Resmî Gazete, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilen ulusal bayram ve genel tatil günleri dışında her gün yayımlanır. Lakin hizmetin gerektirdiği hallerde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde de Resmî Gazete yayımlanır. Resmi Gazetenin Yayımlanmasına ait yöntem ve esaslar “Resmî Gazete Hakkında Cumhurbaşkanı Kararnamesi” ile düzenlenmiştir.
Gece saat 4.30’da Resmî Gazete sayfasına baktığımda, “30 Ağustos 2020 Zafer Bayramı’nda Resmî Gazete yayımlandığına nazaran demek ki hizmetin gerektirdiği değerli bir durum kelam konusu olmuş.” diye düşündüm. Resmî Gazeteyi açınca Zafer Bayramında Resmi Gazete yayımlanmasını mecburî kılan durumun motorlu taşıtlarda ÖTV düzenlemesi ve eğitim hizmetlerinde KDV indirimi olduğunu gördüm.
Anlayacağınız 2429 sayılı Kanuna nazaran, genel yöntem olarak, yayımlanmaması öngörülen Resmî Gazete hizmetin gerektirdiği durum nedeniyle Zafer Bayramında da yayımlanmış. Husus vergi olunca ulusal bayram dinlenmiyor.
Latife bir yana, aşağıda motorlu taşıtlarda ÖTV düzenlemesinin ne manaya geldiğine, motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV’nin vakit içindeki gelişimine yer vereceğim.
– Yapılan ÖTV düzenlemesi neyi değiştirdi?
– Değişiklik hangi tıp araçları nasıl tesirler?
– İkinci el araçlar bu durumdan nasıl etkilenir?
– Motorlu taşıtlar ÖTV gelirlerini artırıcı tesirde bulunur mu?
Yapılan düzenlemede güdülen temel amaç nedir? Üzere sorulara karşılık aradım.
Motorlu Taşıtlar Üzerinden Ne Kadar ÖTV Tahsil Ediliyor?
ÖTV, yani “Özel Tüketim Vergisi” (“Excise duty” veya “special consumption tax”) tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de değerli bir vergi kalemidir. Vergi sistemi gelişmiş ülkeler ÖTV’yi fiskal maksatlar yanında, çevreyi, sıhhati, gençliği korumak maksadıyla ve bilhassa lüks eserleri daha yüksek vergilemek için kullanmaktadırlar. ÖTV Türkiye’de daha çok mali emellerle, bütçe gereksinimleri için kullanılmaktadır.
Özel tüketim vergisi verimli ve yönetimi kolay bir vergidir. Mali manada anesteziktir. Az sayıda mükelleften tek kademeli olarak alınır. Mükellef kümeleri büyük ve kurumsal nitelikli olduğu için tahsilatı yüksek, kayıp ve kaçağı azdır. Bu nedenle özel tüketim vergileri öteden beri vergi yönetimlerinin gözdesi bir vergi olmuştur. Türkiye’de ise ÖTV’nin çok daha müstesna bir yeri vardır.
Toplam vergi gelir gerçekleşmeleri içinde ÖTV gelirleri ortalama %25’lik hisseye sahiptir. Öbür bir deyişle tahsil edilen her 100 TL verginin 25 TL’si ÖTV’den gelir. 2019 yılında 147.1 milyar TL ÖTV geliri tahsil edildi. Bunun 13.8 milyar TL’si Motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV idi.
2020 yılında ise motorlu taşıtlar üzerinden tahsil edilen ÖTV meblağları adeta şahlandı. Aşağıdaki tablodan da görüldüğü üzere Ocak-Temmuz 2020 vergi gerçekleşmelerine göre birinci yedi ayda 16 milyar TL motorlu taşıt ÖTV’si tahsil edildi. 2020 yılı bütçe gayesi olan 18.9 milyar TL’lik fiyatın %85’i birinci yedi ayda aşıldı.
30 Ağustos 2020 Tarihinde Yapılan ÖTV Düzenlemesi ile Ne Değişti?
30 Ağustos 2020 tarih ve 31229 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile ÖTV II sayılı Listede değişiklik yapıldı. Yapılan değişikliğin anlaşılması için öncelikle nelerin değiştiğini görmek gerekir. Aşağıda yapılan değişiklik verilmiştir:
Üstteki tabloya nazaran yapılan ÖTV düzenlemesi özetle aşağıdaki değişiklikleri yapmıştır:
1 – Artan dolar kuru ve buna bağlı olarak yükselen araba fiyatları nedeniyle en alt ÖTV dilimine girebilecek araç sayısı azalmış idi. Düzenleme ile %45 ve %50 ÖTV matrahı kapsamına girebilecek arabaların artırılmasına yönelik bir dilim matrah artışı yapılmıştır. Bu düzenleme evvelki, artan araç fiyatları nedeniyle lisana getirilen “Gizli ÖTV zammı” tenkitlerinin bir kesim olsun azaltılması kelam konusu olabilecektir. Lakin, yapılan dilim matrah artışı arabalarda kur ve enflasyondan kaynaklı fiyat artışını karşılamaktan uzak görünmektedir. Bu nedenle 1600 cm³ araçlardaki “gizli ÖTV artışı” kısmi olarak telafi edilmiştir.
2 – 1600 cm³’ün altındaki araçlarda ÖTV matrahı 120.000 TL’nin üzerindeki araçlar için %60 olan ÖTV oranı, matrahı 130.000 bin üzeri araç olarak değiştirilmiş lakin oran %80’e çıkarılmıştır. Bunun manası 30 Ağustos öncesinde ÖTV matrahı 135.000 TL olan bir araçta ÖTV oranı %60 iken artık %80 olmuştur.
Elektrikli ve elektriksiz silindir hacmi 1600 cm³ üzerindeki tüm araçlarda ÖTV oranları artırılmıştır. ÖTV oranları artırılırken matrah dilimleri değiştirilmemiştir. Bunun manası bu segmentteki araçlarda “Bâtın ve Açık ÖTV zammı” birlikte gerçekleşmiştir.
Düzenlemenin Emeli Nedir?
Düzenleme daha çok yerli üretim düşük fiyatlı araçlarda düşük ÖTV uygulamasının kapsamını genişletirken, bilhassa ithal edilen lüks ve yüksek silindir hacmine sahip araçlarda ÖTV oranını artırmaktadır. Lüks araçlarda ÖTV matrah dilimleri artırılmayarak tıpkı zamanda gizli (örtülü) ÖTV zammı da yapılmaktadır. Bu haldeki düzenleme, tüketici tercihlerinin yerli üretim araçlara yönlendirilmesi, ithal araç talebinin kısılması emelini gütmektedir. Bu istikameti ile düzenlemede cari açık telaşlarının kıymetli bir rol oynadığını söylemek mümkündür.
Lakin cari açık konusunda bu kadar hassas olan üst seviye yöneticilerin yüzbinlerce dolar yahut avro karşılığı alınan makam araçları konusunda da biraz baş yormalarında yarar var diye düşünüyorum.
Yapılan düzenleme ile tıpkı vakitte vergi gelirlerinde de bir artış olması beklenebilir. Bu tarafıyla de düzenlemenin bir boyutu da bütçeye gelir elde etmek olarak kıymetlendirilebilir.
Düzenleme İkinci El Araçları Nasıl Tesirler?
ÖTV artışları ikinci el araçların bedelini artırır. Birinci el aracın fiyatını artıran her öge, ikinci el fiyatını da paralel biçimde üst taşır. Düzenlemenin ikinci el araç üzerindeki tesiri ise, düzenlemenin hangi araba segmentindeki fiyatlara nasıl yansıyacağı ile direkt alakalıdır. %45’lik ÖTV dilimine giren araçların kapsamının genişletilmesi bu segmentteki ikinci el fiyatlarındaki artışı en azından frenleyici bir tesir yapabilir. Zira, ÖTV düzenlemesinin bu araç fiyatlarını azaltıcı tesiri çok sonlu kalacaktır. Halbuki ÖTV artışları, yüksek silindir hacimli, lüks araçlarda ÖTV ve ÖTV artışından kaynaklı KDV tesiri nedeniyle yüksek fiyat artışı manasına gelecektir. Bu ise bu kategorideki ikinci el arabada fiyat artışı manasına gelir. ise ikinci el fiyatlarının artmasını beklemek kelam konusu olacaktır.
Arabalarda Vergi Kaynaklı Olarak Fiyatlar Ne Kadar Artar?
Bu bahiste fikir vermesi için ÖTV matrahı üzerinden değişik fiyatlı arabaların vergileri aşağıda öncesi ve sonrası ile sunulmuştur:
30 Ağustos Öncesi Araba Alım Kontratı İmzalayanlar İçin ÖTV Artışı Ne Manaya Geliyor?
30 Ağustos 2020 tarihinde yayımlanan ve yayımı tarihinde yürürlüğe giren ÖTV düzenlemesi bu tarihten sonra araç alacak herkesi etkileyecek. Pekala, araç alımı konusunda kontrat yapmış, sipariş vermiş olanların durumu ne olacak? Bu bahiste araç satıcıları ile yapılan mukaveleye bakmak lazım. Fakat araç satış kontratlarında aracın teslimine kadar gelecek vergi artışlarının alıcıya yansıtılacağına ait kararlar yer aldığı herkesin malum. Buradan çıkan sonuç, bu ÖTV artışı sonuçta sonuncu tüketiciye yansıyacak.
Sonsöz,
Bayramlarda vergi muştusu yahut sürprizlerine alışmalıyız artık. Evvelden olduğu üzere, bugün milli/dini bayram Resmi Gazeteye bakmama gerek demiyorum artık. Hatta bilhassa nasıl bir müjde, sürpriz var diye bakıyorum.
ÖTV, dolaylı bir vergi. Her geçen gün vergi gelirleri içindeki oranı artıyor. Öteki dolaylı vergi ve vergi gibisi ögeler vergi sistemimizi daha da adaletsiz hale getiriyor. Hususun günlük tesirleri yanında uzun vadeli tesir ve sonuçlarını da tartışmak, vergi siyasetlerine daha geniş bakış açısı ile yaklaşmak zorundayız. Yoksa, kolay vergicilik, günlük muhtaçlığa nazaran değişen düzenlemeler girdabında sürüklenir gideriz.
Dr. Ozan Bingöl
Vergi Uzmanı
Başşehir Üniversitesi Öğr. Gör.
Para Tahlil
