Metropoll araştırma şirketinin Ekim 2020 tarihli son araştırması, Türkiye iktisadına sokağın sesinin nasıl yaklaştığını anlatması bakımından çok değerli ipuçları taşıyor. Bu nedenle beş başlıkta toplanmış bu karşılıkları hakikat okumanın hayati pahada olduğunu düşünüyorum.
Öncelikle iktisadın durumunun söylendiğinin tersine hiç güzel bir görünüm vermediği açıkça gözleniyor. Esasen bunu anlamak için bilimsel bir araştırma yapmaya dahi gerek yok. Şayet sokakla bağlantınız kopmadıysa, gündelik hayatlardan bile sağlamasını rahatlıkla yapabileceğiniz bir noktaya ulaştı.
Yani artık durum, kimi iktisadi sayıların yorumuyla öngörülebilir bir şey olmaktan çıktı. Vatandaş sorunu o kadar iliklerine kadar yaşıyor ve yansıtıyor ki, bu gerçeği görmek için uzman olmanıza gerek yok.
Hakikaten araştırmanın sonuçları da bunu doğruluyor. Mesela iktisatta gidişatın berbata gittiğini düşünenlerin oranı yüzde 78,1. Bu oran, tartısı itibariyle vatandaşın tamamının bu türlü düşündüğü kanaatini bile paylaşmaya kâfi. Zira geri kalanlar ya sahiden durumları iyidir ya da siyasi ve gibisi telaşlarla doğruyu söylemiyordur.
Bir toplumda bu yüzdeyle olumsuz bir algı varsa, yaşananlar bu yansıyan sayının çok üzerinde manasına gelir. Bir kez ‘eve ekmek götüremeyen var mı’ gibilerinden anlamsız ve savunma düzeneğine kayan cümlelerle bu gerçeği yok etmenin mümkün olmadığı bir noktaya geldiğimiz açıkça anlaşılıyor.
Hasta ve yolcu sayısında garanti verilerek yapılan özelleştirmeler ve işler de tam manasıyla sınıfta kalmış gözüküyor. Çünkü kamulaştırma seçeneği yüzde 63,5 oranında onay alıyorsa, baştan çarpık olduğu aslında bilinen bu sistem çökmüş demektir.
Muhalefetin ekonomiyi çözecek takımları olup olmadığının sorulması üzerine ise evet cevabı yalnızca yüzde 36,9 olarak önümüze çıkıyor. Bunun siyasi yaklaşımları bir kenara bırakırsak, iktisaden ümitsizliğin arttığı biçiminde yorumlanması gerekir. Aksi muhalefet partilerinin kendi sıkıntısıdır.
Vatandaş, Anayasa Mahkemesi’ne müdahaleyi de gerçek bulmayarak iktidara net bir ileti veriyor. Aziz mahkemenin yetkilerinin kısıtlanmamasını isteyenlerin oranı yüzde 65 ise, bu çok açık bir karşılıktır. Öte yandan olumlu bir gösterge de sayılabilir. Demek ki, hala Türk vatandaşı hukuk ile tahlilin eş bedel olduğunu düşünüyor.
Tüm bu cevapların içinde biri var ki tekrar madalyonun iki yüzünün de okunmasını gerektirir. Ortaya çıkan tablonun iktisat idaresinin kusuru olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 60,2… Bunu Cumhurbaşkanlığı sisteminden kaynaklı problemler olarak görenler ise yüzde 45,9 ile ikinci, liyakatsizlik sonucu görenler de yüzde 45 tartıyla çalışmada yer alıyor.
Düz mantık bakarsanız iktisat idaresinin bu sıkıntıları aşamadığına dair kanaati çok net görürsünüz. Lakin bu üç sonuçta bundan daha kıymetli bir mana var. Demek ki itimat veren, planlı bir iktisat siyaseti uygulanırsa, kanaat bilakis çevrilebilir.
Ben sıkıntıların çok daha kronik olduğunu düşünsem de, vatandaştaki bu algı çok değerli. Zira hala ümidin büsbütün kesilmediğini ve gerçek işler yapılırsa düzelebileceğine dair kanaati anlatıyor.
Bu nedenle ister iktidar, isterse muhalefet partileri, çalışmayı fırsat ya da savuma sistemi penceresinden okumak yerine, bu değerin farkına vararak değerlendirmelidir. Ayrıyeten harekete geçmek için de geç kalmamalıdır.
Çünkü sokağı iktisadi gerçeğine bakarsak, bu kanaatin de ‘umudum yok’ noktasına gelmesi çok uzak değil. İş büsbütün bilakis dönmeden, bir şeyler yapmak ve tahlil teklifleriyle yurttaşın karşısına çıkmak lazım.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
