Türkiye 2020 yılını sanayi üretiminde patlama ile kapattı. AB’den gelen talep sayesinde üretim umduğumuzdan çok daha güçlü bir seyir izleyerek yılı %10 artışla kapattı. Lakin, sanayi üretimi verisinin kalitesi hakkında önemli kuşkularım var. Öte yanda, Cuma günü açıklanan perakende satışlar verisi iktisadın Aralık ayında sakinliğe girdiğini çok somut biçimde anlatıyor. Gelecekteki tüketim ve ticaretin öncü göstergesi krediler ise daralmaya devam ediyor. Tedarik zinciri sorunlarıyla birleştiğinde, Türkiye 1-2Ç2021’de sakinlikten kaçamayacak.
Evvel, sanayi üretimindeki artışı niçin inandırıcı bulmadığımı arzedeyim. Şayet sanayi yıllık %9 büyüdüyse, herhalde buna paralel olarak elektrik tüketiminin de yükselmesi gerekmez mi? Bakalım 2020’de elektrik tüketimi ne kadar olmuş:
“Türkiye’de 2019’da 290 milyar 445 milyon 456 bin kilovatsaat elektrik tüketilirken, bu sayı 2020’de yüzde 0,14 artarak 290 milyar 856 milyon 21 bin kilovatsaate çıktı”.
Sizce elektrik tüketimi yerinde sayarken sanayi üretiminin patlaması akla yakın mı?
Gelelim perakendeye: TUIK’in sayfasından ve uzmanların ağzından Aralık perakende satışları aktaralım:
Perakende satış hacmi aylık %4,2 azaldı
Sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2020 yılı Aralık ayında bir evvelki aya nazaran %4,2 azaldı. Birebir ayda besin, içecek ve tütün satışları %2,1, besin dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %5,2, otomotiv yakıtı satışları %4,8 azaldı.
Perakende satış hacmi aylık %4,2 azaldı
Sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2020 yılı Aralık ayında bir evvelki aya nazaran %4,2 azaldı. Birebir ayda besin, içecek ve tütün satışları %2,1, besin dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %5,2, otomotiv yakıtı satışları %4,8 azaldı.
Kredilerde daralma da sürüyor. Yukardaki tablodan görüleceği üzere toplam krediler haftalık bazda %1.4, sekiz haftalık ortalamada ise %0.5 daralmış. Yılbaşından bu yana ise kredilerde %2.0 civarında bir daralma var.
Olağan bu daralmanın bir kısmı TL’nin kıymet kazanmasından dolayı FX kredilerin bedelinin düşmesinden kaynaklanıyor. Ama, sağlam kaynaklara baktım, yılbaşından bu yana TL krediler %0.4, döviz kredileri ise %0.7 geriliyor.
Kredi akımı sağlanmadan, üretim, ticaret ve sabit sermaye yatırımlarının artması imkansız. Pekala, kredilerde bu daralma süreksiz ya da mevsimsel olabilir mi? Hayır, aşağıdaki tabloda göreceğiniz üzere, trendi simgeleyen 13 haftalık hareketli ortalamada da kredi büyümesi sıfırlanmış gözüküyor.
Üretimin geleceği hakkında telaşım ise ISO’dan yapılan bir açıklamayı yansıtıyor:
DÜNYA’ya konuşan İstanbul Sanayi Odası (İSO) Lideri Erdal Bahçıvan, salgın hasarlarını önlemeye yönelik olarak global çapta uygulanan nakdî genişlemenin, denetimsiz hale gelerek birçok ülkede olduğu üzere Türkiye’de de üretim bölümlerini tehdit etmeye başladığını söyledi.
Tedarik meselesinin, çabucak tüm dallarda zahmetlerin ana kaynağı haline geldiğine işaret eden Bahçıvan, emtia fiyatlarının çok süratli yükselmesine karşın, lojistik krizinin tedarik süreçleri üzerinde büyük bir baskı yarattığına işaret etti.
Erdal Bahçıvan, “Küresel tedarik zincirlerinde inde yaşanan bu sürecin doğurduğu ğu badireler, endüstrimiz ve üretimimiz açısından artık tahammül edilmez bir noktaya yanlışsız gitmektedir” değerlendirmesini yaptı. Bahçıvan, Türkiye’nin yeni bir “stratejik yatırım süreci”ne gereksinimi bulunduğunu söyledi.
Sonuçta, iktisatta sanayi hariç 4Ç’de başgösteren ivme kaybı, kredi ve perakendede daralmaya dönüştü bile. Süregelen sokağa çıkma yasakları, kapalı dükkanlar, AB’de salgının şiddeti ve yüksek seyreden faizler de iktisadın ayağa kalkmasının önünde mahzur teşkil ediyor.
Soğuk Kış başladı.
FÖŞ
Dr. Murat Üçer: Türkiye’nin borç sorunu, Taban fiyat yüksek mi?
İşsizlik dataları gerçekçi mi? & Anayasa ve erken seçim mümkün mü? | Güldem Atabay
Cari açık yüksek, faiz artışı yardımcı…
Covid-19: DSÖ’den korkutan bulaş uyarısı! Aşılar da yarar vermeyebilir
Para Tahlil