Kamu ismine Bankacılık süreçlerini Denetleyen ve Düzenleyen Kurum olan BDDK, günlük, haftalık, aylık ve yıllık olarak banka datalarını topluyor, yayınlıyor ve pahalandırıyor.
Kredilerde durum
Aslında 2020 Ocak – Şubat ayı çok iyi başlamıştır. 2018 Kriz şartlarına nazaran olumlu bir hava oluşmuştu. 2020 Mart ayında “Covid-19 ve sürecin Pandemiye dönüşmesi” dillendirilmeye başlayınca Nisan 2020’den itibaren Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar 2018 / 2. çeyreğinde başlayan sert fren sistemine tekrar bastı. 2019 yıl sonu bilgileri katılaştığında 2020 Nisan ayı gelmişti. 2019 yıllık bazda kesim Kredilerde 6,6 milyar USD küçülmüştü. Aslında kesimi Kamu Bankaları kurtarmıştı. Kamu Bankaları 9,5 milyar USD Kredilerde büyürken; Yabancı bankalardaki küçülme 6,1 milyar USD; Yerli Özellerdeki küçülme ise 10 milyar USD’yi bulmuştur. Etkin Rasyo da nereden çıktı diyenler bu tablonun farkında olmayanlardı.
2019’da Mevduat da mı küçüldü
“Bankalar kredi vermediler ise para toplamamışlardır” diyenler için Mevduat gelişimine de bakalım. Sonuçlar, 2019 için enteresandı. Kredilerde 6,6 milyar USD küçülen bankalar mevduatı 46,6 milyar USD büyütmüşlerdi. Bu noktada ortada cevaplanması gereken sorular tabiatıyla çıkıyor ortaya. 46,6 milyar USD Mevduat topluyorsun, üzerine 6,6 milyar USD Kredi kapatıyorsun yani ortada 53,2 milyar USD’lik bir fazlalık oluşuyor. Nisan ayında “Bankalar 50 milyar USD’yi ne yaptı” diye yazmış, BDDK’nın bunu üzerine gitmesi gerektiğini savunanlardan olmuştum. O devirde bizden diğer yazan da olmadı aslında. Yerli yabancı raporları hem 25 yıllık Bankacılık tecrübesi hem de 4 yıllık Özel Bölüm tecrübesi ile işim gereği takip ederim bu tablo hiçbir raporda yer almadı fakat “Bankalara ETKİN RASYO sopası” cümlelerinden bol bol yazıldı. Raportörler para ile hizmet verdikleri bankaların gözü ile olaya bakarken benim tek ölçüm içinde bulunduğum Türkiye’nin de geleceği olan “Endüstricinin durumu” idi.
ETKİN RASYO ( AR ) Formülü nasıl çıktı, emel neydi
2020 Mart ayında Pandemi süreci ile başlayan kredilerde Bankacılık Kesimini yakından takip eden BDDK ve TCMB, evvel şikayetlerin ağırlaştığı “Fiyat ve Komitelerde” 10.02.2020 tarihinde 34035 sayılı Resmi Gazete yayınlanan Yönetmelik ve Bildirim ile düzenlemeleri ve tarifeleri 1 Mart – 1 Nisan 2020’de yürürlüğe koydu. BDDK 9000 ve 90003 sayılı Heyet Kararı ile Etkin Rasyoyu ( AR ) ilan etti ve 1 Mayıs 2020 ve 1 Nisan’da uygulamaya koydu. Fiyat ve Komiteler ile ilgili uygulamayı kestirim eden bankalar Faal Rasyo ( AR ) uygulamasında birinci bir iki ay ahenk sağlamada zorlansalar da ceza ağır olunca mecburen uymak zorunda kaldılar. AR Formül ile BDDK Bankalara “size Bankacılık Lisansını yalnızca para toplayın diye vermedim, kredi de verin” bildirisinin formüle edilmiş haliydi aslında. AKTİF RASYO ( AR )‘nin iki gayesi vardı. Birincisi, Dolarizasyonu önlemek. Çünkü bankalar müşterilerini döviz almaya yönlendiriyor, Gerçek Bireylerin Yabancı Para cinsinden mevduatları her geçen gün artıyordu. Formülde Yabancı Mevduatta yoğunluk yaşayan bankalar cezalandırılıyordu çünkü. Bu durumda karşısında; Yabancı Mevduatta yoğunluk yaşayan bankalar vadeli mevduat yapmamaya, hatta mevduat çıkışlarına müsaade verdi. Çünkü, süratli kredi artırılamaz fakat mevduat düşürülebilirdi. Özel yerli ve yabancı bankalar o devirde Yabancı Mevduata en fazla %0,5 /ay faiz verirken, Kamu Bankaları YP Mevduata % 1,5-2 faiz verince kıymetli sayılabilecek bir hacim Yabancı Mevduat Kamu Bankalarına kaydı. Kamu Bankalarındaki geçmişte YP Mevduat kaybının değerli bir kısmı buradan telafi edilmiş oldu. Formülde amaçlanan birinci gayeye ulaşılmıştı. İkincisi, Kredilerin artması lakin “Türk Parası” formunda artması idi. Bankaların birinci yansısı “Yabancı Para kredileri TL’ye çevirmek” için müşterilerini ikna etmeye çalışılması oldu. O periyotta toplam krediler artmadı ancak TP Krediler düşerken, TP Krediler arttığından anlamış olduk ve yazdık. Kredi artış gayesine ulaşıldı mı 2020’ye daha yakından bakalım.
2020 Kredilerde neler oldu
BDDK aylık bazda 2020 Eylül ayı datalarını yayınladı. 2020 birinci dokuz ayına baktığımızda krediler bölümde sadece 11,6 milyar USD % 2,6 büyümüş durumda. Ufak da olsa bu büyüme yine Kamu Bankaları sayesinde oldu. Çünkü Kamu Bankaları 11,6 milyar TL, % 8,8 Kredilerde büyürken; Yabancı Sermayeli Bankalar mevcudu korudular. 110 milyar USD Kredi hacimleri nerede ise sabit kaldı. Yerli Özel Bankalar ise 6,5 milyar USD % 4,7 küçüldüğü görüldü. Yerli özeller, 2019’da da 10 milyar USD küçülürken toplamda 2 yıl bitmeden 15 milyar USD küçülmüş oldu.
2020’de Mevduat nasıl gidiyor
Bankacılık Kesimi USD bazlı Mevduatta 2020 birinci 9 ayında 12,4 milyar USD Mevduatını artırdığını görüyoruz. Artış oranının % 2,9‘da kalması bölüme beklenen yeni mevduat girmediğini gösteriyor. AKTİR RASYO ( AR ) Formülünün de tesiri ile Kamu Bankası Toplam Mevduatını 27,1 milyar USD artırırken; Yabancı Sermayeli bankalar 4,8 milyar USD; Yerli Özeller de 9,9 milyar USD Mevduat kaybı yaşadı.
FAAL RASYOSU ( AR ) işe yaradı mı
Kapalı kapılar gerisinden bankalar TBB – Türkiye Bankalar Birliği ortamında formülden rahatsızlığını BDDK’ya ulaştırmaya çalışsalar da fazla tesirli olamadılar. Bilhassa Yabancı Sermayeli bir bankanın eski CEO’su aracılığı ile cılız bir muhalefet ses çıksa da bölüm Aktif Rasyo ( AR ) formülünü kabullenir görüldü. Ta ki 2020 Kasım ayına kadar. 2020 Kasım ayında Hazine ve Maliye Bakanının ve TCMB Liderinin değişmesi ile Bankalar TCMB yeni Lideri ile yaptıkları toplantıda ve Yabancı Rapor hazırlayan Rating kurumları hızlıca Faal Rasyosu’nun bankalar önünde mani olduğunu yüksek ses ile dillendirir oldular. TCMB yeni idarenin de bunu desteklemesi ile BDDK gelen baskılara dayanamayarak güya Pandemi bitmiş üzere Covid-19 Sürecinde yapılan formülün 31.12.2020 tarihinde yürürlükten kaldırılacağını 24.11.2020’de açıkladı. Yapılan açıklamada; “COVID-19 salgını nedeniyle global piyasalardaki belirsizliklerin ve risklerin yüksek olduğu bir periyotta, pandemi sürecinin ekonomimize, piyasaya, üretime ve istihdama olumsuz tesirini mümkün olan en az düzeye indirmek ve bankaların ellerinde bulundurduğu kaynakların faal bir halde kullanılmasını sağlamak emeliyle” konan uygulamanın kaldırılacağını duyurdu. Demek ki BDDK önümüzdeki devirde Pandemi sürecini aşılacağını öngörüyor.
Neyse! Sonuca bakalım FAAL RASYO ( AR ) formülü işe yaradı mı?
Üstte ikinci emelin yani “kredilerde artışın” maksadına ulaşmadığını sayılar ile ortaya koyduk. Öeneğin Yerli Sermayeli bankalar krediyi büyüterek değil, mevduatı küçülterek formülü tutturmuş. Kamu Bankaları Devletin imkanları ile yaratılan Parayı dağıtırken altı ayda %50 Etkin büyüme sağladılar. Bir o kadar da kredileri arttı. 70-80 yılda geldikleri kredi hacminin % 50’sini altı ayda dağıttılar. Yabancılar sermayeli bankalar seyretmiş ( krediler sabit kaldı ); Yerli özeller de kredi vermekten kaçınıp mevcudu dahi koruyamamışlar.
Pekala Dolarizasyona bakalım işe yaramış mı?
Gerçek Bireylerde Dolarizasyon 2020 Kasım ayına %60‘i geçerek girdi. Görüldüğü gibi Etkin Rasyo ( AR ) formülü bunda da işe yaramamış. Bu güne kadar FAAL RASYO’ya uyma kurallarını yerine getiremediği için kaç banka ne kadar ceza yedi BDDK açıklar ise iyi olur. Tabi bu süreçte uygulamadan korkup kaçan mevduatlar ne kadar çıktı hesaplamak çok güç.
Kısaca, bizden ana tablo bu kadar, “Atılan taş ürkütülen kurbağaya değdi mi” onu da Formülü bulup ortaya atanlar hesaplayıp açıklasın.
Erol TAŞDELEN
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
