Trafikte gidiyorsunuz ve önünüze bir tabela çıktı. Yolun ileride daraldığını işaret ediyor. Ne yaparsınız? Şerit sayısının azaldığını düşünerek suratını keser; tedbir alır ve hatta aracı daha da dikkatli kullanmaya başlarsınız.
Son derece doğal bir biçimde yanıtladığınıza eminim. Pekala tıpkı doğal durumu, ekonomiyi yorumlarken neden göz gerisi ediyorsunuz? Mesela araçta bu işareti görünce aklınızdan şöyle fikirler geçiyor mu?
‘Bence hakikat değildir. Suratımı kesmek için karayolu lobisinin bir çalışmasıdır bu. Aracım daha çok sürat yapabiliyor. İnadına gaza mı bassam?’ İnadına kaza riskini göz arkası ederek böylesine kanaatleri tartışır mısınız? Elbette hayır.
Ama dünya iktisadı adım adım daralmaya ve problemli bir sürece giderken, iktisat kurmaylarının misal tutum almasını, hatta o daralan yolda tek araç kendisiymiş üzere davranarak, bu türlü mazeretler üretmesini garipsemiyorsunuz.
Elbet garipseyenler vardır. Lakin ortadaki çelişkiyi daha açık nasıl anlatabilirim bilmiyorum. OECD ikinci çeyrekte tarihi küçülmeden kelam ediyor. FED 5 yıl daha faizlerin sıfır noktasında kalmasından kelam ediyor.
Bunu, deminki örnekte olduğu üzere züğürt tesellisine benzeri cümlelerle açıklamaya çalışanlar olabilir. Lakin asıl anlatılmak istenen, dünya iktisadının, haydi geçtim ABD iktisadının 5 yıl daha toparlanma gereksiniminin olduğudur.
Gelişmeler 5 yıl sıfır faizi takviyeler mi bilinmez lakin ortaya konulan niyet, iktisada ait beklentilerin de itirafı üzere. ABD ya da Çin üzere iki dominant iktisadın olumsuz etkilendiği bir ortamda dünya iktisadının etkilenmemesi mümkün mü?
Bizim iktisat kurmayları tüm bu gelişmelerden kârlı çıkacağımızı bile tez eder noktaya geldiler. Elbette hakikat işleri yaparak ziyanı azaltıp, görece yararlı da çıkabilirsiniz. Lakin bunu yurtdışından lor peyniri ithal ederek yapamazsınız.
Bitti mi? Hayır… G20’nin mal ticaretinde 2008 krizinden ve finansal kaosu takip eden 2009 yılı gerçek dal krizinden bu yana en büyük daralma olduğuna ait açıklamasını ne yapacağız?
Elbet bunların hepsi bir pandemi süreci ışığında okunup, geçeceği düşünülebilir. Lakin pandeminin öncesinde yaşanan ticaret savaşlarından korumacılığa, sonrasında beklenen arz daralması yani iflasların artacağına ait beklentilerini alt alta koyduğunuzda, burada hamaset değil, tedbir konuşmanız gerekir.
Niçin mi? Dünyada üretimi yaptığımız alternatifsiz bir eser var mı? Vazgeçilmez markalara sahip miyiz?
Üretim yapımız büsbütün büyük üreticilere tedarikçi olmaktan ibaret. O vakit gerçek hareket süreci dikkatli yönetip, bunu fırsat bilerek, çarkı bilakis çevirecek gerçek hareketler yapmak.
Onu da yol daralırken, ‘dış güçlerin oyunu’ diyerek başaramazsınız. Hakikaten bir şeyler yapmanız gerekiyor.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
