Merkez Bankası Para Siyaseti Konseyi 24 Eylül olağan aylık toplantısını yapacak ve 14:00’te faiz kararını duyuracak. 1-hafta vadeli borç verme faizi olan siyaset faizi Mayıs ayı toplantısından bu yana %8,25 düzeyinde bulunuyor. Bu düzeye nerelerden geldiğimizi görmek için aşağıdaki grafiği inceleyelim.
Grafik 1
Ağustos-Eylül 2018’de Türk lirasında yaşanan sert paha kayıplarının akabinde Ekim ayı toplantısında %24 düzeyine yükseltilen siyaset faizi dokuz ay boyunca bu düzeyini korumuş, Temmuz 2019’da birinci faiz indirimiyle %19,75’e düşürülmüş, bu tarihten itibaren kademeli indirimlerle siyaset faizi en son Mayıs 2020 toplantısıyla birlikte %8,25 düzeyine kadar gerilemişti. Ağustos-Eylül 2018’de kurdaki sert yükselişlerin tesiriyle yıllık TÜFE enflasyonu Ekim 2018’de %25,24 ile tepe yapmıştı. Takip eden aylarda kurdaki dalgalanmaların azalmasıyla birlikte yıllık TÜFE’nin düşmeye başlaması Merkez Bankasının faiz indirim kararlarını desteklemişti. Fakat Ocak 2020 ile birlikte ekonomik büyümeye ait artan riskler ve sermaye çıkışlarındaki hızlanmanın tesiriyle Merkez Bankası döviz rezervleri 2008 Finansal Kriz periyodundaki düzeylerinin altına geriledi.
Mart 2020’de Kovid-19’un patlak vermesiyle birlikte kurdaki tansiyonun enflasyon üzerinde yarattığı yapışkanlığın tesiriyle, %8,25 düzeyindeki siyaset faizi, %10’un üzerinde seyreden enflasyonun gerisinde kalmasına sebep oldu. Aşağıdaki grafiği incelediğinizde son devirde Merkez Bankası döviz rezervlerinde yaşanan sert düşüşü; dahası 1-hafta vadeli siyaset faizinin, Merkez Bankası ortalama fonlama maliyeti ve yıllık TÜFE’den ne kadar geride kaldığını görebilirsiniz.
Grafik 2
Merkez Bankası döviz rezervlerinin azalmasının neden bu kadar değerli olduğunu sorarsanız sebebi şu: Temmuz 2020 itibariyle kamunun gelecek 12-ayda ödemesi gereken toplam dış borcu 42,1 milyar dolar (merkezi idarenin hissesi 5,4 milyar dolar, kamu bankalarının hissesi 36,2 milyar dolar). Merkez Bankasının ise birebir devirde ödemesi gereken dış borcu 20,1 milyar dolar (Mart 2020’de 8,4 milyar dolardı). Toplamda, kamu ve Merkez Bankası Ağustos 2020’den itibaren gelecek 12 ayda 62,2 milyar dolar dış borç ödemesi yapacak. Pekala, kasada bu kadar döviz var mı?
Merkezi idarenin parası yok
Düşük büyüme performansı ve üzerine Kovid-19’un patlak vermesiyle azalan vergi gelirlerinin tesiriyle bütçe açığı artmaya devam ediyor.
Kamu tarafında 11 Eylül 2020 itibariyle bilhassa kamu bankalarının net döviz durumu 5,7 milyar dolar açık vermiş durumda (söz konusu paha en son 20 Aralık 2019’da pozitifti).
Merkez Bankasının brüt döviz rezervi 45,3 milyar dolar ile tarihi düşük düzeyinde ki bunda turizm gelirlerinin sıfırlanmasının da tesiri var.
Üstte bahsedilenlere ek olarak, Merkez Bankasının yayınladığı Temmuz 2020 tarihli Memleketler arası Rezervler ve Döviz Likiditesi raporu bilgilerine nazaran swap muahedeleri dahil Merkez Bankasının döviz vadeli süreçlerinden ötürü gelecek 12 ayda toplam 53 milyar dolar döviz açığı durumu bulunuyor.
Özetlersek, Hazine’nin hazinedarlığını yapan Merkez Bankasının kasasında, gelecek 12 aylık periyotta kamu ve Merkez Bankasının ödemek zorunda olduğu toplam dış borcu karşılayacak döviz rezervi yok.
Gelelim Merkez Bankası siyaset faizi, ortalama fonlama maliyeti ve TÜFE’nin son durumuna…
1 hafta vadeli borç verme faiz oranı olan siyaset faizinin %8,25 düzeyinde bulunmasına karşın Merkez Bankası gecelik süreçlerle bankalara daha yüksek faizden borç veriyor: Merkez Bankası gecelik vadede (O/N) bankalara %9,75’ten, geç likidite penceresi kapsamında ise bankalara gecelik %11,25’ten borç veriyor.
11 Eylül ile biten haftada TCMB bankalara ortalama %10,3’ten borç verdi. Tıpkı devirde bankalar ortalama %10,2’den mevduat toplarken; ticari kuruluşlara %13,1’den, tüketicilere ise %17’den kredi kullandırdı. TÜFE ise Ağustos ayında %11,8 düzeyinde bulunuyor. Eylül ayı Merkez Bankası Beklenti Anketi’ne nazaran anket iştirakçilerinin yıl sonu TÜFE beklentisi %11,5 düzeyinde olmasına karşın 29 Temmuz tarihli Enflasyon Raporu’na nazaran Merkez Bankasının 2020 yıl sonu TÜFE beklentisi %8,9 düzeyinde bulunuyor.
Daha sade anlatırsak
Kurdaki artış enflasyondaki artışı tetiklerken, fon gereksinimi olan birey ve kurumların borçlanma maliyeti de yükselmeye devam ediyor. Borçlanma maliyetleri yükselirken tasarruf sahiplerinin mevduat getirisi ise enflasyonun gerisinde kalmaya devam ediyor (buna negatif gerçek getiri deniyor). Mevduatın sunduğu negatif gerçek getiri ise yabancı para cinsi mevduat hacminde üst taraflı bir tesire sahip oluyor.
Kurdaki yükselişin de tesiriyle 11 Eylül haftasında döviz tevdiat hesaplarında evvelki haftaya nazaran 1 milyar dolarlık artış yaşandı. Yani, hane halkı TL’yi değil dövizi tercih etmeye devam ediyor. Münasebetiyle da Türk lirası rezerv paralara karşı (dolar, Euro,…) bedel kaybetmeye devam ediyor. Mevduat sahibinin getirisinin enflasyonun altında kalmayacak biçimde yükselmesi kurdaki tansiyonu düşürebilir. Tansiyonun düşmesi Merkez Bankası siyaset faizi kararına bağlı.
Türk lirasına inancın tekrar sağlanabilmesi için para siyasetinde sadeleşme gerekiyor
Bunun bir yolu Merkez Bankasının ya %11,25 düzeyindeki gecelik borç verme faiz oranını siyaset faizi olarak duyuru etmesi ya da 1 haftalık siyaset faizini gecelik borç verme faizi olan %11,25’e yükseltmesi olabilir. Kelam konusu sadeleşme yapısal ıslahatlarla desteklenmesi halinde direkt yabancı sermaye için cazip bir ülke pozisyonuna gelebiliriz. Aksi takdirde rezervlerdeki daralmanın devam etmesi kur ve enflasyon ortasındaki açının daralmasına, yani kur-enflasyon tetiklemesinin hızlanmasına sebep olacaktır.
Dr. Fulya Gürbüz
FÖŞ anlattı: Siz Ödemeler Istikrarı Krizi Nedir, Bilir misiniz?
Powell’ın kelamları; PPK toplantısı ve dolar/TL beklentileri
Eski merkez bankacılar anlattı: Bir krizi daha nasıl atlatırız?
Goldman Sachs: TCMB fonlama faizini %12’ye yükseltecek—herhalde
Para Tahlil
