Bütçe, yılın 9 ayını rekor açıkla kapattı. 140 milyar TL’yi aşkın bütçe açığı üzerinde uzun uzun düşünülmesi ve sonuçları itibariyle konuşulması gereken özellikler taşıyor. Lakin öncelikle mali yapının darmadağın manzarasının büsbütün pandemiye bağlanmasının çok büyük bir yanılgı olacağının altını çizmek isterim.
Elbette tesiri vardır; fakat pandemi sürecindeki yaklaşım temel alındığında, bu açıktaki tesirin o denli net bir durumu olmadığını bilmek gerekiyor. Çünkü o süreçte yüklü olarak ötelenen vergiler ve primler oldu. Bunların hiçbiri silinmedi. Bu nedenle hepsinin hala bütçenin gelir kaleminde gözüktüğünü bilmek gerekir.
Yani tahakkuk eden ancak tahsilatı yapılamayan ögeleri dikkate alırsak, gerçek bütçe açığının açıklanandan çok daha yüksek olduğunu varsayım etmek güç değil. Verilen krediler ise yalnızca faiz yükü oranında ziyanları kamunun sırtına yüklüyor. Onun dışında vergi gelirlerinin yüzde 80’inin dolaylı vergilerden olduğunu düşünürsek, yalnızca kısıtlanan tüketimden kaynaklanan bir gelir kaybından kelam edebiliriz.
Öyleyse bir kaç soruyu gündeme taşımamız lazım. Birincisi gelirler içerisinde problemli tahakkuk / tahsilat oranı nedir? İkincisi masraflarda gözlenen büyük artışın gerçek sebebi nedir? Halka para dağıtılmadığını ya da bütçeyi sarsacak oranda hibe verilmediği biliyoruz.
Üçüncüsü emekli maaşlarıyla ilgili ıstırap oluşacak mı? Çünkü geçtiğimiz günlerde Bakan Selçuk, emekli maaşlarını ödeyebilmek ile övündü. Bu kritik, lakin kendi içerisinde enteresan bir durum. Zira en büyük zararın SGK’da ortaya çıktığı görülüyor. Bu ziyan tahsil edilemeyen primlerden mi kaynaklanıyor; batık şirketlerden olan alacaklardan mı? 300 bini aşkın gayrimenkulü haczetmiş olması ikinci ihtimali güçlendiriyor.
Dördüncüsü 140 milyar TL’yi aşkın açığın, 108 milyar TL’ye yakın kısmı faize gitmiş. O vakit soru şu: Türkiye hakikaten içte ve dışta hangi maliyetlerle borçlanabiliyor ya da borç bulabilmek için orantısız taviz mi veriyor?
Yurtdışından para gelmediğini biliyoruz. Gelenlerin de hem CDS’ler hem de dolar bazlı yüksek faiz oranlarıyla, kullanılabilir olmaktan çıkmış özellikleri dikkat çekiyor. Hatırlayacaksınız dolar bazında yüzde 7,5 faizle borçlandık.
Tekraren iflas etmiş Arjantin’in akabinde 120 ülke içinde ikinci sıkıntılı borç yapısı olan ülke özelliğimiz daha yeni yayınlandı. Öyleyse oklar yurtiçine çevrilecek. Bu bütçe yapısı ve muhtemelen yılın kalan kısımlarında de devam edecek olan açık yeni artırımların ve dolaylı vergilerin habercisi niteliğindedir.
Alım gücünü büsbütün yitirmiş bir vatandaş ile bunun çıktısı da yalnızca çok yoksullaşma ve borç ödemelerinde problemdir. Bu durumda 810 milyar TL’yi aşan tüketici borcunun önümüzdeki günlerde yaratacağı soru işareti düşünülmeye kıymettir.
Yeniden bu bütçeden çıkan bir öbür muhtemel gelir arayışı da vergi ve primlerde yapılacak art geriye yapılandırmalardır. Yalnızca iki taksit tahsil edebilmek için yapılan bu uygulamalar, e-hacizle de birleştirilirse piyasa büsbütün tıkanır. O vakit da tüm borçların kamulaşması sürece başlar.
Kısacası kelam açık deyip geçmeyin. Açık olan tek şey bütçe değil. Ondan daha berbatı ülkenin iktisadının iyi yönetilmediğidir.
@cetinunsalantv
Para Tahlil
