Güçlü Ağustos sonuçlarının ardından, bütçe açığı Eylül’de yeniden yükselişe geçti
Gedik Yatırım Perşembe günü açıklanan Eylül merkezi bütçe gerçekleşmesini şöyle değerlendirdi:
2019’un Eylül ayında 17,7 milyar TL açık veren merkezi bütçe, 2020’nin aynı ayında 29,7 milyar TL açık verirken, geçen seneki 5,5 milyar TL’lik faiz dışı açık da 13,5 milyar TL faiz dışı açığa dönüştü. Ocak-Eylül döneminde ise 140,6 milyar TL bütçe açığı ve 32,8 milyar TL faiz dışı açığa ulaşılırken, bu sonuçlar geçen sene aynı dönemde 85,8 milyar TL bütçe açığı ve 4,3 milyar TL faiz dışı açık olarak şekillenmişti. 12 aylık birikimli bütçe açığı 165.5 milyar TL’den 178.5 milyar TL’ye yükselirken, faiz dışı açık da 44,3 milyar TL’den 52,2 milyar TL’ye yükseldi. Bu arada, IMF tanımlı faiz-dışı açık (12 ay birikimli) ise 126 milyar TL’den 135 milyar TL’ye yükseldi.
Faiz-dışı harcamalardaki yükselişe karşın, vergi gelirlerinde devam eden ciddi artış eğilimi, bütçe açığını sınırladı
Kredi teşvikleriyle canlanan iç talebin, vergi gelirlerindeki %16’lık yıllık reel artışla, bütçe performansını doğrudan etkilediğini söyleyebiliriz (Ağustos’ta %32, Temmuz’da %17’lik bir artış vardı). Yıllık reel artış oranının otomotivden alınan ÖTV gelirlerinde %276, dayanıklı mallardan (beyaz eşya) alınan ÖTV gelirlerinde de %87 gibi yüksek seviyelere ulaştığı görülüyor. Özellikle bu kalemlerin desteğiyle, iç tüketimden alınan vergilerin (mal ve hizmetlerden alınan KDV ve ÖTV) yıllık artış hızı (3 ay hareketli ortalama) %40’a yaklaştı. Bunlar dışında da, gene iç talepteki canlılıkla ilişkili olarak, ithalattan alınan KDV ve işlem vergilerinin (toplulaştırılmış) tahsilatlarında da geçen yıla göre %41 ve %44’lük artışlar var.
Faiz-dışı harcamalarda da kayda değer bir artış olduğu görülüyor
Spesifik olarak ifade edersek, mal ve hizmet alımlarının geçen yıldan bu yıla 5,1 milyar TL’den 7,6 milyar TL’ye yükseldiğini görüyoruz, ki bu da kabaca %34’lük reel artışa işaret ediyor. Bu artışın da ana kaynağının %48’lik yıllık artışla savunma kaynaklı harcamalar olduğunu söyleyebiliriz. Sosyal güvenlik kuruluşlarına transferler ve yatırım harcamalarının da (sermaye giderleri + sermaye transferleri) reel olarak yıllık %22 ve %50 arttığını görüyoruz.
Sene sonu tahmini
Hükümet sene sonunda bütçe açığı/GSYH oranını %5,0’in hafif altında öngörüyor. Hatırlanacağı gibi, hükümet geçtiğimiz günlerde açıkladığı yeni ekonomi programında, sene sonu bütçe açığı tahminini 139 milyar TL’den (GSYH’nin %2,8’i) 239 milyar TL’ye (GSYH’nin %4,9’u), 0,1 milyar TL’lik faiz dışı fazla tahminini de, 102 milyar TL faiz dışı açığa (GSYH’nin %2,1’i) revize etmişti. Önümüzdeki aylarda, kredilerdeki potansiyel yavaşlamaya bağlı olarak vergi gelirlerindeki iyileşme yavaşlayabilir ve salgına bağlı harcamalardaki artış da sürebilir. Buna karşın, hükümetin 2020 yılı için yeni projeksiyonlarını tutarlı buluyoruz. Hatırlanacağı gibi, biz de geçen ay, sene sonu bütçe açığı/GSYH tahminimizi %4,7-4,8 olarak açıklamıştık.
İş Bankası Araştırma: Eylül’de cari transferlerde artış gözlendi
Eylül ayında bütçe giderlerindeki artışta cari transferler ile sermaye giderlerindeki hızlı yükseliş öne çıktı. Bu dönemde cari transferlerin Hazine yardımları kalemi altında izlenen sosyal güvenlik açık finansmanı ve sosyal güvenlik katkısı kalemlerinde hızlı artış gözlendi. Eylül’de faiz giderleri yıllık bazda %33,3 artarak 16,2 milyar TL oldu. İç borç faiz ödemeleri %15,3 oranında artarak 9,7 milyar TL olurken, dış borç faiz ödemeleri %52,9 artışla 5,1 milyar TL düzeyinde gerçekleşti.
Beklentiler…
Salgının seyrine ilişkin belirsizlikler bütçe görünümü üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor. Eylül sonunda açıklanan Yeni Ekonomi Programı (YEP) tahminlerine göre, 2020 yılında bütçe açığı/GSYH oranının %4,9 düzeyinde gerçekleşmesi bekleniyor. Bütçe açığının milli gelire oranının 2021-2023 dönemi boyunca da %3 düzeyinin üzerinde tahmin edilmesi ve bütçenin faiz dışı fazla vermeyeceği öngörüsü önümüzdeki dönemde de maliye politikasının ihtiyatlı bir şekilde ekonomik aktiviteyi destekleyici yönde olacağına işaret ediyor.
ParaAnaliz Online Seminerler eğitmen kadrosu ve içerikler için link burada
Dr. Ozan Bingöl: ‘850 Bin Kurum 78 Milyar Vergi’
Dünya Bankası: Türkiye borçlular liginde başa oynuyor!
FÖŞ yazdı: Borç mazohistin kamçısıdır
Para Analiz
