Cuma günü açıklanması beklenen ekonomik ıslahat paketinde yatırımcılara teşvik ve kamuda tasarruf tedbirleri öne çıkıyor. Ekonomistler ise “istikrar ve inanç ortamı” sağlanmadıkça ıslahatın gayeye ulaşmayacağı görüşünde.
2021 yılını “reform yılı” ilan eden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ekonomik ıslahat paketini Cuma günü açıklaması bekleniyor. Covid-19 salgını tesiriyle krizin iyice derinleştiği ekonomiyi kurtarmak için hazırlanan ıslahat paketinin “hızla uygulamaya geçilmesi” hedefleniyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın iktisat dünyasının tüm temsilcileriyle görüşerek çerçevesini çizdiği ve yol haritasını oluşturduğu ıslahat paketinin iki temel ayağı ayağı var: Yerli ve yabancı yatırımcıya teşvik ile kamuda tasarrufun yaygınlaştırılması.
DW Türkçe’nin edindiği bilgilere nazaran; yatırmcıları teşvik için hükümetin uzun müddettir üzerinde çalıştığı ve ülke geneline yayılması planlanan “yatırım ofisleri”nin etkin hale getirilmesine dönük adımlar pakette yer alıyor. Yatırımcılara “bedelsiz arsa, vergi indirimleri, ucuz kredi” imkanı sunulmasının detaylarını içeren pakette, Covid-19 salgınından en fazla etkilenen kesimlere öncelik tanınması isteniyor.
Vergi borcu yapılandırmasında yeni düzenlemelere gidilmesinin öngörüldüğü pakette, borçlara yeni ertelemeler gündeme gelebileceği, kısa çalışma ödeneğinin de Haziran ayına kadar uzatılabileceği üzerinde duruluyor.
Makam araçlarının azaltılmasından, makam odalarının daraltılmasına kadar son iki yıldır kamuda tasarruf önlemlerini öne çıkaran Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu pakette de “kamuda tasarruf” vurgusu yapması bekleniyor. Bu mevzuda bugüne kadar üst üste genelgeler yayımlayan, tasarruf rehberleri çıkartan hükümetin yeni devirde “tasarruf tedbirleri”ni hangi kalemler üzerinden yürüteceği ise merak konusu.
“Reform samimi değil”
Pekala en büyük amacı enflasyon ve cari açıkla çaba olarak belirlenen paketin amacına ulaşması mümkün mü? Ekonomist Mustafa Sönmez; paketin başarılı olamayacağını düşünenlerden. Nedeni de DW Türkçe’ye “Bugün Türkiye’nin en kıymetli sorunu, yatırım ortamının iyileştirilmesinden evvel ya da kamu bütçesinde tasarrufa gidilmesi tedbirinden evvel istikrar, önünü görebilmektir. Yatırımcı evvel faizlerin ne olacağını, dövizin fiyatının ne olacağını bilmek durumundadır” kelamlarıyla anlatıyor.
Son üç yıldır Türkiye’de “döviz fiyatı, faizler, dövize-altına hücum” ekseninde ağır dalgalanmalar yaşandığını hatırlatan Sönmez, bu türlü bir dalgalanmanın yatırımcıların uzun vadeli yatırım planlaması yapmasını engellediğini anlatıyor.
Sönmez, “Kamu harcamalarında disiplin de bozuldu. Pandeminin de tesiri oldu lakin pandemi koşullarında toplumsal harcama yapmak yerine daha farklı, krediye erişimi kolaylaştıran yollara gittiler. Kamu borçlanmasını hızlandırdılar. Buradan kaynaklanan çok önemli bir kamu maliyesi bozulması yaşandı. Bunun da disipline alınabilmesi kolay değil” diyor.
Sönmez’e nazaran gelinen noktada Türkiye’de yatırımcıya itimat verecek, iktisatta istikrar sağlayacak bir hükümet yok. Sönmez, Türkiye’deki idaresi “Sürekli dalgalanan, telaş içinde günü kurtarmaya çalışan, iktidarda kalmak için her tıp pragmatizme başvuran bir yönetim” olarak tanımlıyor.
Sönmez, yeni ıslahat paketinin bahtının olmadığını öngörürken, beklentisini “Türkiye’nin çıkar yolu; kesinlikle bir sandık iradesine yeni baştan gitmek ve muteber, kalıcı, istikrar vadeden yeni idareye kavuşmasıdır” kelamlarıyla anlatıyor.
“Ekonomi marş basmıyor”
İktisat müellifi Ozan Gündoğan, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yarattığı beklentinin bilakis kamu dalında harcama azaltıcı üzere radikal tedbirlerin alınması mümkün değil. Covid-19 salgınının tesiriyle üreticilerin önemli kriz içinde olduğunu belirten Gündoğdu, bunun nedeninin de “talep istikametli kriz” olduğunu söylüyor.
“Çünkü tüketicilerde para yok. Bu türlü bir durumda büyümeyi finanse edecek güç kamu dalı oluyor lakin bölümün Erdoğan’ın yarattığı beklenti üzere harcama azaltıcı tedbirler alması mümkün değil” diyen Gündoğdu, bunun nedenini de Türk iktisadını arabaya benzeterek anlatıyor:
“Türkiye iktisadını arabaya benzetirsek, arabanın motoru marş basmıyor. Araba lakin geriden ittirilerek ilerliyor. Bu ittirme işi de kamuya kalmış durumda. Bunun bedeli de; çok ölçüde bütçe açığı verilmesi, bu açığın borçla finanse edilmesi.”
Gündoğdu kamu borçlarında son iki yılda yüzde 100’e yakın artış olduğunu, bütçe açığının da 172 milyar lira üzere “rekor bir seviyeye” ulaştığını söylüyor.
Son periyotta popülerleşen kamu-özel işbirliği projelerinin de iktisada büyük yük olduğunu anlatan Gündoğdu, Sıhhat Bakanlığı’nın bütçesinin yüzde 13,5’unu kent hastanelerine ayırmasını örnek gösteriyor. Gündoğdu, “Sadece kent hastaneleri de değil, köprüler, otoyollar ve taahhütleri. Onlara yıllarca harcanan paralardan bahsediyoruz. Bu paralar bütçe içinde önemli bir yüke dönüşmüş durumda. Bu yük, ekonomik olarak da anlamsız. Büyümeyi finanse etmediği üzere halkın cebinden çok önemli bir kaynağı alıp kelam konusu bu kısımlara aktarıyor” diyor ve ıslahatın bu sorunu nasıl çözeceğini soruyor.
Kamuda tasarrufa cumhurbaşkanlığından başlanması gerektiğini savunan Gündoğdu, Türkiye’nin cumhuriyet tarihinde birinci defa cumhurbaşkanlığına ilişkin büyük uçak ve helikopter filoları, lüks araba ve işçi kullanımıyla karşı karşıya kaldığından yakınıyor. Bu çeşit lüks kullanımların belediyelere, valiliklere, kaymakamlıklara sıçradığının altını çizen Gündoğdu, “Bu da başka bir sorun. Güçlü olduğunu daima hissettirme ve bunu hissettirirken de para harcamak zorunda hissetme sorunu. Hâlâ zenginiz imajını daima müdafaaya dönük bir siyaset. Bu siyasetten vazgeçileceği konusunda kamuoyunun ikna edilmesi gerekiyor” tavsiyesinde bulunuyor.
Cumhurbaşkanlığı araçları
Cumhurbaşkanlığı bu yıl içinde satın alacağı 47 yeni taşıt ile mevcut kara ve hava taşıtlarının bakım tamiratı ve masrafları için bütçeden 183 milyon 600 bin lira harcayacak. Ankara ve İstanbul’daki saray ve binaların bakım ile tamiri için de bu yıl 60 milyon lira harcanması bekleniyor.
2021 yılı yatırım programına nazaran, Cumhurbaşkanlığı’nın devam eden projelerine 250 milyon, yeni projelere de 198,6 milyon olmak üzere genel bütçeden toplam 448 milyon 600 bin lira ödenek kullandırılacağı bilgisi kamuoyuyla daha evvel paylaşılmıştı.
DW – Hilal KÖYLÜ
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
