Merkez Bankası Ağustos ayı ödemeler istikrarı datalarını açıkladı. Türkiye’deki yerleşiklerin yurt dışı yerleşikler ile yaptığı ekonomik faaliyetler sonucunda Ağustos ayında 4,6 milyar dolar cari süreçler açığı kaydedildi. Öbür bir sözle, Ağustos ayında yurt dışı yerleşiklerle yapılan ekonomik faaliyetlerin tesiriyle nette 4,6 milyar dolar sarfiyat kaydedildi. Temmuz ayında cari süreçler açığı 1,9 milyar dolar düzeyindeydi. Son datayla birlikte, Ocak – Ağustos periyodunda toplam 26,5 milyar dolar cari süreçler açığı kaydedilmiş oldu.
Kaynak: TCMB, TDM
Ağustos ayında kaydedilen 4,6 milyar dolar net sarfiyat oluşumunun sebeplerini “Ödemeler Dengesi” raporunun alt kalemlerindeki gelişmeleri inceleyerek özetleyelim:
. Ağustos ayında ihracat ile ithalat ortasındaki farkı söz eden dış ticaret açığından ötürü Türkiye’den yurt dışına 5,3 milyar dolar ödeme yapıldı. Öteki bir anlatımla, yurt dışına yapılan ihracat ölçüsünden 5,3 milyar dolar daha fazlası meblağında Türkiye’ye ithal girişi oldu.
. Hizmet tarafında ise “Seyahat” gelirlerinde 1,1 milyar dolar net gelir elde edilmesine bağlı olarak Mal ve Hizmet İstikrarındaki açık 5,3 milyar dolardan 4,3 milyar dolara gerilemiş oldu.
. Öteki gelir ve sarfiyat farklarını da dikkate aldığımızda cari süreçler istikrarı Ağustos ayında 4 milyar 631 milyon dolar açık vermiş oldu.
Pekala, kelam konusu 4,6 milyar dolarlık cari süreçler açığı Ağustos ayında finanse edilebildi mi?
HAYIR. Ödemeler İstikrarı raporunda “Finans Hesabı” Ağustos ayında 117 milyon dolar olarak gözükmektedir. Finans hesabının bakiyesi net finansal varlık edinimi eksi net yükümlülük oluşumu olarak gösterilmektedir. Münasebetiyle, eksi (artı) bakiye net girişe (çıkışa) işaret etmektedir. Bu açıklamaya nazaran, Ağustos ayında nette 117 milyon dolar finans hesabından çıkış yaşandığını anlıyoruz. Ayrıntıları sıralayalım:
. Uzun vadeli yatırımları söz eden “Doğrudan Yatırımlardan” Ağustos ayında nette 374 milyon dolar giriş sağlandı. Alt dağılımını incelediğimizde, yurt içi yerleşikler Ağustos ayında yurt dışına 161 milyon dolarlık direkt yatırım yaparken, yurt dışı yerleşikler tıpkı periyot Türkiye’de 536 milyon dolarlık direkt yatırım gerçekleştirdiler. Yurt dışı yerleşiklerin Türkiye’ye yaptığı yatırımlar Türkiye’nin yükümlülüğü, yurt içi yerleşiklerin yurt dışına yaptığı yatırımlar ise Türkiye’nin alacağı sayılıyor.
. Ağustos ayında “Portföy Yatırımlarından” 1 milyar 973 milyon dolar çıkış oldu. Alt ayrıntılarda, yurt içi yerleşikler yurt dışı piyasalardan 717 milyon dolar kısa vadeli portföy edinimi sağlarken yurt dışı yerleşikler Türkiye’deki portföy yatırımlarını 1 milyar 256 milyon dolar azalttı.
. Efektif ve Mevduatlar, Krediler ve Ticari Kredilerden oluşan “Diğer Yatırımlar” kaleminde ise Ağustos ayında 1 milyar 482 milyon dolar net giriş kaydedildi. Efektif ve Mevduatlara Ağustos ayında 784 milyon dolar giriş olurken, Krediler için nette 775 milyon dolar çıkış, Ticari Kredilerde ise ithalat kaynaklı olarak 1 milyar 464 milyon dolar net borçlanma gerçekleştirildi.
Üstteki üç husustaki datalar alt alta toplandığında Finans Hesabından Ağustos ayında 117 milyon dolar net çıkış olduğunu buluyoruz.
Eksi (-) 4 milyar 631 milyon dolar olan Cari Süreçler Hesabı ve eksi (-) 9 milyon dolar olan Sermaye Hesabı toplamına 117 milyon dolarlık Finans Hesabından çıkış fiyatını eklediğimizde Ödemeler İstikrarı Raporunda yer alan üç ana kalemin toplamı olan eksi (-) 4 milyar 757 milyon dolar büyüklüğüne ulaşıyoruz.
Tekrar Ödemeler İstikrarı tablosunda yer aldığı üzere, Ağustos ayında “Rezerv Varlıklar” kaleminden 7 milyar 602 milyon dolar net çıkış yaşandı. Rezerv Varlıklardaki kelam konusu net çıkıştan (Cari Süreçler Hesabı + Sermaye Hesabı + Finans Hesabı) toplamını veren eksi (-) 4 milyar 757 milyon doları çıkardığımızda Ödemeler İstikrarı Tablosunda yer alan “Net Kusur Noksan” bedeline (-2 milyar 845 milyon dolar) ulaşıyoruz. Merkez Bankası “…verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt vakti farklılıkları yaratmakta…” olmasından ötürü Net Kusur ve Noksan kaleminin oluştuğunu söz ediyor.
Münasebetiyle, Cari Süreçler Hesabı, Sermaye Hesabı, net Finans Hesabı değişimi ve Net Yanılgı Noksan kalemlerinin toplamı Rezerv Varlıklardaki net değişime eşit oluyor.
Eylül ve Ekim aylarına ilişkin datalar Ödemeler İstikrarına yönelik ne söylüyor?
Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran Eylül ayında dış ticaret açığı 4,88 milyar dolar düzeyine geriledi. Hasebiyle dış ticaret açığındaki düşüş, cari süreçler açığında evvelki aya nazaran düşüş tesiri yaratacak.
Ekim ayında ise Hazine’nin 2,5 milyar dolarlık tahvil yoluyla dış borçlanma gerçekleştirmesi, cari süreçler istikrarında eş bedel ölçüde iyileştirici bir tesir yapacak.
Ödemeler İstikrarı tablosunda hangi riskler göze çarpıyor?
Kovid-19 kaynaklı olarak turizm gelirlerinde toparlanma mümkünlüğünün düşük olması, düşük performanslı ihracat hacmi, kış aylarıyla birlikte artacak olan güç muhtaçlığı, jeopolitik riskler ve Türk lirasına olan güvensizlik Rezerv Varlıklara yönelik risklerin artmasında tesirli oluyor. Rezerv Varlıklardaki azalmalar ise Türk lirası üzerindeki baskıyı artırarak kısır bir döngü içinde sıkışıp kalınmasına sebep oluyor. Velhasıl cari süreçler açığındaki artışın önünü kesebilecek en değerli kriter itimat ortamının kalıcı olarak sağlanması.
Dr. Fulya Gürbüz
Dr Fulya Gürbüz Sanal Eğitim: Merkez Bankası Faaliyetlerinin İktisada Tesiri -Dr. FULYA GÜRBÜZ – 4 Haftalık Online Seminer Paketi
Arda Tunca: Kur Atakları, Enflasyon ve Faiz
Cari açık: Net kusur noksan ve altın ithalatı belirleyici oldu
Sanayi Üretimi Ağustos’ta Beklenti Üzerinde Arttı!
Para Tahlil
