AKP iktidarı açıkça söyleyemese de, uyguladığı siyasetlerin yanlış olduğunu gördü ve olağanlaşma adımları ismi altında piyasanın beklentilerine uygun adımları atmaya başladı. Bu adımlar olumlu karşılandı ancak devam etmesi ve kalıcı olup tekrar değiştirilmeyeceği konusunda piyasalara itimat verilmesi gerekiyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın, “Normalleşme adımları devam edecek” vurgusuyla Yeni Ekonomik Programı’nı (YEP) açıklamasının akabinde; TL mevduatlar ile döviz ve altın alımlarındaki vergilerin düşürülmesine ait Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yayımlandı. Bu kararların piyasalarda sonlu tesir yarattığı görülürken, itimat oluşumu için daha uzun bir yol gerektiği de bu sonlu tesirle ortaya çıktı diyebiliriz.
Hükümetin bu atağı neyi amaçlıyor?
Alınan kararlarla döviz tevdiat hesaplarında çözülme sağlayıp TL mevduatlara kayışın sağlanması; münasebetiyle dolarizasyonun azaltılması amaçlanıyor. Döviz ve altın alımlarında uygulanan binde 2 oranındaki Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV), geçtiğimiz mayıs ayında yüzde 1’e çıkarılmıştı. Tasarrufçunun maliyeti arttırılıp döviz alımları frenlenmek istendi fakat bu sağlanamadı. Elinde döviz olup satmak isteyen tasarrufçu bile, tekrar döviz almak istediğinde maliyet çok yükseleceği için dövizi bozdurmaktan vazgeçebiliyordu. Iktisat idaresi alınan tedbirin işe yaramaması üzerine yüzde 1’lik vergiyi, mayıstan evvelki binde 2’lik orana çekti. Bu kararla döviz bozdurulmasının özendirilmesi amaçlanıyor.
TL’deki stopaj indirimi neye yol açacak?
Bununla birlikte TL mevduat getirilerinden kesilen gelir vergisi stopaj oranları da değerli ölçüde düşürüldü. Vadesiz ve 6 aya kadar vadeli tasarruflardaki yüzde 15’lik kesinti 5’e, 1 yıla kadar vadedeki yüzde 12’lik kesinti 3’e, 1 yıldan uzun vadedeki yüzde 10’luk kesinti oranı ise sıfıra çekildi.
Buradaki birinci maksat, TL hesaplarındaki faiz getirisini yükseltip döviz hesaplarından TL hesaplara kayışı özendirmek. Zira tasarrufçunun eline geçen net getiri artmış olacak. İkinci emel ise mevduat faiz oranlarındaki artış muhtaçlığını, net getiriyi artırarak biraz frenlemek. Merkez Bankası’nın geçen haftaki 2 puanlık faiz artırımı, mevduat faizlerine fazla yansımamış; o nedenle TL mevduatlarda kıymetli bir artış olmamıştı. Böylelikle afişe faiz oranlarını fazla artırmadan, getiri sayısı büyütülerek TL hesaplar cazip hale getirilmek isteniyor. Bu yolla kredi faiz oranlarındaki yüksek oranlı artışlar da frenlenmeye çalışılacak. Lakin stopaj indirimlerinin 3 ay için sonlu tutulması, kararın tesirini azaltacak görünüyor.
Gaye “Türkiye normalleşiyor” algısı yaratmak
Kurlardaki büyük artış, Merkez Bankası’nın 2 puanlık faiz artışını mecburî kılmış, akabinde yurtdışıyla swap süreçlerine getirilen kısıtlar gevşetilmeye; faal rasyosu denilen, bankaları kredi vermeye zorlayan kaideler yumuşatılmaya başlamıştı. Son olarak tasarruf üzerindeki vergi kesintileri azaltıldı. Bu tedbirlerin daha çok yerli tasarrufçunun eğilimini değiştirmeye dönük olduğu, yurtdışındaki yatırımcıda da “Türkiye artık normalleşiyor” algısı yaratılmaya çalışıldığı açık. Zira iktisat idaresi artık “Saldırı yapıyorlar” dediği yabancı sermayeyi tekrar ülkeye çekmeden makro dengelerin kurulamayacağını, büyüme amaçlarına ulaşmanın mümkün olmadığını nihayet görmeye başladı.
Pekala, bu tedbirler kâfi mi, tarihin en yüksek noktasına gelen dolarizasyonu azaltıp yabancı sermaye çekmek için gereken şartları sağlayabilir mi?
Gayein tutması için kilit nokta: “Faiz takıntısı”
Piyasa uzmanları bu kararların hudutlu tesir yaratacağını, bu emellere ulaşmak için adımların devam etmesiyle birlikte, iktidarın “faiz takıntısı”ndan vazgeçip enflasyonla gayrete geri dönmesi, bunu artık kelamla değil hareketlerle göstermesi gerektiğini belirtiyorlar. Yani rasyonel siyasetler ismine iktisat idaresinin tekrar inanç vermesi gerekecek ancak bu kolay olamayacak. Zira piyasaya muhalif, yatırımcının önünü görmesini engelleyen o kadar çok yanlış karar alındı ki; bu algıyı bilakis çevirip inanç vermek vakit alacak.
Örneğin TL hesaplarındaki stopaj kesintilerinin düşürülmesinin neden 3 aylığına yapıldığı, daha sonra bu uygulamaya dönülüp dönülmeyeceği soru işareti. Büyük ihtimalle iktisat idaresi stopaj kesintilerinin azaltılmasıyla bütçe gelirlerinde yaşanacak büyük gelir kaybından çekiniyor. Zira bütçe açığı esasen yüzde 3’lük Maastricht Kriterleri’ni çoktan aştı, ulusal gelirin yüzde 5’ine kadar çıkacak gözüküyor. Bütçe gelirleri açısından kıymetli lakin 3 aylığına yapılan indirim yatırımcıda büyük kaygı yaratıyor. Tahminen önümüzdeki günlerde bu indirimin kalıcı olacağının açıklanması bile gerekebilir.
Tasarrufçu dolar almaktan ne vakit vazgeçer?
Bununla birlikte TL hesapların cazip olabilmesi için, getiri ölçüsünün artması yetmez; zira düşük stopaja oranlarıyla bile tasarrufçunun bu hesaplardan net getirisi hâlâ enflasyonun altında. Bu nedenle mevduat faiz oranlarının da değerli oranlarda artması gerekecek üzere gözüküyor. Ayrıyeten 5 Ekim’de açıklanacak Eylül ayı enflasyon oranlarıyla yükselişin devam etmesi, dolayasıyla negatif faiz oranlarının daha da büyümesi beklenebilir. Bu nedenle kısa periyot için acil TL gereksinimi olan şahısların ve bir orta yüzde 6’ye kadar indirilen mevduat faizleri nedeniyle süreksiz müddet borsada yatırım yapan tasarrufçuların, bu kısa sürede TL hesaplarına dönmesi beklenebilir. Lakin büyük ölçüde ve orta-uzun vadeli konumu olan tasarrufçuların TL’ye dönüş için bir mühlet daha bekleyeceği kestirim ediliyor.
Öte yandan tasarruf hesaplarındaki vergi düzenlemesiyle dolarizasyonun önlenemeyeceği de açık. Bunun için her şeyden evvel TL’ye inancın sağlanması, kurların fazla artmayacağı beklentisinin oluşması gerekiyor. Bunun için de enflasyonun kalıcı tek hanelere inmesi koşul. Para siyasetinin temel aracı olan faizlerin düşebilmesinin fakat enflasyonun düşürülmesiyle mümkün olacağı, faizlerin zorla düşürülmesinin kalıcı olmayıp istikrarları bozacağı artık siyasetçilerin başına kalıcı biçimde yerleşmeli. Bilimsellikte uzak hayali ekonomik önermelerini hayata geçirmek isteyen popülist siyasetçilerin ülkeye ve halka verdiği ziyan artık görülmeli.
Erdal Sağlam
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
