Türk Lirası’nın memleketler arası paralar karşısında süratle paha yitirdiği günlerin akabinde konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, dövizdeki pahalılığın vatandaşlar açısından kıymetli olmadığının altını çizerek “Önemli olan kurun düzeyi değil rekabetçi olup olmamasıdır” dedi ve “Turizmin gelmesi için ihracatçı için benim para birimim daha cazip, daha rekabetçi olsun” görüşünü savundu. Sayın Bakan’a nazaran “Türkiye tarihinde birinci kere rekabetçi bir kur seviyesiyle, iktisadını dönüştürecek bir yapıya da kavuş(muş)” durumda idi.
Sayın Hazine ve Maliye Bakanı’nın ileriye sürdüğü savlar yanlış ve aldatıcıdır; global iktisadın gerçekleriyle uyuşmamakta, iktisat biliminin temel öğretileriyle de bağdaşmamaktadır.
Şöyle ki öncelikle hür dalgalı (esnek) kur rejimlerinde rekabetçilik, devalüasyonist kur ayarlamaları ile sağlanamaz. Kurun seviyesi, yani ulusal paranın (TL’nin) yabancı paralar karşısındaki kıymeti, döviz piyasalarında arz ve talep şartları (ve ileriye yönelik beklentiler) üzerinden belirlenir. Burada değersizleştirilmiş olan paranın (yani Türk Lirası’nın) pozisyonu, öncelikle ulusal ve memleketler arası para ve finansal varlık piyasalarında, Türkiye iktisadının döviz kazanımı ve harcamalarındaki dengesizlik durumunu söz etmektedir.
İkinci olarak, maliyet bileşenleri açısından Türkiye iktisadı milletlerarası yatırımcılar için zati uzun mühletten beri son derece ucuz ve cazip bir pozisyondadır. Taşeronlaştırılmış ve güvencesizleştirilmiş enformel istihdam biçimleri ve işsizlik tehditleriyle baskılandırılmış olan işgücünün gerçek fiyatları geriletilmiş, emeğin sendikaları ve siyasi örgütleri etkisiz hale getirilerek en temel toplumsal hakları kısıtlanmıştır. Bu şartlar altında gerek çalışılan iş mühletleri gerekse fiyat seviyeleri açısından Türkiye, Avrupa’nın en ucuz işgücüne sahip ülkelerinden birisi olarak tanınmaktadır.
Örneğin kıymetli araştırmacı arkadaşımız Necmettin Kaymaz tarafından Atlantic Council sitesinde yer alan “Global Bedel Zincirlerinin Bozulması: Tehditler Ve Fırsatlar” başlıklı çalışmasında yer alan bilgilere nazaran, Türkiye’de sanayi kesiminde saatlik fiyatlar 5.8 dolar ile global iktisadın en düşük personellik maliyetlerini yansıtmaktadır. Kelam konusu personellik maliyeti Çin endüstrisi ile birebir seviyede olup yalnızca Meksika (4.2 dolar) tarafından geride bırakılmaktadır. Çalışmada sunulan bilgiler endüstride saatlik fiyatların Polonya’da 10.9, Macaristan’da 11.9, komşumuz Yunanistan’da ise 18 dolara ulaştığını göstermektedir. Gelişmiş Avrupa’nın ihracat devlerinde ise durum çok daha farklıdır: İtalya 31.7, Fransa 43.2, Almanya ise 45.8 dolara ulaşan sanayi fiyatları ile üretkenliğe dayalı gerçek rekabetçiliğin meyvelerini toplamaktadır.
Fakirleştirici büyüme
Hasebiyle, döviz kurundaki dalgalanmalar ya da siyasi/ekonomik baskılandırmalar sonucu elde edilen fiyat maliyetlerine dayalı rekabetçilik gerçek manada ve sürdürülebilir bir rekabet avantajı sağlamamaktadır. Global iktisatta sürdürülebilir rekabetçiliğin olmazsa olmaz ana ögesi, teknolojik ilerleme ile beslenen üretkenlik kazanımlarına dayalı endüstrileşmeden geçmektedir. Bu da büyük ölçüde sabit sermaye yatırımlarının sürekliliğine ve işgücünün eğitim kalitesine bağlıdır.
Meğer Türkiye, temel sanayi dalları yerine konut inşaatlarına ve imar rantlarına yönlendirdiği sabit sermaye yatırım deseni ve ezbere dayalı, dinselleştirilmiş eğitim sistemiyle, üretkenlik kazanımlarında tökezleyen taşeron bir iktisat görünümündedir.
Memleketler arası işbölümü içerisinde ucuz işgücü deposu olarak yer almak çalışanlara refah değil, yoksulluk getirmektedir. Tabana yanlışsız yarışa dayalı bu cinsten personellik maliyeti sayesinde elde edilen “düzmece” rekabetçilik, iktisat yazınında fakirleştirici büyüme (immiserizing growth) kavramıyla söz edilmekte ve kalkınma kuramlarının odak noktasını oluşturmaktadır.
Fiyatın yalnızca bir maliyet değil, tıpkı vakitte gelirin de bir ögesi olduğunu öngöremeyen ekonomiler yalnızca yoksulluk ve eşitsizlik üretmeye mahkûmdur.
cumhuriyet.com
Para Tahlil
