AKP iktidarlarının dayanak aldığı sermaye kısımlarının, parti içinde etkin siyaset yapanların, siyasetçilerin yakın akrabalarının zenginleştirilmesi için kamu alımlarının kullanıldığı sayısız örnekle kanıtlandı. İhale yapmadan, ilana çıkmadan alım yapılmasına imkan sağlayan direkt temin metodu ile alım yapma ise 19 yıl boyunca katlanarak arttı. 19 yılın sonunda direkt temin ile mal, hizmet ve üretim işi almak için aktarılan meblağdaki artış yüzde 860 oldu.
2002 yılında yürürlüğe giren Kamu İhale Kanunu, AKP’nin iktidar olmasının akabinde değiştirilerek direkt temin ihale yöntemleri ortasından çıkartıldı. Bir ihale prosedürü olmayan direkt temin, kamunun gereksinimlerinin, “İlan yayımlamadan, teminat almadan, şirketlerin yeterlik kurallarını aramadan, ihale kurulu kurmadan” ihale yetkilisi tarafından görevlendirilen kişi yahut şahısların piyasadan fiyat araştırarak alınmasına imkan sağlıyor.
Değişiklikten sonra direkt temin ile alım çabucak hemen her yıl bir evvelki yıla nazaran artarak yüzbinlerce alım işinde kullanıldı. Kamu kurumlarının İhale Kanunu’nda yer alan kısıtlamalara takılmadan istediklerinden istedikleri mal, hizmet yahut imal işini, istedikleri meblağa almalarına imkan sağlayan bu metot kamu alımlarını yolsuzluğa en açık hale getiren yol olarak biliniyor. İlan yayımlanmadığı, teminat ve yeterlilik alınmadığı, satıcı ile alıcı ortasında kotarılan bu alımlar nakdî limitler nedeniyle nispeten küçük işlerden büyük zenginlikler ortaya çıkmasına neden oluyor. Kimi kamu yönetimlerinin bu karardaki nakdî limitleri aşmak için alımları modüllere bölerek yaptığı devletin resmi raporlarına da yansıyor.
YÜZDE 860 ARTIŞ
Direkt teminin ihale formül olmaktan çıkartıldığı 2003 yılında 981 milyon TL olan alım meblağı 2020 yılında 9.4 milyar TL’ye ulaştı. 2021’nin birinci yarısının sonunda ise 3.6 milyar TL’lik 189 bin 746 kamu alımı ihalesiz yapıldı. AKP’nin tek başına üçüncü sefer iktidar olduğu 2011 yılı 16.9 milyar TL ile direkt teminle alımların en çok yapıldığı yıl oldu.
Direkt temin yoluyla yapılan alımların yıllar prestijiyle fiyatları şöyle:
2003- 981 milyon TL
2004-2.1 milyar TL
2005-4.3 milyar TL
2006-4.7 milyar TL
2007-5 milyar TL
2008-4.9 milyar TL
2009-4.8 milyar TL
2010-5.8 milyar TL
2011-16.9 milyar TL
2012-10.5 milyar TL
2013-6.4 milyar TL
2014-7.4 milyar TL
2015-8.2 milyar TL
2016-3.8 milyar TL
2017-3.2 milyar TL
2018-3.7 milyar TL
2019-7.6 milyar TL
2020-9.4 milyar TL
EN ÇOK MAL ALINIYOR
Direkt temin yoluyla her devir en fazla mal alımı yapılıyor. 2021’in Ocak-Haziran devrinde yapılan 189 bin 746 alımın yüzde 68,70’isini mal, yüzde 2,43’ünü üretim, yüzde 28,78’ini hizmet ve yüzde 0,08’ini de danışmanlık hizmet alımları oluşturdu. Fiyat bazında yüzde 63,61 mal alımı, yüzde 4,58 üretim işi, yüzde 31,67 hizmet alımı ve yüzde 0,14 danışmanlık hizmet alımlarına harcandı.
22/d’NİN AÇTIĞI YOL
Muhtaçlığın yalnızca tek kişi tarafından karşılanabilmesi, stoklanma imkanı olmayan tıbbi materyallerin alımı, tahkim davalarında yurtdışından avukatlık hizmeti alınması, oy pusulası alımı üzere işler için düzenlenen direkt temin, en fazla belirli nakdî limitlerin altında kalan alımlarda kullanılıyor.
Unsurun d fıkrasında düzenlenen bu sistemle son sayılarla büyükşehirlerde 15 milyar TL, başkalarında 5 milyarı aşmayan gereksinimler ile temsil-ağırlama faaliyetleri için direkt temin ile alım yapılabiliyor. Birebir gereksinimin bölünerek alımı yoluna başvurularak by pass edilen bu fıkra çerçevesinde son sayılarla toplam 3.6 milyar TL’lik direkt teminin, 2.1 milyar TL’si kullanıldı.
birgün.net
Para Tahlil
