Dr. Fulya Gürbüz | Ekonomi Gündemi: Reel kur, dış ticaret, bütçe, işgücü, Fed, AMB

6 – 10 Eylül haftasında gerçek kurda düzgünleşme, dış ticaret endekslerinde düşüş göreceğiz; Avrupa Merkez Bankası ise siyaset faizinde değişiklik yapmayacak. Dikkatlerimiz Türkiye’de bütçe ve işgücü dataları ile Fed’in ekonomik resmi ortaya koyduğu Bej Kitap ve AMB’nin iktisada yönelik görüşlerinde olacak.

6 EYLÜL 2021, PAZARTESİ

AĞUSTOS AYI GERÇEK DÖVİZ KURU – TCMB

Türk lirası Temmuz ayında gerçek olarak bedel kazanmıştı. TÜFE bazlı Gerçek Efektif Döviz Kuru (REDK) Temmuz ayında döviz sepetindeki aylık %1’lik düşüşe bağlı olarak aylık 1,66 puan yükselişle tabandan dönerek 61,31 düzeyine yükselmişti. ABD merkez bankası FED’in sıkı para siyasetine geçme sinyali verdiği 2013 yılından bu yana baktığımızda Türk lirasında yaşanan kıymet kaybının ABD doları bazlı GSYH’yi de aşağı çektiğini görüyoruz. Yarı yarıya Dolar/TL ve Euro/TL’den oluşan döviz sepetinin Ağustos ayında aylık %1,8 düştüğünü dikkate aldığımızda REDK’da da yükseliş göreceğiz. Aşağıdaki grafik döviz kuru (kırmızı çizgi) ve REDK (mavi çizgi) ortasındaki zıt bağlantıyı doğruluyor.

7 EYLÜL 2021, SALI

AĞUSTOS AYI HAZİNE NAKİT BÜTÇESİ – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI

Hazine Temmuz ayında 74,5 milyar TL gelir elde ederken, 142,2 milyar TL’lik harcama yapmıştı. Böylelikle nakit bütçe istikrarı Temmuz ayında 67,9 milyar TL açık vermişti. Masraflardaki hızlanmaya karşın gelirlerdeki azalış kelam konusu açığın oluşmasında tesirli olmuştu. Hazine, Temmuz ayında bütçe açığını kapatmak maksadıyla 37,3 milyar TL net borçlanma gerçekleştirirken kalan bakiye Hazine’nin Merkez Bankasındaki hesabından kullanılmıştı. 2021 yılının birinci yedi ayında toplam nakit bütçe açığı 106,7 milyar TL’dir. Aşağıdaki grafik masraflardaki (açık gri çubuklar) hızlanmaya bağlı olarak nakit bütçe istikrarında (turuncu çubuklar) açıktaki artışı gözler önüne seriyor.

8 EYLÜL 2021, ÇARŞAMBA

BEJ KİTAP (BEIGE BOOK) – FED

Fed’in 14 Temmuz’da yayınladığı ve Mayıs sonu – Temmuz başı ekonomik gelişmeleri ortaya koyan Bej Kitap’ta (Beige Book) iktisadın ılımlıdan güçlü büyümeye yanlışsız giden bir seyir ortaya konmuştu. Ulaştırma, seyahat ve turizm, imalat ve finans dışı kesimlerinde ortalamanın üzerinde büyüme işaret edilirken; güç piyasalarının kısmen düzgünleşme kaydettiği, tarım kesiminde ise karışık bir seyir yaşandığına dikkat çekilmişti. Bej Kitap’ta arz tarafında aksamaların (malzeme ve işgücü eksikliği, teslimatta gecikmeler, birçok tüketim mallarında düşük stok düzeyi) genele yayıldığı; bankaların kredi hacminde ve istihdamda ülke genelinde kısmen yahut ölçülü artışlar yaşandığı, bilhassa düşük vasıflı işlerde istihdamda güçlü artışlar olduğu, bilhassa gereç ve işgücü eksikliği yaşanan bölümlerde fiyat baskılarının sert biçimde arttığı başkalarında ise artışın daha ölçülü olduğunu, konteyner fiyatlarındaki artışın hızlandığını, son tüketici talebindeki artışın fiyatları üst çektiğini, girdi maliyetlerindeki artışın şirketlerin kar marjını düşürdüğünü, anket iştirakçilerinin bir kısmının fiyat artışlarını süreksiz olarak görürken çoğunluğunun önümüzdeki aylarda girdi maliyetleri ve satış fiyatlarındaki yükselişin devam etmesini beklediklerini okumuştuk. Fed para siyasetini belirlerken ülke ve global iktisada ait gelişmeleri dikkate alarak enflasyon ve istihdam tarafındaki resmi ortaya koyup siyaset faizine ait strateji oluşturmaya çalışmaktadır. Jackson Hole toplantılarında Fed Lideri Powell mevcut risklere karşın ülke iktisadına ait olumlu seyrin Fed’i varlık alım ölçüsünde azaltmaya gitmesine yaklaştırdığına inandığını belirtmişti. Fed, Kovid-19’un iktisat üzerinde yarattığı olumsuz tabloyu düzgünleştirmek ve finansal sistemi desteklemek ismine Haziran 2020’den bu yana aylık azamî 80 milyar dolarlık varlık alımı gerçekleştirerek finansal piyasaya fon sağlıyor.

9 EYLÜL 2021, PERŞEMBE

AVRUPA MERKEZ BANKASI (AMB) PARA SİYASETİ TOPLANTISI – http://www.ecb.europa.eu

AMB, en son 22 Temmuz tarihli para siyaseti toplantısında enflasyondaki artışın süreksiz olduğunu ve önümüzdeki aylarda düşeceğini öne sürerek siyaset faiz oranlarında değişiklik yapmamıştı. Mevcut durumda AMB’nin bankalara borç verme faiz oranı (marjinal borç verme oranı) %0,25, bankaların Eurosystem’den borç alma faiz oranı (borç yenileme faiz oranı) %0, bankalara uygulanan mevduat faiz oranı ise eksi %0,5 düzeyinde bulunuyor. Düşük siyaset faizi ve devam eden varlık alımlarının dayanağıyla Euro Bölgesinde 2021 yılı ikinci çeyreğinde GSYH bir evvelki çeyreğe nazaran %2 büyüme kaydetti. Üçüncü çeyreğe yönelik bilgiler ise imalat dalında ve tüketim eğiliminde vites düşüşüne işaret ediyor. İşsizlik oranı Temmuz ayında %7,6 düzeyine gerilese de hala pandemi öncesi kıymetin üzerinde bulunuyor. Enflasyon ise Ağustos ayında yıllık %3 düzeyine yükseldi, lakin enflasyonist baskıda kısmen hafifleme sinyalleri gelmeye başladı. Hasebiyle AMB Eylül ayı toplantısında faizlerde bir değişiklik yapmayacak lakin Banka’nın iktisada yönelik beklentilerini ve işaret ettikleri riskleri takip edeceğiz. Eklemekte yarar var, AMB Lideri Lagarde, 1 Eylül tarihli Time röportajında pandeminin başlangıcından bu yana 6 trilyon Euro finansal takviye sağlandığını, aşılamanın da dayanağıyla yıl sonunda GSYH’nin pandemi öncesi düzeylerine yükseleceğini, pandemiden etkilenen bölümleri finansal olarak desteklemeye devam edeceklerini, bilhassa sigorta kesiminin sağlıklı işleyişini sürdürebilmesi ismine iklim değişikliğinin para siyasetinde kıymetli bir faktör olduğunu dikkatlerimize sundu. www.tradingeconomics.com adresinden alınan aşağıdaki grafik, AMB’nin siyaset faiz oranı olan bankaların tekrar borçlanma faiz oranındaki tarihî seyri (mavi çizgi) gösteriyor.

TCMB VE BDDK, 3 EYLÜL 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA DATALARI – BDDK, TCMB

27 Ağustos ile biten haftada piyasadaki likiditeyi gösteren nakdî göstergeler (M1, M2, M3) evvelki haftaya nazaran yatay kaldı. TL cinsi mevduatlar ve krediler evvelki haftaya nazaran değişiklik göstermedi. TL cinsi mevduat faiz oranları %15-19 aralığına hafif geriledi, TL cinsi kredi faiz oranları %17-25 aralığında kalarak evvelki haftaya nazaran değişmedi. Gerçek bireylerin döviz mevduatlarının (DTH) evvelki haftaya nazaran 1,1 milyar dolar artışla 113,8 milyar dolara, hukukî bireylerin 2,7 milyar dolar artışla 87,5 milyar dolar, yurt dışı mevduatların 0,4 milyar dolar artışla 24,9 milyar dolara yükselmesine bağlı olarak DTH hacmi 27 Ağustos haftasında 4,7 milyar dolar artışla 229,4 milyar dolar düzeyine yükseldi. Bankacılık sistemi yabancı para net genel durumu evvelki haftaya nazaran hafif artışla 6,7 milyar dolar oldu. Merkez Bankasında tutulan memleketler arası rezervler 118,3 milyar dolar ile evvelki haftaya nazaran 9,7 milyar dolar arttı; altın rezervleri 40,3 milyar dolar ile evvelki haftaya nazaran değişmedi, brüt döviz rezervleri 9,8 milyar dolar artışla 78,0 milyar dolar oldu. Merkez Bankasının net rezerv açığı da evvelki haftaya nazaran 9,4 azalarak 20,9 milyar dolar düzeyine geriledi. Yurtdışında yerleşik şahısların mülkiyetindeki pay senedi stoku ve devlet iç borçlanma senedi (DİBS) stoku toplamı 32,6 milyar dolar ile bir evvelki haftaya nazaran 1,0 milyar dolar arttı. Yurt dışı yerleşikler 27 Ağustos ile biten haftada pay senetlerinde 43 milyon dolarlık, DİBS’te 60 milyon dolarlık net alış gerçekleştirdiler.

10 EYLÜL 2021, CUMA

TEMMUZ AYI İŞGÜCÜ BİLGİLERİ – TÜİK

Haziran ayında hizmet bölümünde açılma ve sanayi bölümündeki artan talebin tesiriyle işe alımlar hızlanmıştı. Mevsim tesirinden arındırılmış işsizlik oranı Haziran ayında evvelki aya nazaran yüzde 2,5 puan düşüşle %10,6 düzeyine gerilemişti. İşsiz sayısı aylık 823 bin kişi azalarak 3 milyon 399 bin kişi, istihdam edilenlerin sayısı aylık 602 bin kişi artışla 28 milyon 586 bin kişi olmuştu Haziran ayı sektörel itimat endekslerinde “Gelecek 3-ayda toplam çalışan sayısı beklentisi” alt endekslerinde evvelki aya nazaran artışlar hem hizmet hem de inşaat kesimi istihdamındaki artışı, otomotiv bölümü üretimi ve ihracatındaki artış da sanayi bölümü istihdamındaki artışı desteklemişti. Temmuz ayına ait olarak; sektörel inanç endeksleri (TÜİK) hizmet ve perakende ticaret istihdamında artışa, SAMEKS hizmet dalı endeksi dataları hizmet dalı istihdamında artışa, imalat dalı PMI dataları (İSO) imalat dalı istihdamında artışa işaret etmişti.

TEMMUZ AYI DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ – TÜİK

Haziran ayında ihracat ölçü endeksindeki hızlanmanın ana tetikleyicileri hammadde ve otomotiv bölümü ihracatı olmuştu. TÜİK her ay -uluslararası hizmet ticaretini kapsamayan- dış ticaret ölçü ve bedel endekslerini yayınlamaktadır. Arındırılmamış bilgilere nazaran ihracat ölçü endeksi Haziran ayında bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %32,2, ithalat %11,7 artış kaydetmişti. Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış datalara nazaran ise ihracat ölçü endeksi Haziran ayında bir evvelki aya nazaran %2,3 artmış, ithalat ölçü endeksi %3,4 azalmıştı. 2020 yılı Mart ayından bu yana ihracat ölçü endeksi aralıksız yükselirken, ithalat ölçü endeksi Aralık 2020’den bu yana aşağı taraflı eğilimini korumaktadır. Bilhassa hammadde ihracatındaki hızlanma ve “taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları” ile “yatırım mallarının aksam ve parçaları” ithalat endekslerinde Haziran ayında kaydedilen artışlar ihracat siparişlerindeki artışı ve yatırım harcamalarındaki artışı desteklemişti. Öte yandan, ihracat ünite paha endeksinin ithalat ünite bedel endeksine bölünmesiyle hesaplanan dış ticaret haddi ise Haziran ayında 91,6 bedeli ile aylık bazda değişiklik göstermezken, yıllık bazda 10,7 puan azalmıştı. Temmuz ayında ihracat ve ithalat hacminin evvelki aya nazaran gerilemesi dış ticaret endekslerinde de aşağı istikametli bir seyir görmemize sebep olacak.

TEMMUZ AYI İNŞAAT MALİYET ENDEKSİ – TÜİK

Haziran ayında gereç maliyetlerindeki artışın tesiriyle inşaat maliyetleri yükselmeye devam etmişti. İnşaat maliyet endeksi, 2021 yılı Haziran ayında bir evvelki aya nazaran %2,89, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %42,48 artmıştı. Alt ayrıntılarda, bir evvelki aya nazaran gereç endeksi %4,23 artmış, personellik endeksi ise %0,40 azalmıştı. Yıllık artışlar ise gereç endeksinde %53,70, personellik endeksinde %19,88 olmuştu. Haziran ayında döviz kurundaki yükselişin direkt gereç maliyet endeksini, münasebetiyle da inşaat maliyet endeksini üst çektiğini görmek elbette şaşırtan değil. Temmuz ayında yarı yarıya Dolar/TL ve Euro/TL’den oluşan döviz sepetinin aşağı gelmesinin ve hatta Ağustos ayında da düşüşün sürmesinin inşaat maliyet endekslerini nasıl etkilediğine odaklanacağız.