Üçüncü çeyrekte gelen yıllık yüzde 6.7 büyümeden sonra son çeyreğin birinci ayı olan ekimde de iktisadın çarklarının süratli döndüğü görüldü. Sanayi üretimi, perakende satışlar ve cirolar geçen yıla nazaran arttı. Öteki yandan ek faiz artışı, Kovid-19 önlemleri ve kredi genişlemesinin bitmesiyle iktisadın süratle soğuması ve sakinliğe girmesi bekleniyor.
Türkiye iktisadı bahar aylarındaki Kovid-19 çöküşünün tesirini üçüncü çeyrekte atlattı. Fakat bu süratli kredi genişlemesi sayesinde sağlandı. Süratli kredi büyümesine döviz çıkışının eşlik etmesi rezervlerin süratle harcanmasına, TL’nin paha kaybetmesi sonucunu getirdi. Nihayetinde üçüncü çeyrekte geçen yıla kıyasla yüzde 6.7’lik büyüme elde edildi. Bu sürdürülemez yapıdaki büyümenin dördüncü çeyreğe de sarktığı görülüyor.
TÜİK tarafından açıklanan sanayi üretim datalarına baktığımızda ekim ayında üretim endeksinin geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 10.2 arttığını görüyoruz. Geçen yıl sanayi üretimindeki artış yüzde 3.9 olmuştu. Arındırılmamış datalarla endeks pahası 134.7’ye kadar yükseldi. Geçen yıl 123.1’di.
ÖNCÜ DATALAR BOZULMAYA BAŞLADI
Sanayi üretiminin ekim ayında oldukça kuvvetlendiği görülüyor. Pekala bu durum sürdürülebilecek mi? Ne yazık ki kasım ayına ait açıklanan öncü bilgiler aykırısını işaret ediyor. Merkez Bankası’nın açıkladığı gerçek kesim inancı kasımda bir evvelki aya nazaran yüzde 4.2 puan birden geriledi. Buna rağmen endeks 103.9 ile faaliyetlerin olumlu düzeyde olduğunu gösterdi. Kasımda kapasite kullanımı ise 0.4 puan artarak yüzde 75.8’e yükseldi. İSO’nun açıkladığı imalat sanayi PMI verisi ekimde 53.9 iken kasımda 51.4’e, aralıkta da 49.5’e inerek faaliyetlerde bozulmaya işaret etti. MÜSİAD’ın hesapladığı SAMEKS verisi de kasım ayında 0.5 puan azalarak 49 kıymetine geriledi.
Yeniden İSO’nun açıkladığı İhracat İklim Endeksinin kasım ayında 48.9’a gerilediğini görüldü. Endeks temmuz-ekim periyodunda 50’nin üzerinde kalarak ihracatta gelişmeye işaret etmişti. Kasımda ise iklim bozuldu. Ülkeler geniş kısımlara aşılama yapılana kadar Noel tatili sonrası kapanmaya hazırlanıyor. Bu durum ihracatta aralık ve ocakta da iklimin soğumasını getirecek.
KASIM DA YÖNETİM EDER YA ARALIK?
TÜİK dün ekim ayına ait perakende satış verisini de açıkladı. Buna nazaran sanayi yani üretim tarafında yüzde 10.2’lik artışa talep tarafından da karşılık geldi. Ekimde perakende satışlar geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 12 arttı. Geçen yıl kasımdaki artış yüzde 8.3’tü. İnternet üzerinden yapılan satışların ekimde geçen yıla nazaran yüzde 98.3 arttığı görülüyor. Perakende kesiminde ciro artışı geçen yıla nazaran yüzde 24.3 oldu. Yüzde 12’lik enflasyon dikkate alındığında hayli iyi bir gerçek ciro artışı. İnternet üzerinden yapılan perakende satışlardaki cironun ise geçen yıla kıyasla yüzde 120.8 arttığı görülüyor. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet kesimleri toplamında da ciro endeksi ekimde yüzde 30.9 oranında arttı. Sanayi yüzde 38.5 ile en fazla ciro artışı sağlayan dal.
Ekimde iktisadın epey ısındığı görülüyor. Üstte sanayi özelinde değindik. Burada da dallar özelinde belirtelim; kasım ayı inanç endekslerine baktığımızda; inanç hizmet dalında yüzde 2.8 ve inşaat dalında yüzde 5.7 azalırken perakende ticaret bölümünde tıpkı seviyede kaldı. Üç endeks de 100 düzeyinin altında kalarak karamsarlığa işaret etti. Perakendedeki stok düzeyi hariç üç dalda de önümüzdeki üç aya yönelik beklentilerde satış fiyatları dışındaki alt endeksler 100’ün altında yani işlerde azalış beklenirken, fiyatlarda artış öngörülüyor. Yüzeysel bir çıkarımla, sakinliğe girerken yüksek enflasyonla boğuşacağız.
ATACAK KURŞUN KALMAYINCA…
Talep tarafına bakınca kasım ayında tüketici itimat endeksi de yüzde 2.2 azaldı. Aralık endeksi haftaya açıklanacak orada da muhtemelen düşüş göreceğiz. Kasım ayında gelen faiz artışının daha doğrusu faiz siyasetindeki düzeltmenin aralıkta da sürmesi öngörülüyor. Karar haftaya açıklanacak. Bu hafta ise Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal, kur ve faiz siyaseti toplantısında faize ait muhtemelen sinyal verecek. Ağustosun birinci haftası ile ekimin birinci haftası ortasında geçen periyotta yalnızca tüketici kredileri ve kişisel kredi kartları özelinde baktığımızda 33 milyar TL’lik bir kredi artışı kelam konusu. Ekimin birinci haftasından ve aralık ayının birinci haftasına kadarki devirde ise artış 19 milyar TL’de kaldı.
Kredi büyümesinin suratında keskin bir düşüş olduğu görülüyor. Faiz artışı ile kredi maliyetlerinin artması kredi talebini düşürdü. Döviz fiyatlarının süratle artarak kasımda rekor düzeylere ulaşması sonrası hala 8 TL’ye yakın dolar kuru genel fiyat seviyesinde artsa yol açacak. Kovid-19 salgını yüzünden getirilen kısıtlamalar iktisattaki yavaşlamayı şimdiden hızlandırdı. Geniş kesitlere aşılama yapılarak kısıtlamalar kalkana kadar bu tesir sürecek. Kış devrinde Türkiye iktisadı, fiyat istikrarını sağlamak için faiz artışıyla girdiği soğuma periyodunda, ihracat pazarlarının da soğuması nedeniyle çift tesir altında kalacak.
Mart-Nisan 2020 gibisi bir küçülme olmasa da iktisadın resesyona gireceğini öngörmek güç değil. Üstelik yüksek işsizlik ve enflasyon ortamında. Türkiye daha fazla kredi genişlemesi ise büyümeyi zorlamayı sürdürseydi çok daha yıkıcı bir sakinliğe mecbur kalacaktı. Şu haliyle daha yumuşak bir sakinlik ile durumu kotarması mümkün, elbette CAATSA yaptırımlarının akıbeti de piyasaları etkileyecek bir öge.
Döviz fiyatlarında bunun tesiri şimdiden gözlenmeye başladı bile. Sonuç olarak güçlü ekim bilgileri ve kasımda nispeten bunun üretim tarafında sürmüş olması son çeyrekte iktisadın büyümüş olduğunu gösteriyor. Türkiye bu yılı sıfıra yakın bir müspet büyüme ile kapatacak üzere. Yani müstafi Hazine ve Maliye Bakanı Dr. Berat Albayrak’ın Yeni İktisat Programı’nda yer alan olumlu senaryoda olduğu üzere. Bu büyüme ne uğruna sağlandı? Yıl sonu büyüme dataları geldiğinde tartışmaya devam edeceğiz.
M Recep Erçin, Aydınlık Gazetesi,
Gedik Yatırım’dan Makro Görünüm Tahlili; ‘Vergi gelirleri Kasım’da bütçeyi olumlu etkilemeye devam etti’
BMD: ‘Kasım Ayında 112.483 Adet Konut Satıldı’
FÖŞ anlattı: Besin Fiyatları Artık Daha Süratli Yükselecek! Niçin Biliyor musunuz?
Kendim ettim, kendim buldum!
Para Tahlil