerinde ve bir evvelki yıla emsal maliyetlerle yenileyebilmeleri bankaların milletlerarası piyasalara
erişim imkânlarının güçlü seyrettiğine işaret etmektedir (Grafik IV.2.8). Ek olarak, geçtiğimiz periyotta gelişmiş
ülke tahvil piyasalarındaki gelişmeler sonrası GOÜ piyasalarında oluşan dalgalanmalara karşın Türk
bankalarının likiditeye süren erişimleri kesimin sağlam görünümünü koruduğuna işaret etmektedir.
Mevcut Rapor periyodunda dış borç yenileme oranı artmış ve 2021 yılı Mart ayı prestijiyle yüzde 102 olarak
gerçekleşmiştir. Ortalama kalan vade ise 34 ay düzeyine gerilemiştir (Grafik IV.2.9). Bu gelişmede bankaların
yüksek maliyetli uzun vadeli borçlardan çok kısa vadeli borçlarını yenilemesi tesirli olmuştur. 2021 yılı Mart
ayı prestijiyle kısa vadeli dış borç yenileme oranı yüzde 99, orta ve uzun vadeli dış borç yenileme oranı ise yüzde
97 olarak gerçekleşmiştir
Rapor periyodundaki SYR düşüşünde tesirli olmuştur. Bu gelişmeler sonucunda Türk bankacılık dalı, 2020 yıl sonu prestijiyle SYR düzeyi açısından seçilmiş emsal GOÜ ortalamasına yakın seyretmiştir. Yasal özkaynaklar mevcut Rapor periyodunda, kâr, yedek ve ödenmiş sermaye ile sermaye hesaplamasına dahil edilen borçlanma araçlarındaki artışlardan olumlu tarafta etkilenmiştir. Başka taraftan 2021 yılının birinci çeyreğindeki periyot kârındaki azalış bu etkiyi sınırlamıştır.
Para Tahlil
