18-22 Ocak haftasında Türkiye, Avrupa ve Japonya merkez bankalarının para siyaseti kararları ve global iktisada yönelik değerlendirmeleri ile yurt içinde kurdaki düşüşün tüketici inancına yansımasını, konut fiyatları ve turizm bilgilerini takip edeceğiz.
18 OCAK 2021, PAZARTESİ
KASIM AYI NET MEMLEKETLER ARASI YATIRIM DURUMU (NUYP)
Merkez Bankası’nın yayınladığı Memleketler arası Yatırım Konumu “bir iktisattaki yerleşik bireylerin yurt dışındaki yerleşik bireyler ile finansal alacakları ve yükümlülüklerin yanında; rezerv varlık olarak tutulan altın biçimindeki finansal varlıklarının aşikâr bir tarihteki stok bedelini gösteren ve aylık olarak yayınlanan istatistiki bir tablodur.” Ekim 2020’de 351,2 milyar dolar NUYP açığı kaydedilmişti. Memleketler arası varlıklar 227,1 milyar dolar iken yükümlülükler 578,3 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Aşağıdaki grafikte görebileceğiniz üzere 2020 yılı Haziran-Eylül devrinde memleketler arası varlıkların kıymetinin (mavi çizgi) azalma kaydettiğini görüyorsunuz.
Ekim ayında ise milletlerarası varlıklarının bilhassa de bankalar nezdinde döviz varlıklarının artış kaydettiğini görüyoruz. Kelam konusu artışta bankalar nezdindeki döviz mevduatlarındaki 4,4 milyar dolarlık artışın tesiri var. Memleketler arası yükümlülükler tarafında ise stok paha olarak Ekim ayında evvelki aya nazaran 16 milyar dolarlık bir düşüş olmuştu. Kasım ve Aralık ayına ait olarak TCMB bilgilerine başvurduğumuzda bankalardaki döviz tevdiat hesaplarının (döviz cinsi mevduatların) Kasım ayında 3,5 milyar dolar, Aralık ayında ise 3,3 milyar dolar artış kaydettiklerini ekleyelim.
19 OCAK 2021, SALI
KASIM AYI KONUT FİYAT ENDEKSİ (KFE)
2020 yılı Ekim ayında KFE aylık %2,2’lik artışla 149,90 düzeyine yükselmişti.
20 OCAK 2021, ÇARŞAMBA
ARALIK AYI TURİZM BİLGİLERİ
Kasım 2020’de Türkiye’ye gelen turist sayısı evvelki aya nazaran yarı yarıya düşerek 834 bin bireye gerilemişti. Cari Süreçler İstikrarı raporunda Kasım ayında turizm gelirlerinin de evvelki ay kaydedilen 1,4 milyar dolardan 0,7 milyar dolara gerilediğini görmüştük. Aralık ayında devam eden Kovid-19 kaynaklı kapatmaların tesiriyle turizm bilgilerinin Kasım ayına nazaran iyileşme kaydetmeyeceğini söyleyebiliriz.
ARALIK AYI YURT DIŞI ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (YURT DIŞI-ÜFE)
Kasım ayında Yurt Dışı-ÜFE aylık %2 artış kaydetmişti. Aralık ayında Türk lirasındaki bedel artışının (döviz kurundaki gerilemenin) Yurt-Dışı-ÜFE’de aşağı istikametli bir baskı oluşturma ihtimali var.
ARALIK AYI MERKEZİ İDARE BORÇ STOKU
2020 yılı Kasım ayında merkezi idare borç stoku 1 trilyon 872 milyar TL düzeyindeydi. Borcun 1 trilyon 75 milyar TL’si (%57’si) iç borç , 797 milyar TL’si (%43) ise dış borç ölçüsünü oluşturuyor.
21 OCAK 2021, PERŞEMBE
MERKEZ BANKALARI PARA SİYASETİ TOPLANTI KARARLARI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB): TCMB, Aralık ayı toplantısında siyaset faizini (1 hafta vadeli borç verme faiz oranı) %15’ten %17’ye yükseltmişti. TCMB siyaset faizini belirlerken tüketici fiyat enflasyonunu (TÜFE) dikkate almaktadır. Fiyat istikrarını hedefleyen TCMB, Türk lirasındaki paha artış ve azalışları da izlemektedir. Döviz kurundaki sert hareketler üretimde ithal girdi kullanan üreticilerin maliyetini direkt etkilemektedir. Bu sebeple maliyet enflasyonu açısından kurdaki artışlar yurt içi üretici fiyat endeksinin (Yİ-ÜFE) de yükselmesine sebep olmaktadır. Son bilgilere nazaran, Aralık ayında TÜFE yıllık %14,6, Yİ-ÜFE ise %25,2 oranlarında yükseliş kaydetti. Ekim-Kasım 2020 devrinde 8,0 düzeyinin üzerine çıkan Dolar-TL kurunun Aralık ayının sonunda 7,50 düzeyinin altına gerilemesi elbette üretici maliyetleri üzerinde olumlu bir tesir yaratacaktır lakin global tedarik zincirindeki aksamaların bilhassa hammadde ithalat fiyatlarını üst çekmesi üreticilerin maliyeti üzerinde risk oluşturmaya devam ediyor. Üreticilerin, maliyetlerini tüketiciye yansıtması TÜFE’nin de yükselmesini beraberinde getirmektedir. Hasebiyle kritik mevzu, istihdam azalırken hane halkının da harcama kabiliyeti gerilerken üreticinin maliyetlerini ne ölçüde çıktı fiyatlarına yansıtıp yansıtmayacağı. Sonuç olarak, TCMB’nin global iktisat ve tedarik zinciri tarafındaki gelişmeleri izlemeyi tercih ederek 21 Ocak tarihli toplantısında siyaset faizinde değişikliğe gitmeyeceğini varsayım ediyorum.
Avrupa Merkez Bankası (ECB): Euro Bölgesinde TÜFE Aralık ayında bir evvelki yılın birebir ayına nazaran %0,3 düştü. TÜFE’deki yıllık değişim Ağustos-Aralık periyodunda düşüşünü aralıksız sürdürdü. ECB’nin son para siyaseti raporunda da okuduğumuz üzere talepteki azalma fiyatların da evvelki yıla nazaran gerilemesine sebep oluyor. Öte yandan, aylık bazdaki fiyat değişimlerine baktığımızda 2020 yılının farklı yedi ayında kaydedilen yükselişlerin aslında yıllık enflasyondaki düşüşün suratını yavaşlattığını anlıyoruz. Bilhassa Aralık ayında TÜFE’nin bir evvelki aya nazaran %0,3 artış kaydetmesinin ardında yatan ana sebep tedarik zincirindeki aksaklıkların hammadde fiyatlarını yükseltmesiydi. Elbette 2020 yılında TÜFE’de kaydedilen yıllık ortalama %0,3’lük artış ECB’nin %2 olan enflasyon maksadından oldukça uzak. Pandemide yeni dalgalar iktisat üzerinde yarattığı olumsuz tesirler sebebiyle ECB Aralık ayı toplantısında aslında siyaset faizlerini sabit tutmuş, tüketim ve yatırımı hızlandırabilecek ve finansal gevşemenin devamlılığını sağlayacak ek yardım paketlerini devreye almış hatta program müddetlerini 2022-2023 periyotlarına uzatma kararı almıştı. 2020 yılının birinci yarısında %7,7 daralan iktisadın yılın üçüncü çeyreğinde %12,5 büyüme kaydetmesi, Ağustos-Kasım periyodunda işsizlik oranının kademeli olarak düşmesi, Mayıs-Kasım periyodunda sanayi üretiminin aylık bazda art geriye büyüme kaydetmesi ECB’nin gevşek para siyasetinin işe yaradığını gösteriyor. Tüm bu gelişmeleri dikkate aldığımızda, ECB için 21 Aralık toplantısında siyaset değişikliğine gidecek ek bir neden bulunmuyor.
Japonya Merkez Bankası (BOJ): BOJ, 2008 Global Finansal Kriz tesiriyle devreye aldığı mali gevşeme adımları ile bilançosunu 2008 yılı Ağustos’tan 2019 yılı sonuna kadar 5,2 kat artırdı. Birebir hesap ABD Merkez Bankası (Fed) için 4,6 kat, ECB için 2,4 kattır. Pekala bundan Japonya iktisadı yarar sağladı mı? Aşağıdaki grafikte gri çubuklarla gösterilen BOJ bilançosundaki artışların (yani sisteme akıtılan paranın), mavi çizgiyle gösterilen çeyrek bazda GSYH büyüme oranlarını düşük süratle da olsa 2019 yılı sonuna kadar istikrarda kalabilmesini sağladığını görüyoruz. Bununla da kalmayıp, 2008 krizi öncesinde %5,5 düzeylerindeki işsizlik oranının 2019 yılı sonunda %2,2 düzeylerine kadar gerilediğini de eklemekte yarar var. Aralık ayı para siyaseti toplantısı sonrasında yayınlanan raporda BOJ iktisadın toparlanmaya devam ettiğini, lakin Kovid-19 belirsizliğine karşı iktisadın mevcut siyasetle desteklenmeye devam etmesi gerektiğini vurgulamıştı. Mevcut riskleri dikkate alarak gevşek siyasetini sürdürecek olan BOJ, 21 Ocak toplantısında faizlerde bir değişiklik yapmayacak. Takip edeceğimiz kısım, BOJ’un küresel ekonomik görünüm hakkındaki değerlendirmeleri olacak.
OCAK AYI TÜKETİCİ İNANÇ ENDEKSİ
Mevsim tesirlerinden arındırılmış tüketici inanç endeksi Aralık ayında evvelki aya nazaran değişiklik göstermeyerek 80,1 düzeyinde kalmıştı. Endeksin 100’den büyük olması tüketici itimadında iyimser durum, 100’den küçük olması tüketici itimadında karamsar durum olduğunu göstermektedir. Döviz kurundaki gerilemenin tüketici itimadında iyileşme getireceğini düşünüyorum. Öte yandan kapatmaların tesiriyle gelir kaybındaki artışlar ve %22 düzeyinin üzerine çıkan tüketici kredi faiz oranlarını dikkate aldığımda, tüketici inancında değerli bir iyileşme ihtimalini zayıf görüyorum.
TCMB VE BDDK, 15 OCAK 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA DATALARI
8 Ocak bilgilerine nazaran TCMB’nin açıkladığı nakdî büyüklükler (yani likidite seviyesi) son üç haftadır gerilemeye devam ediyor. Bunda TCMB’nin sürdürdüğü mali sıkılaştırmanın tesiri var. Gerçekten TCMB Aralık ayında siyaset faizini %15’ten %17’ye yükseltmesinin tesiriyle bilhassa kredi faiz oranları ticaride %21, tüketicide %23 düzeylerini geçmiş durumda. Kredi hacminde de 7 Ocak haftasında hafif bir gerileme var. Bankalar para musluklarını kısmen kapatırken, portföy yatırımları için sermaye piyasalarına yabancı yatırımcı girişleri var. Bunun sebebi Aralık ayında TCMB’nin “bağımsızlık” sinyalini vermeye başlamasıyla ortaya çıkan itimat algısı. Yabancı yatırımcının itimat algısındaki artış, Aralık ayında Dolar-TL kurunun 7,90’lardan 7,40’ların altına kadar gerilemesini sağladı.
Dr. Fulya Gürbüz
İktisat okuryazarlığı nedir? Açıklanan iktisat dataları ne manaya geliyor?
Dr Fulya Gürbüz: Bu hafta üretim ve tüketime yönelik sinyallere odaklanacağız
TCMB Beklenti Anketi: Enflasyon yatayda, dolar/TL yükselecek
Çetin Ünsalan: Beklenti samimiyetsizliği
Para Tahlil
