Türkiye’de iki güçlü adaydan birlik elde edemediği Cumhur İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan’ın beklenenden daha düzgün bir performans sergilediği seçimin birinci çeşidinin akabinde ikinci cinste.
Seçim sonuçlarının akabinde Türk Lirası paha kaybederek son iki ay içinde en düşük seviyede geriledi ve ABD doları karşısında 19.70’ten süreç görüldü.
Seçimlerin ikinci ucunun muhafaza edilmesi için çalkantıya neden oldu. Borsa İstanbul’da seçim sonrası birinci fiyatlamalarda satışları artırmak izlendi. BIST 100 Yılında yüzde 6,38 düşüşüyle 4 bin 489 puandan başladı. Sert düşüş sonrası endeks bazlı devre ölçüm değerleri.
Açılışta satışların değerli banka bankasından geldi. Bankacılık evlilik seçimlerinden sonra yeni haftaya yüzde 9,5 düşüşle başladı.
Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tipte kalması nedeniyle Türkiye’nin kamu borçlarını ödememe ihtimaline karşı risk primi altı ay en yüksek binası çıktı.
Türk Lirası seçim sonrası son iki ayın en düşük sınırı geriledi
Standard & Poors (S&P) Küresel Market Intelligence’a liderlik eden, Türkiye’nin beş yıllık kredi temerrüt takası (CDS) Cuma günü 105 baz puan artarak 597’ye yükseldi. Bu, 2022 yılı Kasım ayında bu yana en üst düzeyde.
“Makroekonomik yaptırım uygulanacaktır”
Reuters haber ajansının cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci cinse bağlılığının Türk iktisadına nasıl yansıyacağı konusunda görüş aldığı uzman, 28 Mayıs’ta yapılacak olan ikinci cinse kadarki iki haftalık süreçte makroekonomik belirsizliğin süreceği öngörüsünde bulundu.
Gelişmekte olan ekonomilere ait data tahlili yapan Dubai’deki Tellimer şirketinden Hasnain Malik, “Türk varlıklarını izleyen spekülatörler için beklentiler hızla Kılıçdaroğlu’nun birinci tıpta muhtemel bir zaferinden, en uygun şekilde Erdoğan’ın çerçevesinden parlamentoda genişliğiyle ikinci neslin dağıtılabileceği, en berbat ilerlemeyse Erdoğanomiks için yeni bir onayın geleceğinin muhtemelliğine dönüştü” dedi.
Malik, “Ortodoks iktisat siyasetlerine rastgele bir geri dönüş olmazsa, ki bu da kısa vadede kendi sancılı adımlarını içerir, Türk Lirası yapımına yönelik yatırımlar, devalüasyonun piyasalarla uyumsuz olan faiz siyasetini yansıtmaya kâfi olup olmayacağı tartışmalarının üzerine gevşemek ister” diye.
Credit Suisse’ten Onur Müminoğlu ise piyasaların birinci türlerinin net bir sonuç çıkmamasının, en az iki hafta için makroekonomik ve siyasi sonuçları işaretlediği görüşlerinde.
Müminoğlu, “Bankalar, düşünceler, büyük piyasa sermayesine veliğe sahip holdingler üzere iç piyasaya yönelik dallar makro-siyasi gelişmeler karşısında çalkantıya daha açık algılanabilir, değişkenlersa döviz ve lira trendlerini sanayi ihracatçıları için takibe çeşitli alabilir” halinde konuştu.
Merkezi Londra’da bulunan sermaye işletmeleri şirketi CANDRIAM’dan emekli fon yöneticisi Richard Briggs de, “Yerel müdahalelere karşı döviz çok az hareketdadı. Şayet Cumhurbaşkan Erdoğan iktidarda muhafazakarların yakın dönemlerini bu durumda büyük muhafazakarlığını sürekli olarak gösteriyor. Lakin bu, Merkez Bankası ve lokal bankaların büyük müdahaleleri nefes alır ve Türkiye için daha fazla dengesizlik yaratır” dedi.
İkinci tipi Erdoğan alırsa iktisatta ne olur?
Sermaye piyasaları şirketi SEAPORTGLOBAL’dan asla ekonomiler kredi tahlili uzmanı Himanshu Porwal, Erdoğan’ın ikinci hasılatını kazanması halinde iktisat cephesinde araştırmalarını kıymetlendirdi.
Porwal bu duruma muhtemel senaryoları, “Piyasalarda tasfiye başlar, ödemeler istikrarını tutturamaz, Erdoğan lirayı kurtarmak için faizleri artırırz. Bu durumda ya daha fazla döviz rezervi elde edip lirayı kurtarmak için Putin, Muhammed bin Selman ya da Muhammed bin Zayid el Nahyan üzere dostlarından birini arar. Ya da sermaye kontroluna masraflar yahut liranın batmasına katkıda bulunur. Ben sonuncu seçeneğe gideceğini düşünüyorum ve muhtemelen burada gerçek makro-mali risklerin görülmesinü deneyin. Erdoğan pes etmeden ve faiz artışına gitmeden önceki mevduat sahipleri ödemeye akın eder. Bir dolar 35 liradan süreç göreceğiz” diye konuştu.
Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s askerleriyse, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tekrar etmemesinin, mevcut olağandışı ve sürdürülemez siyasetlerin devamına; çok yüksek ve kalıcı ölçülerle ağır baskı baskısının hakim olduğu makro-ihtiyati bitirmeye işaret edeceğini düşünüyor.
Moody’s uzmanları, “Buna rağmen Kemal Kılıçdaroğlu’nun elde etmesi bir zafer, ortodoks iktisat siyasetlerine geri dönüşün mümkün olduğunu düşünüyorum. Bu siyasetler tesirli durumdayken, devletin kredi profilini uzun vadede olumlu şekillerde” halinde konuştu.
Uzmanlar, son iki yılda uygulanan ağır yüklerin kaldırılmaya başlanmasının güçleneceği, bunun için iktisat siyasetlerinde yanlış adım atma riskini beraberinde getirecek ve ortadaki devirde ekonomik ve mali çalkantı riskinin yüksek olduğu görüşünde.
“Piyasa meçhulluğunu sevmez”
Özel sermaye şirketi A1 CAPITAL’dan Mehmet Baki Atılal ise, “Piyasa meçhullüğünü sevmiyoruz, geçen hafta bilhassa bankacılığın satılan payların ortamını satın alması beni şaşırtmadı. BİST’te düşüş var, 4400-4300 bandında konsolide olmaya çalışacak. Piyasalar, ekonomiyi yönetecek isimlere ve siyasetin ne görevlisine bakacak, sonra yükselişi bekleyebiliriz” şeklinde konuştu.
Yatırım idaresi şirketi DEVLET SOKAK KÜRESEL DANIŞMANLARI makro siyaset araştırmaları lideri Elliot Hentov da, “Erdoğan’ın ikinci tür seçimlere olumlu bir şekilde dahil olması ve seçiminin sonucu hakkında biraz daha rahat edebilmesi, geçen iki hafta görece sakinleşip işarete geçmesi” sözlerine yer verdi.
Mali hizmetler şirketi ING’den James Wilson ise “Hükümet lirayı sabit olarak odaklanacak, bu nedenle piyasa hisyatındaki kaymaların birden fazla CDS (kredi risk primi) ve dolar tahvil alanında gözlenecek” dedi.
“Mevcut hükümeti, seçimler sonrasında düşük faiz işletmesi müdafaa konusunda son derece açık bir hal ortaya koyma” açıklamasını yapan Wilson, “Ancak krizlere karşılık verme konusunda geçmişte pragmatik geniş işaretleyenlerini de gördü. Bu nedenle lira üzerindeki daha önemli baskılar, hükümet açısından piyasa hisyatına istikrar sağlamak için en sonunda süreksiz süreliğine eninde sonunda bir siyaset değişikliğine gitme manasına gelebilir” ifadesini kullandı.
Sermaye şirketi şirketi In Touch’dan ise “Cumhurbaşkanı tekrar seçildiğinde/seçilirse lira çok daha hür bir şekilde sürecini görecek. Kamu bankaları büyük faydalar müdahaleden kaçınacak. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın bir U dönüşmesinin mümkün beklentilerin düşük olduğu ve faizleri artırmayacağı göz önünde bulunan lira, Erdoğan’ın yinelenmesi halindeki siyasi emelini elde ederse hızla kaybolabilir” yorumu geldi.
Goldman Sachs’ten Clemens Grafe ve Başak Edizgil de, “Faizler ve CDS piyasa dinamikleri kripto para döngüsüne bağlı olacak. Lakin ikinci cins seçimlere yalnızca iki hafta olduğu ve sonuçların mevcut yöneticin beklenenden daha yüksek çıkışlara işaret ettiği bu yayınları yayınlamaya devam edecek ve ikinci cins seçime giden dövizdeki çalkantılar denetim altında tutulacak gibi görünüyor. Bununla birlikte eninde sonunda Türk Lirası’nda ortaya çıkan ortaya koymalar gerçekleştirme zorunluluğunun ortaya çıkmasını beklememiz” yorumunda bulunuyor.
VOA