Iktisat idaresi, Bakan Albayrak’ın kelamlarından yola çıkarsak artık de ‘rekabetçi kur’ sorununa sığınmış gözüküyor. 2018 yılından bu yana ‘ha düştü ha düşecek’ ya da ‘dolardan medet umanlar hayal kırıklığına uğrayacak’ cinsinden değerlendirmelerle sıkıntıya yaklaşılıyordu.
Pekala ne oldu da artık rekabetçi kur telaffuzuna dönüldü. Öncelikle son 7 yılda yüzde 380 dolar karşısında kıymet yitiren bir TL kelam konusu… Haydi diyelim ki bu Bakan Albayrak’ın tabiriyle ‘benden önce’ durumu…
Bunun da nasıl bir mantık olduğunu anlamış değilim fakat telaffuz bu. Güya daha evvel diğer bir parti iktidardaydı? Yeniden de yalnızca 2020 yılına bile baksak kıymet kaybının yüzde 25’ler seviyesinde olduğunu görüyoruz. Yani telaffuzların bilakis durum pek değişmemiş.
Gerçek kesim yaklaşımı inşaattan ibaret olan bir idare anlayışı ne oldu da artık rekabetçi kurdan bahsetmeye başladı? Muhtemelen musluğun suyu kesildi ve işin içinden telaffuzla çıkmaya çalışıyorlar.
Gerçekten son olarak da besin bölümünden başlayarak dolarla devam eden bir silsile içinde artık de karşımıza ‘öldük bittik lobisi’ geldi. Ne bitmez lobiymiş bunlar. Asla iktisat idaresinde yanılgı yok, hepsi lobilerin işi…
Pekala siz bugüne kadar ortaya çıkarılmış, hatta isimlendirilmiş tek bir lobiye rastladınız mı? Rastlamazsınız; zira ya lobi yoktur ya da varsa da bu lobiler bünye zayıf olduğu için tesirli oluyordur.
Her iki durumda da ekonomiyi idaresinde önemli bir maharet sorunu ortaya çıkar. Ne hoş evvelden yalnızca enflasyon canavarımız vardı ve enflasyonu o yaratırdı. Elbette o vakit da bu işi beceremeyen iktidarlar, bir canavarın ardına sığınmayı daha kolay buluyordu. Tıpkı trafik canavarının şahsen şoförlerin kuralsız davranışları olduğu üzere.
Pekala tekrar rekabetçi kur problemine dönersek… Nitekim Türkiye’nin şu an rekabetçi bir kura muhtaçlığı var mı? Öncelikle dolar karşısında TL’nin kıymet kaybetmesi halk nezdinde pek karşılık bulmuyor.
Ağustos 2020 itibariyle İstanbul Iktisat Araştırma, bunu halka sordu. ‘İhracatı teşvik edecek formda kurun rekabetçi olması için TL’nin kıymet kaybetmesine müsaade verilmeli mi’ sorusuna iştirakçilerin yüzde 78,5’i ‘hayır’ karşılığını verdi.
Pekala tahlil ne? ‘Enflasyonun düşmesi için TL tekrar kıymet kazanmalı, kur düşmeli’ sorusunun karşılığı ise yeniden yüzde 78,5 ile evet… İki yanıta da mercek tutmak gerekiyor. Görüldüğü üzere insanların dolar ile geliri yok lakin sarfiyatı çok olduğundan, bu bahiste hesapsız bir serbestiyetin iktisada vereceği zararın farkındalar.
Hayatın her evresinde doların bedel kazanmasıyla yoksullaştıklarını bildikleri için TL’nin paha kazanmasını istiyorlar.Buraya bir virgül atıp, ihracatta rekabetçi kur vurgusunu iki cümle açalım.
Bu uygulama 2 binlerin başında ve ortasına kadar yapılacaktı. Yani paranın nispeten bol olduğu, dünya pazarlarında işlerin ve fırsatların açık olduğu süreçte. Artık uygulayacağınız hesapsız bir rekabetçi kur lakin sizi diğerlerine taşeron yapar. O da şanslıysanız ve sipariş alırsanız.
TL’nin değerlenip doların gerilemesi ise sorunu da çözmez, enflasyonu da tek başına düşürecek bir yol değildir. Herkesin dolar / TL istikrarını yorumlarken, bedelli ya da bedelsiz TL kavramlarından sıyrılarak ‘değerinde TL’nin üzerinde durması gerekir.
Aksi takdirde tekrar altını çiziyorum. Hesapsızca paha kaybeden bir TL, sizi korumacılığın yükseldiği, rekabetin sertleştiği bir pazarda rekabetçi değil taşeron yapar. Hesapsızca doların paha kaybetmesi de, pazarınızı ithalat cennetine dönüştürür.
Olması gereken, gerçek bedelinde bir TL/dolar kurudur. Zira gerçekçi bir noktadan yola çıkarsanız, sıkıntıları çözme ihtimaliniz olur. Aksi takdirde sonuç ne olursa olsun dayak yiyen değişmez, biz oluruz.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
