Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi bir araştırma paylaştı. Türkiye Hanehalkı Finansal Tavır ve Algı Araştırması… Yapılan değerlendirmelere nazaran ülkede genel nüfus içinde tasarruf edebilme yeteneğinin, parayı elinde tutanlar için ise finansal okuryazarlık kabiliyetinin de çok dramatik düzeylerde olduğu ortaya çıktı.
Haydi finansal okuryazarlık yok. Ancak bir uzmandan yarar sağlayanların oranı ise yüzde 22’yi aşmıyor. Gerisi eş, dost tavsiyesiyle yatırım yaptığını söylüyor. Elbette bunun temelinde bilinçsizlik kadar, itimat sorunu olduğu da çok açık.
Nüfusun geneline baktığımızda ise kenara köşeye para atılamadığı, atılsa bile gelecek dehşetiyle kısıntı yapılarak gerçekleştirilebildiği çok net gözüküyor. 2019 yılının ikinci yarısını kapsayan bu araştırmanın, 2020 pandemi yılıyla birlikte çok daha dramatik sonuçları içereceği şerhini öncelikle belirtmek isterim.
Lakin 2020’yi yaşamadan evvelki görünüm, esasen vatandaşın durumunu çok net paylaşıyor. Araştırmaya nazaran Türkiye’de hanehalkının yalnızca yüzde 20’si tasarruf edebiliyor. Burada yatırım gayeli aksiyon ise, önlem amaçlının gerisinde kalıyor.
Yani bu, bir manada kenara para koyabilen insanların dahi kısıntı yaparak, biraz da her şeye karşın gelecek teminatı olmadığı için tasarruf eğilimine girdiğini bize gösteriyor. Türkiye’de 23 milyon 221 bin 218 hane var. Ortalama hane nüfusu ise 3,4 kişi…
Bu bilgilerden yola çıkarsak, düz mantıkta tasarruf yapabilen hane sayısı 4 milyon 644 bin 243, tasarruf kabiliyeti olan nüfus da yaklaşık 15 milyon 790 bin kişi. Elbette bunun bu türlü olmadığını biliyoruz. İşin içine gelir dağılımındaki uçurumu da koyduğunuzda hane sayısının da, kişi sayısının da çok daha altlara düşeceği açık. Lakin ortalama veriyi kabul edelim.
Artık bu sayıları 16 milyonu bulmayan insan parasını nasıl kıymetlendirir? Araştırmada bu mevzuya yönelik önemli bir algı araştırma değil, algı yönetme var. O yüzden akılları karıştırmamak ve buna da alet olmamak için ayrıntılara girmiyorum.
Ancak çıktıya baktığınızda durum şu: 2 bin 500 TL’si olanlar yüzde 53 oranında nakitte kalmayı tercih ediyor. Tasarruf 10 bin TL ile 25 bin TL ortasındaysa altının öne çıktığı görülüyor. Bunun da oranı yüzde 29.
100 bin TL’den fazla tasarrufunuz var diyelim. Nerede bedellendiriliyor? Yüzde 23 ile gayrimenkul, yüzde 20 ile iş kurma cevapları öne çıkıyor. Şayet eldeki para 250 bin TL’yi aşıyorsa ise gayrimenkul yüzde 54, iş kurma da yüzde 15 seviyesinde karşılık buluyor. Hepsinde de belirleyici olan risk algısı…
Ancak ne hikmetse mevcut durumda da en sahip olunan yatırım araçları ise gayrimenkul, altın ve vadeli TL hesabı… Şayet tasarruf 10 bin TL’nin üzerindeyse muhtemel bir kıymet kaybında yalnızca yatırımcının üçte biri sabırla bekleyebiliyor. Öbürleri satma eğiliminde….
Tam bu etapta bir taban not vermek lazım. Bu türlü bir yapı varken zati dış güce muhtaçlık yok. Elinde kaynağı olan kedi fareyle oynar üzere, algıyı da yöneterek tasarruf sahibiyle oynar. Görünüm bu ve elbette daha birçok ayrıntı var.
Fakat tüm araştırmada eksik bırakılan bir soru var. Evvel tespiti tekrar hatırlatalım. Tasarruf yapabilme kabiliyetimizin olmadığı çok açıkça gözükmekle birlikte, tasarruf yapabilen kısıtlı nüfusun da parası gayrimenkul, altın ya da TL mevduatta…
Şöyle haberler okuyoruz: Yurttaşın döviz mevduatı tarihi rekor seviyede…. Daima de bu rekor kırılıyor. 27 Kasım haftası itibariyle sayı yaklaşık 228 milyar doları buldu.
Şayet Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi’nin bu araştırmasını ve raporlamasını hakikat kabul edersek, nüfus içinde şanslı sayılabilecek tasarruf sahiplerinin içinde dövize, bilhassa de dolara yatırım yapan kimse gözükmüyor. Bu rapora bir düzeltme de gelmedi.
O vakit soru şu: 228 milyar doları elinde bulunduran ya da tutanlar, daima de döviz mevduat hesaplarında tasarrufu artanlar kim?
@cetinunsalantv
Para Tahlil
