Birinci dalga sırasında ötelenen stopaj, KDV ve kurumlar vergisi ile SGK prim ödemeleri üzere yükümlülüklerin yerine getirilmesi vakti yaklaştıkça, tekrar öteleme talepleri yüksek sesle lisana getirilmeye başladı. Ekim’de zati yapılacak ödemeler ile marttan ötelenen ödemeler birleştiğinde özel kesimin bunun altından kalkamayacağı belirtilerek yeni bir uzatma isteniyor. Sahiden de olağanlaşma başlasa bile özel dalın birikmiş ödemelerin tümünü yapamayacağı gözüküyor. Gördüğümüz kadarıyla hükümetin yeni öteleme kararı alması da kaçınılmaz olacak.
Patronların hepsi yükümlülüklerinin en uzak tarihlere ötelenmesini ister. Lakin aşikâr ki hükümet bu sefer selektif davranmak, kimi dallardan birikmiş alacakları tahsil etmek istiyor. Hükümete yakınlığı ile bilinen İstanbul Ticaret Odası’nın yöneticileri bölümlere nazaran farklı uygulamalar isteyerek, güya hükümetin elini rahatlatmaya çalışıyorlar.
Özetle turizm, lokanta, cümbüş, eğitim üzere kesimlerde çalışan işletmeler için muhakkak öteleme geleceğini, hatta ekimdeki olağan vergi ödemelerinde bile rahatlama sağlamaya çalışacaklarını söyleyebiliriz. Lakin besin, paklık eserleri, perakende üzere nispeten canlı kesimlerde ötelemenin yapılmayacağı, en azından bunun tartışılmaya devam ettiğini görüyoruz.
Şurası unutulmasın ki iktisat idaresinin planlı programlı, iyi düşünerek adım attığını pek görmedik. Bundan evvel her selektif teşvik kararı alındığında, çabucak akabinde dallardan gelen talepler arttı ve iktidar olana yakınlığın devreye girip, sonunda toptancı anlayışa dönüldüğüne şahit olduk. Bu nedenle yeniden tıpkı tabloyla karşılaşabiliriz.
Kısmen ya da toptan yapılacak ötelemeler nedeniyle 2020 bütçe açığının iyice büyümesi, hasebiyle son çeyrekte kamu borçlanmasının artmak zorunda kalacağı, bunun da faiz seviyesini artırması kaçınılmaz gözüküyor.
Krediler ne olacak?
Bununla birlikte sorunu devam eden dallarda kısa çalışma ödeneği mühletinin uzatılması, tahminen dal ayrımı yapılarak işten çıkarma yasağının devam edip, fiyatsız müsaade ödemelerinin süreceği anlaşılıyor. 2021 Haziran’a kadar uzatma imkânı var ve bu tarihe kadar, en azından turizm üzere bölümlerde devam edecek üzere gözüküyor. Yani 1 yıl daha gerçek işsizlik sayılarını göremeyeceğiz. Böylelikle bütçe ve işsizlik fonu üzerindeki yükün büyümeye devam edeceği açık.
Ötelenen ve biriken yüklerin değerli bir alanı da bankacılık kısmını etkileyecek. Esasen sübvansiyonlu kredilerle kamu bankaları 15 yıl boyunca vazife ziyanına mahkûm edildi. Bunun üstüne açık durumlarına göz yumulup döviz sattırılarak bu bankaların yükü ağırlaştırıldı. Kamu bankalarının durumu çok ağır, buna karşın 2020’de kar gösterip bunu Hazine’ye aktarmaları istenecek mi, göreceğiz.
Özel bankalara gelince, onların durumları da pek parlak gözükmüyor. Etkin rasyosu üzere cin fikirlerle tüm bankaların kredileri patlatıldı, 2 aylığına canlılık sağlandı lakin bunun faturasının ne olacağını şimdi bilmiyoruz. 6 ay ödemesiz verilen kredilerle herkes otomobil, mesken aldı ve yavaş yavaş geri ödemesiz devir bitiyor. Bilhassa yeni yılla birlikte artık aldıkları konutu, arabayı satıp borcunu kapatmak isteyen olursa, bunu yapabilecekler mi?
Kamu açıklarının büyümeye devam edeceği, pandeminin yeni dalgasının biriken yüklere ek faturalar getireceğini söylemek yanlış olmaz. Pekala, bunlar yaşanırken, artık mızrağın çuvala sığmadığı görünür olmaya başlamışken yönetenler ne yapıyor derseniz; hayal satmaya devam ediyorlar. Daima “en makûs geride kaldı” diyerek iktisada en berbatları yaşatmaya devam ediyorlar.
Yalnızca kamu hesapları, bunun etkilediği cari açık, kurların yükselmesi, enflasyonun çift hanede kalıcı olması üzere sonuçları bile çok ağır. Buna pandemide işsiz ve aylık 1168 TL’ye mahkûm kalanları, kayıt dışı çalışanları, zati işsiz olanları eklersek, geniş toplum kesitlerinin yoksulluğunun arttığını görüp, iktisatta asıl biriken sorunu biraz daha iyi anlamış oluruz.
Yalnızca iktisatta değil diplomaside de iç siyasette da meseleler ötelene ötelene birikmeye devam ediyor. Kasımdaki ABD seçimlerinde ne sonuç çıkarsa çıksın, artık diplomaside ötelenen sıkıntılarla yüzleşmek zorunda kalacağımız periyoda girdiğimiz göz arkası ediliyor.
Ötelemelerin sonuna geldiğimiz yıl, büyük ihtimalle önümüzdeki yıl olabilir.
İstanbulAnalytics: 2020-2021 SİYASİ VE EKONOMİK ÖNGÖRÜLERİMİZİ YENİLEDİK
FÖŞ uyardı: Salgın Krize Dönüşebilir! | Ekonomik Politik İstikrarı Bozabilir!
Gerçek kesimde ödeme darboğazı…
Organize sanayi borç yapılandırması istiyor!
Para Tahlil
