Pahalı öğrencim Fatih ÖZTÜRK’ün “Brezilya’nın Kahve Paradoksu” çevirisini sizlerle paylaşmaktan gurur duyarım.
Brezilya kahve paradoksu yazısının yepyenisi Paulo Gala ve Felipe Augusto Machado’ya aittir.
2019 yılında Newyork’ta belirlenen çiğ kahve fiyatları, Brezilya’nın ağır hasadı sonrası 10 yılın en düşük düzeyine ulaşmıştır. Kahve bedel zincirinde en zayıf halka pozisyonunda bulunan Brezilya, kahve üretimi konusunda uzmanlaşmış ülkelerin başında gelmektedir. Brezilya üzere kahve üretici ülkeler fiyat alıcı ülkelerdir. Pazarda belirlenen fiyatlarda yaşanan dalgalanma, kahve arzının, talebe süratli bir biçimde ahenk sağlamasını zorlaştırmaktadır. Eser homojendir ve ar-ge’nin kahve üretimine tesiri azdır. Markaya nazaran farklılaşma oranının epey düşük seyrettiği kahve piyasası, eksik rekabet görünümü vermektedir.
Kahve kavurma şirketlerinin durumu ise üreticilerden epey farklıdır. Kavrulan kahvenin satış bedelinin % 80’i kavurma şirketlerinin kasasına girer. Müşterilerin damak zevkine uygun kahvenin ve aromanın elde edildiği bir süreç olan kavurma işi, ağır bir ar-ge ve bilgi birikimi gerektirmektedir. Tam bir rekabetin olmadığı kavurma piyasasında, kavurma işi yapan birinci 10 ülke, dünya pazarının% 35’ini elinde bulundurmaktadır. Markalara nazaran farklılaşmanın ağır olduğu bu dalda, Nestlé ve Starbucks dünyanın en büyük kavurma şirketleri ortasında yer alırken, dünyanın en büyük kahve üreticisi olan Brezilya’dan hiçbir şirketi kavurma bölümünde göremiyoruz.
Nestle Kümesine ilişkin Nespresso’nun 2014 yılında Almanya’nın Schwerin kentinde inşa ettirdiği kavurma, öğütme ve kapsül fabrikası bölüme yapılan yatırımlardan en büyüğünü temsil etmektedir. Gerek üretim ölçeği gerekse Schwerin kentinin, pozisyon itibariyle Avrupa’daki tüketici ağının merkezinde bulunması, Brezilyalı şirketlerin bu manada rekabet etmesini zorlaştırmaktadır. Brezilya’da 60 kilosu 400 real – yani kilosu yaklaşık 6.6 real – olan bir kahve çuvalı, bu fabrikada kilosu 400 reale satılan bir kahve kapsülüne dönüşmektedir. Öteki bir deyişle 60 kiloluk kahve çuvalının fiyatı, 1 kilo kahve kapsülünün fiyatına eşit hale gelmektedir. Üretilen kapsül, fabrika çıkış fiyatının 70 katına Brezilya’ya ihraç edilmektedir. Brezilya’daki küçük bir kahve işletmesinin ise sattığı bu kapsülden az kar elde etmesi ise çok doğaldır.
Barista, eseri biraz daha değerliye satma konusunda hünerlerini sergilese de durumdan en çıkarlı çıkan kahveyi işleyen Almanlar ve İsviçreliler olmaktadır.
Brezilya demek aslında bir manada kahve demektir. Kahve olmasaydı Brezilya endüstrileşmesini gerçekleştiremez ve bugünkü São Paulo ortaya çıkmazdı. Endüstrileşmesini tetikleyen ögelerin başında pamuk plantasyonları olsa da, Brezilya şu anki ekonomik görünümünü kahve bitkisine borçludur.
Bugün Brezilya’da bir yıl içerisinde 60 milyon çuval kahve üretilmektedir. 20 milyonu ülke içerisinde tüketilen kahvenin, geriye kalan 40 milyonu yurtdışına ihraç edilmektedir. Bu pozisyonuyla Brezilya, İsviçre ve Almanya’nın önünde, dünyanın en büyük kahve ihracatçısı olmaya devam etmektedir. Fakat, İsviçre ve Almanya tek bir kahve bitkisi ekmeseler bile, kahve kapsülleri ve kahve özleri sayesinde dünya kahve pazarının büyük bir kısmına hakimdir. Kapsül ve kahve özü pazarının şuan ki durumu, ana ihraç eserlerine bedel katma ve teknolojiyi kullanarak ekonomik kalkınmayı gerçekleştirme konusunda, Brezilya’nın ne kadar geri kaldığını göstermektedir
Emsal bir çelişkiyi, kakao ve çikolata için de söyleyebiliriz. Gana ve Fildişi Kıyısı, dünyadaki kakaonun yaklaşık % 60’ını üretmektedir. Ancak, işlenmemiş kakao ihracatından elde ettikleri gelir, dünya çikolata satışlarından elde edilen gelirin onda birinden (%6.6) daha azdır. 2 milyona yakın kakao üreticisinin birden fazla fakir durumdadır. Gana ve Fildişi Kıyısı, petrolde olduğu üzere bir ‘Çikolata OPEC’i kurup, pazardaki pozisyonlarını güçlendirmek istemektedir.
Sonuç olarak, kakaonun ve kahvenin her ikisi de her vakit ucuz ve rekabetçidir! Ne kadar “yatırım” yaptığınızın kıymetli olmadığı çıkmaz bir sokaktır. Kâr, her vakit piyasada inhisar gücünü elinde bulunduranlara gidecektir.
Fatih ÖZTÜRK
Para Tahlil
