Çeyreklik bazda rekor büyümeye (yüzde 15.6) bakarak Türkiye iktisadının etkileyici bir performans koyduğu söylenebilir elbette. Bu süratli toparlanmanın art planında ise kredi büyümesi olduğunu unutmamak gerekiyor.
Durumumuzu ise başlıkta atıf yaptığım atasözümüz net olarak ortaya koyuyor:
“Hacı emmim eşeğe bindi, ayakları yerde gider!”
***
Türkiye iktisadı 2020 yılının 3. çeyreğinde beklentilerin üzerinde yüzde 6.7 büyüdü. Birinci çeyrekte yüzde 4.4 büyüyen iktisat, ikinci çeyrekte yüzde 9.9 daralmıştı. Böylelikle bir evvelki çeyrekte yüzde 0.05’e kadar inen yıllık büyüme oranı bu çeyrekte yüzde 2.04’e yükseldi.
Birinci çeyrekte yüzde 0.2 olan mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış çeyreklik büyüme, ikinci çeyrekte yüzde 10.8 daralmaya döndükten sonra üçüncü çeyrekte yüzde 15.6 büyüme kaydetti.
Yatırım ve tüketim harcamalarının bu çeyrekteki performansta belirleyici olduğunu görmekteyiz. Birinci çeyrekte yüzde 7.7 artan tüketim harcamaları, ikinci çeyrekte yüzde 11.1 daraldıktan sonra üçüncü çeyrekte yüzde 10.3 artış kaydetti. Gerçekten bir evvelki çeyrekte yüzde 8.8 daralan özel tüketim bu çeyrekte yüzde 9.2 arttı. Özel tüketimin ayrıntılarında, güçlü malların tüketimi yüzde 61.2 artarken, yarı sağlam mallar ile dayanıksız malların tüketimi sırasıyla yüzde 8.0 ve yüzde 6.0 artış kaydetti. Bir evvelki çeyrekte yüzde 25.7 daralan hizmetler ise bu çeyrekte yüzde 16.0 daraldı. İkinci çeyrekte yüzde 2.4 daralan kamunun tüketim harcamalarının ise bu çeyrekte yüzde 1.1 arttığını görmekteyiz. Sonuç olarak tüketim, büyümeyi 5.5 puan üst çekerken, bunun 5.4 yüzde puanı özel tüketimden geldi.
Yatırım harcamaları ise rekor düzeyde yüzde 22.5 artarak büyümeye 5.2 yüzde puan katkı verdi. Gayrisafi sabit sermaye oluşumunun ayrıntılarına baktığımızda inşaatın yüzde 14.7, makine ve teçhizat yatırımlarının yüzde 23.5 ve öteki etkinlerin yüzde 57.6 arttığını görmekteyiz.
Son beş çeyrektir stok değişiminden büyümeye olumlu katkı gelmeye devam ediyor. Birinci çeyrekte 5.4 yüzde puan, ikinci çeyrekte 4.9 yüzde puan katkı veren stok değişimi, bu çeyrekte büyümeye 5.1 yüzde puan katkı verdi.
Tüketim, yatırım ve stokların büyümeye toplamda 15.8 yüzde puan katkı vermesine karşılık net ihracat büyümeyi 9.1 yüzde puan aşağıya çekti. Net ihracat birinci çeyrekte büyümeyi 4.0 yüzde puan, ikinci çeyrekte 7.7 yüzde puan aşağıya çekmişti. Üçüncü çeyrekte ihracat yüzde 22.4 daralmasına karşılık ithalatın yüzde 15.8 artış kaydetti. Bir evvelki çeyrekte ihracat yüzde 36.3 daralırken, ithalattaki daralma yüzde 7.7 ile hudutlu kalmıştı.
Üretim tarafından GSYH’ye baktığımızda ise bir evvelki çeyrekte yüzde 16.4 daralan sanayi kesimi bu çeyrekte yüzde 8.0 büyürken, ikinci çeyrekte yüzde 4.3 büyüyen tarım kesiminin bu çeyrekte yüzde 6.2 büyüdüğünü görmekteyiz. Bir evvelki çeyrekte yüzde 24.6 ile sert daralma yaşayan hizmetler dalı ise üçüncü çeyrekte yüzde 0.8 büyüdü. Hizmetler dalı altında finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 41.1 büyüme ile öne çıkmakta. Yedi çeyrektir küçülen inşaat bölümü ise üçüncü çeyrekte yüzde 6.4 ile birinci defa büyüme kaydetti.
***
Sonuç olarak Türkiye iktisadı 3. çeyrekte beklentilerin üzerinde büyüdü. Bu süratli toparlanmanın art planında ise kredi büyümesi olduğunu unutmamak gerekiyor.
Etkin rasyosu üzere bir uygulamayı devreye alarak bankaları kredi vermeye zorlayan düzenleyici otorite yıl sonu itibariyle bunu kaldıracağını duyurmuş olsa da bilhassa konut ve tüketici kredi faizlerinde yaşanan düşüşün tesiriyle tüketim harcamalarının süratle arttığını, ithalatın hızlandığını ve bu büyümenin enflasyon ve cari açık yarattığını ancak istihdam yaratamadığını gördük. Olumlu gelişme ise makine ve teçhizat yatırımlarında görmüş olduğumuz artış.
Finansal sıkılaşma ile bir arada 4. çeyrekte yüksek bazın da tesiriyle büyümenin yavaşlayacak olsa da yılı olumlu bölgede kapatacağını söyleyebiliriz.
Raporun tamamına İktisat Raporları sekmesinden ya da şu irtibattan ulaşabilirsiniz: Büyüme Sayıları
FÖŞ yazdı: Türkiye bu sene de daralır, 2021’de de
Dr Gürbüz: Sürpriz yok: GSYH 3. çeyrekte evvelki çeyreğe nazaran yüzde 15,6 büyüdü
SAMEKS Bileşik PMI Kasım’da “daralma bölgesine” geriledi
Türkiye’nin Kış Resesyonu BUGÜN Başladı
Para Tahlil