ABD, Perşembe günü yılın son enflasyon datalarını yayınlayacak. Beklenti, sayıların, ülkenin alıştığı denetimli sonuçlarla uyumlu olmaya devam edeceği. Bu yazı, ortaya çıkmakta olan riskler üzerine olacağından enflasyonun bu yüzyılda ne kadar güçlü bir formda sabitlendiğini vurgulayarak başlamak kıymetli. Besin ve yakıt hariç çekirdek enflasyon ve enflasyon beklentileri bilhassa son 10 yıldır neredeyse sabitlendi.
Zati hiçbirinin düzeyi Fed’in %3’lük üst aralık amacını hiç geçmedi. 2010 yılında Büyük Sakinliğin akabinde fiili enflasyon birkaç ay için %1’lik alt hududun altına inerken, global mali krizin ve Covid şokunun en makus aylarında da beklentiler kısa bir mühlet bu düzeyin altına düştü. Her iki seferde de bu deflasyonist şoklar haftalar içinde sona erdi.
Öyleyse, iktisat hala ayaklarının üzerine kalkmakta zorlanırken ve son Covid dalgası önümüzdeki aylarda ekonomik faaliyeti yavaşlatabilecekken neden kimse enflasyon konusunda endişelensin? İşte size nedenleri.
Birincisi, konut piyasası. Resmen kükreyerek geri geldi. Konut inşaatı şirketleri, mevcut durumun otuz yılı aşkın müddettir en iyi şartlar olduğunu söylüyorlar. Ve bu patlamanın devam edebileceğini düşünmek için her türlü neden var zira konut fiyatları ipotek oranları düştükçe pahalanma eğiliminde ve ipotekler artık çok çok ucuz.
Bu noktada, pek çok bıkkın okuyucu, on yıldan daha uzun bir müddet evvel bir konut patlaması yaşandığına ve bunun enflasyona değil deflasyonist bir çöküşe yol açtığına işaret etmek isteyecektir. Kritik bir farklılık noktası var. Emlak balonu patladığında, Amerikan haneleri acı verici bir halde borçla doluydu. Bu, tesadüfen değil, hayal kırıklığına uğratan büyümenin eşlik ettiği bir biçimde kaldıraç azaltmanın on yılı aşkın müddettir devam etmesiyle düzeltildi. Şimdilerde hane halkı borç servisi oranları tarihi düşük düzeylerde.
Tüketiciler, bir jenerasyondur olmadığı halde para harcamaya hazır. Üstelik artık para parmaklarının ucunda. Parasalcılar, enflasyonun kaidesinin bu olduğunu söylerlerdi. 2020’deki yoksunluklardan sonra, çok fazla bastırılmış talep olduğu da inançlı bir bahis, bu nedenle Keynesçiler de enflasyona hazırlıklı olmalı.
Şayet bu çok derecede olumsuz görünüyorsa, açık olmak gerekirse, bu sayılar tıpkı vakitte ABD’nin ekonomik bir patlamaya epey hazır olduğunu da gösteriyor. Bu zevk alınacak bir şey olmalı ve hatta on yıllardır istikrarlı düşük enflasyonda biriken grotesk eşitsizliği gidermenin bir yolu da bulunabilir. Son yıllarda enflasyonu engelleyen faktörlerin bir kısmı artık yok.
Kurumsal tarafta da bol ölçüde nakit var.
Çekirdek enflasyon ölçüsünün ötesinde, dikkat, yakıt ve yiyecek içeren ve sonuçta insanların sahiden para harcamak zorunda oldukları şeyleri temsil eden manşet enflasyon tarafında. Önümüzdeki yıl büyük bir değişiklik görülebilir. Küeresel finansal kiriz (GFC) sonrası on yılda, petrol fiyatları genel olarak düşüş eğilimi gösterdi. Rastgele bir noktada, akaryakıt fiyatları bir yıl öncesine nazaran daha düşük olma eğiliminde oldu ve bu da manşet enflasyonu azaltmaya yardımcı oldu.
Petrol piyasası hala büyük sorun içindeyken ve akaryakıt vadeli süreçleri 12 ay öncesine nazaran hala daha ucuz olsa da, önümüzdeki birkaç ay içinde değişme bahtı güçlü. 2020 petrol fiyatlarındaki çöküş üzerine gelecek mevcut petrol fiyatları manşet enflasyonun yükselmeye başlamasına neden olacaktır.
Sonra zayıflayan dolar sıkıntısı var. Para ünitesi, GFC sırasında son amortisman döngüsünü sona erdirdi ve o vakitten beri birçok vakit üst gerçek eğilim gösterdi. Bu, ithalatı daha ucuz hale getirerek enflasyonu düşürür. Zayıflayan dolar bunu bilakis çevirir ve enflasyonun yükselmesi için bir baskı haline gelir.
Şimdiye kadar dünya, pandeminin birinci evresinin yarattığı darboğazlar ve arz şoklarından kaynaklanan “maliyet-itici” enflasyondan etkilenmedi. Fakat, en iyi ihtimalle daha önümüzde birkaç ay var ve bir dizi metanın fiyatları yükseliyor. Uzun vadede, şayet globalleşme tekrar hızlanmazsa, bu, şirketlerin mallarını daha kıymetli tedarikçilerden sağlaması gerektiği manasına gelir ve bu da fiyatları yükseltir.
Tüm bunlara ek olarak, Fed artık herkese enflasyonun %2’nin üzerine çıkmasını ve orada kalmasını istediğini söylemekte. Merkez bankası ortalama enflasyonu hedefliyor, bu da bir mühlet maksadın üzerindeki enflasyonu memnun bir halde tolere edeceği manasına geliyor. ABD kongre tıkanıklığı sayesinde işgücü piyasasında çok fazla sakinlik, enflasyona minimum inanç ve koordineli mali genişleme yolunda hala çok az gelişme var. Hasebiyle yüksek enflasyondan ve hatta 1970’lerde şahit olunan boyutta fiyat sıçramalarından korkmak için hiçbir neden yok.
Lakin olağanlığa dönüşü beklemek tanınan ve bu, ekonomik genişlemelere artan fiyatların eşlik ettiği bir dünyayı içerir. Jackson Hole Economics’ten Larry Hatheway ve Alexander Friedman riskleri şu biçimde ortaya koyuyor. Bunlardan uzun uzun alıntı yapmaya paha:
Tarih, enflasyonun çoklukla yavaş ortaya çıktığını gösteriyor. Fakat yükseldiğinde, artan fiyatlar geleceğe yönelik beklentileri güçlendirdiğinden, enflasyonist güçler artar. Bu nedenle Fed’in amacı aşma eforu riskli zira enflasyon eşikleri aştığında, onu düşürmek güç olabilir.
Bu da bizi… varlık fiyatları üzerindeki tesirlere getiriyor. Yükselen enflasyon, sabit nominal kuponlarıyla her vakit tahvil getirilerinin altını oyar. Fakat, merkez bankası varlık alımlarının neden olduğu çok değerleme ve gibisi görülmemiş mali açıklar nedeniyle gelecekteki muazzam arz bağlamında tahvil piyasaları bugün çok daha savunmasız. Enflasyon hızlanırsa tahvil piyasaları kaba bir yükselişe girecek.
Kimileri, pay senetlerinin enflasyona dayanabileceğini, zira yararların ve temettülerin enflasyonla birlikte arttığını savunuyor. Bu kolay ve tehlikeli bir fikir.
Faiz oranları yükseldikçe, gelecekteki yararların iskonto edildiği oran da artar. Daha da değerlisi, yükselen enflasyon ekonomik riski artırır. Merkez bankaları eninde sonunda enflasyonu azaltmak için harcamaları kısmak zorunda kalacak. Buna nazaran, enflasyon yükseldiğinde yatırımcılar pay senetlerini elinde tutmak için daha yüksek bir risk primine gereksinim duyacak. Özetle, yatırımcılar son yirmi yılın bilakis mümkün olarak yükselen enflasyonu önemsemeli. Geldiğinde süratli olacak. Sonuçların tüm yatırımcılar açısından çok büyük olduğu düşünüldüğünde, bu riskin farkına varmanın vakti geldi.
Bloomberg
Para Tahlil
