Hafta sonuna esnafın durumu damgasını vurdu. Ana muhalefet partisinin 17 unsurluk tahlil teklifiyle ortaya çıkması ve yurdun çeşitli yerlerinden gelen ‘battı’ haberleri esnafın borç gerçeğini bir defa daha ortaya koydu.
Aslında esnaf yalnız değil… Türkiye’de bugün milyonlarca insan borç döndürmeye çalışarak yaşıyor. Dikkatinizi çekerim aybaşını getirmekten kelam etmiyorum. Borcunu döndürmek, hayatı devam ettirmekten daha kronik bir sorun haline geldi.
Zira vakit zaman altını çizdiğim üzere borçlu olmak, şayet paranız yoksa yoksul olmaktan daha berbat ve dramatik bir haldir. Paranız yetiyorsa soğan ekmek yiyip günü geçirmektir fakirliktir. Gerçi bugünkü fiyatlarla bu da çok mümkün gözükmüyor fakat tekrar de aklımıza kazındığı manzarasıyla tarifi bu türlü yapabiliriz.
Halbuki yoksul ve borçlu olduğunuz vakit günü geçirme bahtınız yoktur. Zira günlük bir para kazanıp sonra yeniden o gündelik hayatı devam ettirmek yetmez. Aybaşı olduğu anda elektrikten bankaya kadar kurumlar kapınızı çalar. Bu nedenle borçlu ve yoksul olmak zordur. Türkiye’deki nüfusun üçte ikisini aşan oranda insan, ister müteşebbis isterse işsiz olsun, durumu ne yazık ki bu.
Kredi kartı ya da ferdi borçlar nedeniyle ise ortada çok büyük bir açmaz ve telaffuz çelişkisi var. Kendisi de borç batağında olan AKP seçmeni, ne yazık ki sıkıntı gündeme geldiğinde, borçlanan insanları ‘bilinçsizlikle’ suçluyor.
Meğer lüks uğruna borçlananların durumu 100 milyar doları aşan tüketici borcu içinde çok küçük bir kısım. Elbette tüketim alışkanlıklardan finansal okur müelliflik eksikliğine birçok faktör var. Ayrıyeten gözünü anlatılanlara kanarak yükseklere çevirip varlıklı hissetmeyi cazip kılan yaklaşımın tesirli olduğunu da biliyoruz.
Lakin bu durum birden teğe ortaya çıkmadı. Ülkede uygulanan ekonomik model, şahısları bu noktaya getirdi. Bankalardan kullandıkları ya da taksitle aldıkları eser ve hizmetleri kendilerinin zanneden, bunun için de AKP iktidarını alkışlayan insanların olduğu bir ortamda adım adım bu hududa geldik.
Üretmeyen, ithal eden, bunda beis görmeyen, ‘para var ki alıyoruz’ diyenlerin, gelen ve harcadıkları paraların bile ithal olduğunu, yani borç olduğunu bilmez halleri ve ülke idaresini bu hususta cesaretlendirmeleri bizi ülkece borç batağına soktu.
Bu problem ufak ufak ortaya çıkıp da 2008 krizinden sonra, yani para kesildikçe sıkıntılar yaşanmaya başlayınca da siyasetçisinden onu destekleyen seçmene kadar hepsinin ortak bir söylemi vardı: Devletin borcu yok.
Halbuki kullanılan her dış kredinin devlete borç yazdığını görmek istemediler. Günün sonunda hepsi devlet teminatıyla gelen bu paraların ödenmesi gerekiyorsa, kamunun bunun ardında olduğu gerçeği tümünü Türkiye’nin borcu yapar.
Bu masal da bitince de ‘dış güçler’ teranesi başladı. Halbuki parayı verenlerin iyi ya da berbat niyetli olmaları bir şeyi değiştirmiyordu. Parasını isteyen kurum ya da kişi, yalnızca el parasıyla yapılan düğün bayramı izlemiş ve artık borcunuzu ödemenizi bekliyor. Yani ortada bu manada bir dış güç falan da yok.
Pekala geldiğimiz nokta ne? Vatandaş batmış; esnaf batmış, işsizlik patlamış; enflasyondan büyümeye her şey uydurma sayılar üzerine kurgulanmış; sıkıntılar konuşulmaz olmuş, hamaset ülkeye hakim olmuş lakin, son süreçte çok övünülen kamu idaresi de borca batık hale gelmiş.
Son açıklanan iktisat programına nazaran 3 yılda 600 milyar TL, yani yaklaşık 75 milyar dolar faiz ödeyeceğiz. Elbette kur artmazsa…. Her 1 kuruşluk dolar artışının 4 milyar TL’ye yakın yarattığı tahribatın getireceği sonuçları siz hesaplayın.
Kamu maliyesinin durumu ne? Haydi geçtim 2020 bütçesi gerçekleşmelerini… Onu pandemi mazeretinin ardına sığınarak savunuyorlar. Meğer 2019 yılını kapsayan Sayıştay raporuna nazaran geçen seneyi borçla geçirdiğimiz ve borçlanma gereksinimimizin bir evvelki seneye oranla yüzde 32 arttığı ortaya çıktı.
Artık kamunun borcu yok masalı da bitti; ne olacak? Yıllardır sizlere bunları anlatırken iki benzetme kullanıyordum. Onları hatırlatayım: El parasıyla düğün bayram olmaz ve patates ektiğiniz yerden domates çıkmaz. Artık ayıklayın pirincin taşını…
@cetinunsalantv
Para Tahlil
