Malumunuz her kurulan teşebbüsün %70 ile %80 ortası maalesef 5 yıl içinde yok olup gidiyor. Bu yüzden Dünya oturmuş, sanki hangi tip beşerler teşebbüs kurmakta ve yürütmekte daha başarılı olur diye baş patlatmış.
Tabi, Dünya üzerinde farklı bakış açıları var.
Lakin literatüre şöyle bir baktığınızda üç temel özellik öne çıkıyor;
İşletme ve iş bilgisi,
Şahsî karakter özellikleri,
Şahsî fizikî özellikleri (cinsiyet, yaş, milliyet vb),
Zamanlama.
Daima söylediğimiz üzere, bilmediğiniz işi yönetemezsiniz. Lakin bu bilginin üç temel özelliği var: Evvel temel işletme bilgisine sahip olmak zorundasınız. Chen ve arkadaşları (1998) alınan eğitimlerin işletmecilik yeteneğine kıymetli katkılar sağladığını ortaya koyuyor.
Bu noktada sizin iş bilginiz de çok değerli, zira yüksek tahsil kavramsal yeteneklerde artış sağlarken, daha az düzey eğitimler maalesef fizikî düzey yeteneklerde artış gösteriyor. Bu girişimciliği nasıl etkiliyor? Örneğin teknik düzeyde eğitim gören bir kişi, keşfettiği bir makina ya da araca yönelik bir şirket kurduğunda, üretim konusunda badire çekmiyor. Ancak bahis üretim planlaması ve satış pazarlama üzere bahislere geldiğinde, yönetici vazifelerinde zorlanıyor. Birebir biçimde yazım lisanlarında uzmanlaşmış şahısların dot.com teşebbüslerinde de misal sorunlar yaşanıyor.
Müteakiben sıra girişimcilik bilgisine geliyor. Lakin malesef bilhassa teknolojiye dayalı girişimciliğin modelleri şimdi net olarak kurulmadı. Bu yüzden literatüre nazaran daha evvel misal uğraşlar göstermiş olmanız size artı paha kazandırıyor (Shane ve Venkataraman, 2000).
Zati bir çok teşebbüsçü, genelde bir projeden çıktıktan sonra yeni bir şirket kuruyor. Örneğin Elon Mask, 1999’da Zip2’yi $340 milyona Compaq’a sattıktan sonra x.com’u kuruyor. Müteakiben kelam konusu şirket, 2000 yıl Confinity ile birleşiyor ve 2002 yılında e-Bay’a satılıyor. Musk’da 2002 yılında SpaceX’i kuruyor. Daha sonra 2006’da, güneş gücü hizmetleri şirketi olan SolarCity’nin (günümüzdeki Tesla’nın bir yan kuruluşu) kurulmasına yardımcı oluyor.
Öbür yandan Hisrich ve Jankowicz (1990), şayet teşebbüsçü uzun vakittir tıpkı sanayi alanında faaliyet gösteriyorsa muvaffakiyet talihinin arttığını belirtiyor.
Diyeceksiniz ki, bunlar olağan. Tabi bir de hepimizin kabul edeceği üzere girişimcilik güç bir süreç. Ağır eforlar, insanı yıpratıyor. Bu yüzden kimi karakter özellikleri, girişimcinin işini ya kolaylaştırıyor ya da zorlaştırıyor.
Örneğin tutku ile misyonlarını yapmayan teşebbüsçüler maalesef yüksek muvaffakiyet sağlayamıyor. Bu dertli periyotta olaylara müspet bakabilmek ve umutları her daim taze tutmak da kıymetli bir özellik.
Ayrıyeten CEO’nun sanayide kredibilitesinin olması, teşebbüsün yaşama bahtını arttırıyor. Örneğin Netflix 1997 yılında kurulduğunda birinci devir CEO’luğunu Marc Randolph yapmasına karşın, ilerleyen periyotta vazifesi piyasada daha yüksek bir kredibilitesi olan Reed Hastings’a devrediyor.
Bir öbür teşebbüsçü özelliği ise esneklik. Bilhassa çevresel kaidelerin çok süratli değiştiği ortamlarda şirketler genelde CEO’nun vereceği kararlara nazaran zımmen strateji belirliyor. Bu durumda CEO’nun 360 derece düşünebilmesi ve açık fikirli olması büyük kıymet arz ediyor. Örneğin tıpkı eser kümesinin küçük müdahaleler ile farklı pazar alanlarına da hizmet verecek hale getirilmesi ya da farklı faydayı sağlayacak araçlar olarak piyasaya sürülmesi stratejileri bunlardan kimileri. Başka yandan bir CEO rekabet etmeyi bildiği kadar stratejik ve taktik geri çekilme kararlarını da alabilmek zorundadır. Örneğin Steve Jobs’ın 1997 yılında Apple’a dönerek, 1998 yılında iMac’ı çıkartmasından sonra tüm AR-GE gücünü internetten beslenen aygıtlara kaydırdığı ve evvelki tüm çalışmaları çöpe attığı bilinmektedir.
Girişimcinin fizikî özelliklerinin şirketin muvaffakiyetini etkilediği tarafındaki yargılar maalesef bugünlerde de tartışmalıdır. Örneğin Protogerou ve arkadaşları (2017) bayan CEO’ların daha az risk aldığını, William Poundstone ise genç erkeklerin daha agresif ve alıngan olduklarını belirtiyor.
Öteki yandan insanların kendi tabiatlarını değiştirmeleri çok güç bir süreçtir. Bu yüzden bir çok araştırmacı CEO kadar etrafında kurduğu grubun de aktifliğine bakılması gerektiğine inanıyor (Feeney ve arkadaşları, 1999; Pauwels ve arkadaşları, 2016; Smith & Hannigan; 2015).
Zamanlamaya gelirsek büsbütün kişinin temel ve ikame piyasaları nasıl takip ettiği ile alakalı bir süreçtir. Şunu kabul ediyorum. Bizim düzeyimizde tüm piyasayı takip etmemiz mümkün değildir. Örneğin yatırım olarak bir emtiaya girdiniz. Piyasalar çok yükseldi. Düşeceğini biliyorsunuz lakin %4’lük bir hesap yaptınız. Maalesef olumsuz bir gelişme çapraz tesir yaptı. Sizin hesabınızın iki katı gevşedi. Bunun olmasını bilemezdiniz. Lakin Jonathan Kaplan ve şirketi 2002 yılında tek kullanımlık kamera işine girdi. Fakat bir müddet sonra dijital kameralar o kadar süratli yayıldı ki iş battı. Pekala bu sonuç 2000 li yıllarda ön görülemez miydi? Bu yatırım 10 yıl evvel yapılsaydı büyük çıkarlar sağlamaz mıydı? Teknolojik ARGE ya da inovasyon yapan birinin teknolojik, milletlerarası ticaret yapan birinin siyasi, türel çevreyi takip etmesi gerekmez mi?
Dr. Bozkurt Kagan AKTURK
E-ticaret bölümü yüzde 100 büyüdü
Ericsson’dan Türkiye’ye yapay zeka ve otomasyon merkezi
İnternet abone sayısında rekor artış!
Elon Musk, Starlink için tarih verdi
Para Tahlil
