Döviz satış süreçlerinde 6802 sayılı Masraf Vergileri Kanunu uyarınca alınan ve Bakanlar Heyeti Kararı ile 2008 yılında sıfıra indirilen Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi, kamuoyundaki kullanımı ile “Kambiyo Vergisi”, 15 Mayıs 2019’dan itibaren tekrar binde 1 olarak uygulamaya girdi. Böylelikle döviz satım süreçlerinde 15 Mayısa Kadar “SIFIR” olan Kambiyo Vergisi oranı 15 Mayıs 2019’dan itibaren binde 1 olarak uygulanmaya başladı.
İşte bu karardan sonra hem kurun hem de kura ait uygulanmaya başlayan kambiyo vergisinin (BSMV) dalgalanmaya başladı.
Peşinden 7 Aralık 2019 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 7194 sayılı kanunun 8. Unsuru ile binde bir olarak uygulanan bu vergi %100 artırılarak binde iki oranına yükseltildi. Ayrıyeten bu oranının yükseltildiği 7194 sayılı kanunun 8. Hususunda Cumhurbaşkanına binde 2 olan bu yeni oranı on katına kadar artırma yetkisi verildi.
Dalgalanma devam ederken 24 Mayıs 2020 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete ile birlikte binde 2 olan bu verginin oranı %1’e yükseltilmiş oldu. Yani uzun müddetten sonra birinci defa alınmaya başlandığı 2019 yılının mayıs ayından tam 1 yıl sonra %1000 artış ile karşılaşmış olduk.
Tabi ki kambiyo vergisinin bu dalgalı serüveni çarçabuk bitecek üzere de görünmüyordu. Ve gerçekten o denli oldu. 24 Mayıs 2020 tarihinde %1’e yükseltilen kambiyo vergisi bugünkü (30 Eylül 2020) resmi gazetede yayımlanan karar ile tekrar binde 2’ye indirilmiş oldu.
BSMV’den elde edilen gelir ne kadar oldu?
Son 14 yıl içinde 114.8 milyar TL BSMV tahsilatı yapılmıştır. Bu sayı 2006-2019 vergi gelirleri toplamının %2,4’üne denk gelmektedir. Lakin bu oran ortalama oran olup son yıllarda artış göstermiştir. Örneğin 2006 yılında toplam vergi gelirleri içerisindeki payı %1,91 olan BSMV’nin 2019 yılı sonu itibariyle vergi gelirleri içerisindeki hissesi %3,37’ye yükselmiştir. Yani 14 yılda ortalama vergi gelir artışına nazaran BSMV %77 daha fazla performans göstermiştir. 2020’nin birinci dört ayında ise toplam tahsil edilen vergi gelirlerinin %3,8’i BSMV’den toplanmıştır. Kambiyo süreçleri üzerindeki BSMV artışı sonrası bu oranın %4’lere ulaşması ve geçmesi çok uzun vakit geçmeden realize edilecek üzere gözüküyor.
Kambiyo Vergisi Niçin Bu Kadar Dalgalı?
Kambiyo vergisindeki dalgalanmada, bu verginin yükseltilmesinde döviz dalgalanmalarını sonlandırması formunda bir tesir doğuracağı inancının tesirli olduğunu düşünüyorum. Bu tesirin doğmadığı üzere, olumsuz tesirler (kayıt dışılık, dövizin yastık altına gitmesi ve benzeri) oluştuğu dikkate alınarak bu kere indirime gidildi.
Kambiyo vergisi oran artışı ile ilgili olarak bir öbür yazımızda motamot aşağıdaki yorumda bulunmuş idik:
“Lakin vergilerin kamu harcamalarını karşılamak için gelir elde etme işlevi dışında işlev ve tesirleri de kelam hususudur. Bu nedenle, BSMV uygulamalarını salt vergi siyaseti aracı olarak görmemek gerekir.
Bilhassa kambiyo süreçleri üzerindeki BSMV uygulamaları ülkeye para giriş çıkışlarını direkt tesirler. Milletlerarası fonların Yüksek kambiyo süreç vergisi, döviz alışlarının merdiven altına kaymasına, ellerinde deste deste dövizlerle satış yapan sokak ortasında dolaşan satıcıların artmasına, kayıt dışılığa yol açar. Bu kayıt dışılık yalnızca vergisel manada sonuç doğurmaz. Birebir vakitte finansal sistem dışına kayan süreçler nedeniyle, paranın izinin sürülmesini zorlaştırır. Bu ise kara para aklayıcılarının, terörü finanse edenlerin, hata geliri elde edenlerin takibini de güçleştirir.
Uzun lafın kısası, vergi gelirleri içinde parlayan bir yıldız haline gelen BSMV, vergi uygulamasının farklı boyutları göz gerisi edilirse, hata örgütlerinin, terörü finanse edenlerin, kayıt dışı çalışanların da yıldızı olmaya namzet!
Bugünkü düzenleme ile üstteki uyarımızda belirttiğimiz konuların görülmüş olduğunu umut ediyorum. Fakat her vakit söylediğimiz üzere, vergi çok boyutlu, pek çok ögeden etkilenin ve pek çok ögesi etkileyen bir siyaset aracıdır. Bu aracın yanlışsız ellerde, gerçek halde kullanılması gerekir.
Bu kapsamda, yapılan bir vergi düzenlemesinin hangi kesim ve kesitler için ne çeşit tesir doğuracağı, vergi dışı tesirlerinin ne olacağı, bütçeye katkısının yahut tesirinin ne büyüklükte olabileceği üzere pek çok konunun tahlile dahil edildiği “Düzenleyici Tesir Analizleri”nin yapılması gerekmektedir.
Burada da misyon en başta “Hazine Maliye Bakanı ile bürokratlarına” düşer. Yoksa Sayın Cumhurbaşkanımızı iki ayda bir Kambiyo oran kararı imzalatarak yorarlar. Piyasaya da net olmayan, anlaşılmaz iletiler yollarlar. Bence, vergi düzenlemelerinde biraz daha profesyonellik, ihtimam ve dikkate muhtaçlık olduğunu belirtmemde fayda bulunmaktadır.
Kambiyo vergisinin kısa vakitteki bu dalgalı hareketlerini Aşık Ali İzzet‘in aşağıdaki dörtlüğü de çok hoş anlatmaktadır:
“Bir kararda duramadım
Ben bu sırra eremedim
Seher vakti göremedim
Yıldız üzere aktı geçti…”
Dr. Ozan Bingöl
Vergi Uzmanı
Başşehir Üniversitesi Öğr. Gör.
Para Tahlil
