2019 yılı Temmuz ayında 9.9 milyar TL fazla veren bütçe, bu yılın birebir periyodunda 29.7 milyar TL açık verdi. Faiz dışı istikrar de benzeri halde 17.6 milyar TL fazladan 21.2 milyar TL açığa döndü.
Böylelikle Ocak-Temmuz devri itibariyle bütçe açığı geçtiğimiz yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 102.6 artarak 139.1 milyar TL’ye yükseldi. 2020 yılı Bütçe Kanununda yılın tamamında bütçenin 140.1 milyar TL açık vereceği öngörülmüştü.
Bütçe gelirleri ile cari, işçi, yatırım ve transfer harcamaları farkını tabir eden faiz dışı istikrar bir evvelki yılın Temmuz ayına nazaran yüzde 481.6 artarak 59.1 milyar TL oldu. Bir öbür sözle söyleyecek olursak bütçe gelirleri bütçenin temel masraflarını karşılayamıyor.
12 aylık birikimli bütçe açığı Temmuz’da 194.2 milyar TL’ye yükselirken, bütçe açığının ulusal gelire oranı bir evvelki aya nazaran 9 puan artarak yüzde 4.4 oldu. Faiz dışı istikrar de benzeri halde 73.0 milyar TL açık verirken açığın GSYH’ye oranı yüzde 1.6’ya yükseldi.
Ocak-Temmuz devrinde sarfiyatlar bir evvelki yıla nazaran yüzde 20.5 artışla 681.1 milyar TL olurken, bütçe gelirleri yüzde 9.2 artışla 541.9 milyar TL bunun gerisinde kaldı. Enflasyon tesirini dikkate aldığımızda gelirlerin birebir periyotta yüzde 2.4 azaldığı, masrafların ise yüzde 7.7 arttığını görmekteyiz. Vergi gelirleri ise yüzde 0.6 ile neredeyse değişim göstermemiş bulunuyor.
Bütçe Gelirleri
Vergi gelirleri Temmuz’da bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 30.3 artarken ayrıntıda özel tüketim vergisinin (ÖTV) yüzde 80.5 ve dâhilde alınan KDV’nin yüzde 52.1 artması dikkat çekiyor. ÖTV’de motorlu taşıtlar, güçlü tüketim malları ile tütün mamullerinden alınan vergi gelirleri besbelli yükselirken, iktisadi faaliyetin normalleşmesiyle birlikte beyana dayanan KDV gelirlerinin de artığı görülüyor.
İthalde alınan KDV de geçtiğimiz yılın Temmuz ayına nazaran yüzde 23.1artış gösterdi.
Ocak-Temmuz devri olarak değerlendirdiğimizde ise vergi gelirleri 2019 yılına nazaran yüzde 12.5 artarken, ÖTV’deki artış yüzde 29.2 ile bunun üzerinde oldu. Dâhilde alınan KDV yüzde 7.2 azalırken, ithalde alınan KDV yüzde 11.6 arttı. Faiz gelirleri, borçlanmada TÜFE’ye endeksli ihraçların tartısının da artmasıyla 4. 6 milyar TL’den 21.6 milyar TL’ye yükseldi.
Bütçe Masrafları
Cari transferler altında izlenen KİT ve kamu bankaları vazife ziyanları 2019 yılı Temmuz ayına nazaran yüzde 91.1 artarak 982.6 milyon TL’ye yükseldi.
Hazine yardımları 17.4 milyar TL’den 41.3 milyar TL’ye artış gösterirken, sıhhat sarfiyatları altındaki faturalı ödemelerin neredeyse 20 kat artarak 584.1 milyon TL’den 11.7 milyar TL’ye yükselmesi dikkat çekiyor. Toplumsal güvenlik açığının finansmanı için aktarılan meblağ ise yüzde 163.8 artarak 17.3 milyar TL oldu. Geçtiğimiz yıl 63.6 milyon TL olan ziraî destekleme ödemeleri bu yılın birebir ayında 1.1 milyar TL olurken, faiz masraflarındaki artış yüzde 9.5 ile sonlu kaldı.
Ocak-Temmuz periyodu olarak değerlendirdiğimizde ise misyon ziyanları 2019 yılına nazaran yüzde 37.4 artarken, sıhhat masraflarındaki artış yüzde 41.3 oldu. Toplumsal güvenlik açığının finansmanı için aktarılan meblağ ise 27.3 milyar TL’den 53.7 milyar TL’ye yükseldi. Faiz sarfiyatları ise 58.5 milyar TL’den 79.7 milyar TL’ye yüzde 36.3 artış gösterdi.
Sonuç: 2020 ikili açık yılı olacak
2020 yılı Bütçe Kanununa nazaran yılın tamamında 140.1 milyar TL açık vereceği öngörülen merkezi idare bütçesi Temmuz ayındaki 139.1 milyar açık ile bu hududa gelmiş bulunuyor.
Mevcut harcama temposu dikkate alındığında yılın kalan aylarında olağanlaşma ile birlikte vergi gelirlerinin toparlanacağına ait olumlu beklentilere karşın bütçenin yılı 200 milyar TL’nin üzerinde rekor bir açıkla kapatacağını düşünüyoruz.
Son açıklanan TCMB beklenti anketinde yıl sonu cari açık beklentisinin 17.3 milyar dolar olduğunu görmüştük. Münasebetiyle hem cari açık hem de yüksek bütçe açığı veren (ikiz açık) bir tablo ile karşı karşıyayız.
Bu durum Türkiye iktisadının kırılganlığını daha da görünür hale getiriyor.
Dr Ali Orhan Yalçınkaya
FÖŞ anlattı: Ekonomik Buhranı Aşmak İçin Devalar Nelerdir?
FÖŞ anlattı: Türkiye İç ve Dış Borcunu Ödeyebilecek mi?
Ödemeler istikrarına bakın, iktisatta yangın var!
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Borcumuz da yokmuş’
Para Tahlil
