14 Ekim’den itibaren kulis bilgisi olarak kurumlar vergisi oranlarında ciro kriteri üzerinden indirime gidileceği istikametinde basın organlarında haberler yer aldı.
Kurumlar vergisi oran indirimi olur mu? Kimler için olur? Nasıl olmalı? Mükellefe, bütçeye ve iktisada yansıması nasıl olur? üzere soruları sorma gereği hissettik.
Aslında bu soruların, kurumlar vergisi oran indirimi planlayan Maliyenin şahsen sorup net yanıtlar ortaya koyması ve bunu kamuoyu ile paydaşlar ve düzenlemeden olumlu yahut olumsuz etkileneceklerle paylaşması gerekir. Fazla beklentiye girdiğimin farkındayım.
Mevcut Kurumlar Vergisi Oranı Kaçtır?
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32. unsuru uyarınca kurumlar vergisi oranı %20’dir. Lakin Kanuna eklenen bir süreksiz unsur ile (Geç. Md. 10) 2018, 2019 ve 2020 hesap periyotlarında geçerli olmak üzere bu oran %22’ye çıkarıldı.
Yeni bir düzenleme yapılmaz ise esasen 2021 hesap devri için oran tekrar %20’ye inecektir.
Kurumlar Vergisi Oran Sıralamasında OECD Ülkeleri Ortasında Kaçıncı Sıradayız?
Kurumlar vergisi oranları birden fazla kere yabancı yatırımcıları çekmek için memleketler arası vergi rekabetinde kullanılan bir araçtır. Bu nedenle kurumlar vergisi oranı yalnızca iç siyaset saikleri ile yapılmaz. Dış yatırımcıya da davet olarak kıymetlendirilir. Bu nedenle, kurumlar vergisi indirim tartışmalarının kelam konusu olduğu ortamda öteki ülkelerdeki oranları da dikkate almanız yahut en azından tahlilinize dahil etmeniz gerekir.
Üstteki bilgileri nazaran süreksiz olarak artırılmış kurumlar vergisi oranı ile bile Türkiye OECD ülkeleri ortasında düşük oranlı kurumlar vergisine sahip ülkeler ortasındadır. Kurumlar vergisi oranının tekrar %20’ye inmesi durumunda 37 OECD ülkesi içinde en düşük kurumlar vergisi oranına sahip birinci 8 ülke ortasına girmemiz kelam bahsidir.
Kurumlar Vergisi Mükellef Sayısı Ne Kadar?
Kurumlar vergisi indirimi kelam konusu olduğunda bundan yararlanabilecek mükellef sayısının tespiti değer taşır. Bu kapsamda öncelikle aktif kurumlar vergisi mükellef sayısına bakmak gerekir. Aşağıda aktif kurumlar vergisi mükellef sayıları yıllar itibariyle sunulmuştur.
GİB datalarına nazaran 2019 yılı Aralık ayı itibariyle aktif kurumlar vergisi mükellef sayısı 848.904’dür.
Kurumlar Vergisi Oran İndirimi Yapsak mı Yapmasak mı?
Üstteki soru, kurumlar vergisi oran indirimi yapılması durumunda sağlanacak yararın tesirini sorgulamayı gerektirir. Teknik olarak tabir etmek gerekirse düzenleyici tesir tahlili yapılması gereğini ortaya koyar.
– Kurumlar vergisi indiriminin bütçeye yükü ne olur?
– Kimler faydalanır?
– Mükellefe yansıması ne vakit olur?
– Mükelleflerin üretim, yatırım, istihdam kararlarını nasıl tesirler?
– Bütçeye yükü ne kadar olur?
Türkiye’de aktif mükellef sayısı 2019 yılında 848.908’dir. Tıpkı yılda ödenen kurumlar vergisi fiyatı 78 milyar 828 milyon TL’dir. Pekala bu mükelleflerin büyüklük itibariyle kurumlar vergisini paylaşma durumu nedir?
Türkiye’de birinci 100 kurumlar vergisi mükellefi toplam kurumlar vergisinin %40’ını öder. Birinci 1.000 mükellef ise %60’ını. Birinci 5.000 mükellef ise toplam kurumlar vergisi fiyatının dörtte üçünü öder. Münasebetiyle kurumlar vergisinin %75’i kurumlar vergisi mükelleflerinin yüzde birinden azı tarafından ödenir. Geriye kalan %25 ise %99’u tarafından paylaşılır.
Hasebiyle 10 milyon liradan daha düşük ciroya sahip işletmeler için düşük oranlı kurumlar vergisi indirimi getiriyorum demek, aslında tesiri sıfıra yakın bir uygulamayı müjde olarak kamuoyunun önüne koymaktır.
Ayrıyeten, üç yıl için puan olarak 2 puan lakin oran olarak %10 artırımlı kurumlar vergisi oranının 2021 hesap devrinde %20’ye inmesi demek, kurumlar vergisi gelirinde yaklaşık %10 yahut 7-8 milyar eksilme manasına gelecektir. Vergi yönetiminin bütçede oluşacak bu derece büyük gelir kaybını göze alıp almayacağı konusunda da kuşkularım var. Anlayacağız, bırakın olağan orandan indirim yapmayı, süreksiz olarak artırılmış oranın kalıcı hale gelme riski bile ortada duruyor.
Kurumlar Vergisi İnecek Muştusu Akabinde Yaşanan Oran Artışı Deneyimi
Kurumlar vergisi inecek haberini görünce, 2017 yılında yaşadığımız tecrübeyi hatırlatmadan geçemeyeceğim. Zira, devrin Maliye Bakanı Naci Ağbal 2017 yılında kurumlar vergisi oranı düşecek stili demeçler vermişti. Akabinde 2018-2019-2020 yılları için oran artışı geldi.
Naci Ağbal 2018 yılında ise %22’ye çıkan kurumlar vergisi oranını her an indirebiliriz diye açıklamalarda bulundu. Ancak inen bir oran kelam konusu olmadı.
Endişem o ki, oran indirimi beklerken %22 süreksiz oran daima hale gelmez.
Kıymetlendirme ve Tekliflerimiz
Kurumlar vergisi oranında birkaç puanlık indirim tartışmaları ilgili kıymetlendirme ve tekliflerimiz aşağıdaki üzeredir:
1- Kurumlar vergisinin %75’inin birinci 5.000 mükellef tarafından ödendiği dikkate alındığında, küçük işletmeler açısından getirilecek oran indiriminin mükellefler için çok da fazla bir dayanak ögesi olmayacağı açıktır.
2- Ciro hududuna bağlı oran indirimi, işletmeleri ciro hududunu aşmamak için kayıt dışına itebilecek bir unsudur.
3- Oran indirimi 2021 hesap periyodu için yapıldığında 2022 yılında yapılacak beyannamede mükellefe yansıyacak, bu da uzun bir gecikmeyi söz edeceği için mükellefler açısından cazip olmayacaktır.
4- KOBİ olarak nitelendirilebilecek mükellefler için kurumlar vergisi oran indirimi yerine bu işletmeler üzerindeki cari yüklerin kaldırılması ve çabucak tesirli tedbirler alınması gerekir. Örneğin ziyan bile etse verilen beyannameden damga vergisi ödemek zorunda olunması biçimindeki anlamsız uygulamadan başlanabilir.
5- Oran indirimi üzere genel, amaçsız bir vergi siyaseti yerine, üretimi, ihracatı, istihdamı, yatırımı teşvik edici dal seçiciliği olan teşvik ögelerine yönelinmesi gerekir.
6- Hepsinden kıymetlisi, bu türlü bir vergi siyaset değişikliğinin gaye, maksat, tesir ve sonuçlarını içerecek biçimde yapılmış analizin (yapıldıysa!) kamuoyu ile paylaşılması gerekir.
7- Daha evvelki yıllarda Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın kurumlar vergisi oranı inecek dedikten sonra artış olması deneyimini de hatırlamakta yarar var.
8- Rastgele bir oran indirimi yapılmasa bile 2020 yılında tekrar %20 oranına inmesi öngörülen Kurumlar Vergisi Oranının bütçeye tesiri bir evvelki yıla nazaran 7-8 milyar TL eksi olarak yansıyacaktır. Maliye bu türlü bir eksilmeyi yüksek bütçe açığı ortamında göze alabilecek midir? Şüpheliyim. %20’nin altında oran indirimi beklentisi bir yana, öncelikle süreksiz oranın sabit hale gelmemesi için efor sarf etmekte yarar var diye düşünürüm.
İşin en garibi ise üstteki tahlillerin hiçbiri yapılmadan, hedefsiz, amaçsız, etkisiz, sonuçları tahlil edilmemiş siyaset tekliflerinin kimi basın organları tarafından müjde diye kamuoyuna kulis bilgisi formatında sunulmasıdır.
Dr. Ozan Bingöl
Vergi Uzmanı
Başşehir Üniversitesi Öğr. Gör.
Para Tahlil