Enflasyon, daha doğrusu gerçek olmayan enflasyon verisi şu an iktisadın en temel problemlerinden biri olarak öne çıkıyor. Eski devirde, yani enflasyonun yüksek olduğu yıllarda, insanların bu husustaki sorunu bir yılı kapsıyordu.
Yılın ikinci yarısına yanlışsız masraflarını karşılayamıyor; fakat sonraki yılın başında enflasyonun üzerinde maaş alarak durumu yönetim ediyorlardı. Elbette bunun sağlıklı bir yol olduğunu argüman etmiyorum. Sonuçta ortaya çıkan yıpranma makro ekonomik istikrarları alt üst ediyor, günün sonunda çıkan maliyette ülkenin tamamına yayılıyordu.
Ama gerçek olmayan enflasyon verisi bundan da makûs sonuçlar doğruyor. Yıllarca geçersiz bir enflasyon üzerinden yapılan maaş artırımlarıyla, gerçek bir enflasyon oranında yaşamak zorunda kalan vatandaş, devayı borçlanmakta bulmuş, kredi ve kredi kartları artık ödenemez noktaya bizi getirmiştir.
Bugün enflasyon verisinin gerçeği yansıtmaması bireyin alacağı maaş artırımından firmaların maliyet yapmasına, faizden dolar karmaşasına kadar birçok sorunu da beraberinde getiriyor. Günün sonunda kredi düzeneği da tıkanma noktasına geldiği için iç piyasanın kilitlenmesiyle iş içinden çıkılmaz bir noktaya geliyor.
Sözlerimden enflasyonla çaba edilmemeli algısı çıkmamalı. Elbet bir ülke iktisadının kesinlikle enflasyonu yenmesi, daha hakikat tabirle denetim altında tutabilmesi geliyor. Ama bunu enflasyon verisiyle değil, üreterek, ürettiğini bedelinde satarak, günün sonunda refah sağlayıp istikrarları kurarak gerçekleştirmesi kural.
Bugün için düzmece enflasyon verisi ne yazık ki yalnızca kağıt üzerinde bir durum yaratıyor. Muvaffakiyet diyemiyorum çünkü göstermelik enflasyon bile düşürülmekte zorlanılıyor. Bu nedenle Türkiye’nin istikrarlarını düzeltme niyeti varsa başta enflasyon ile olmak üzere tüm gerçekleriyle yüzleşmesi koşul.
Enflasyon ise bunların içerisinde en kolay olanı. Neden mi? İşi iktisat teorisinden çıkarıp kolaylaştıralım. Günün sonunda bu bilgi, harcamalardan kaynaklanan bir çıktı değil mi? O vakit gelirin yüklü olarak nereye harcandığını dikkate almanız kâfi. Pekala ne o harcamalar?
Prof. Dr. Sadi Uzunoğlu… Eminim bu ismi birçok insan biliyordur. Anlaşılır bir lisanla ekonomiyi anlatan, çok uzun yıllardır sorun kadar tahlili de gösteren, gerçekçi, bu ülkenin yetiştirdiği değerli bir ekonomist.
Sadi Hoca, Prof. Dr. Gökhan Sönmezler ve Prof. Dr. Orçun Gündüz ile birlikte çok değerli bir çalışma yapıyorlar. Trakya Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Bankacılık Araştırma Kümesi olarak karmaşık ekonomik gerçekleşmeleri sadeleştirerek kamuoyuna açıklıyorlar.
Son olarak Bankalararası Kart Merkezi’nin bilgilerinden yararlanarak Ekim 2020 itibariyle kredi kartı harcamalarını mercek altına alıp açıkladılar. Çok anlaşılır bir biçimde ‘her 100 TL’yi nereye harcadık’ sorusunun karşılığını veriyorlar.
Dağılımdan anlıyoruz ki kimse paraları lüks içinde yaşamak için yemiyor. Araştırmadaki sorunun cevabına baktığınızda meşhur sepetin hangi kalemlerden oluşması gerektiğinin de karşılığı ortaya çıkıyor.
100 TL’nin neredeyse 30 TL’si besin, market üzere bir başlıkta harcanıyor. Yani üçte biri… Sepetin en yüklü kısmını bunun oluşturması gerektiği derlenen bilgilerde de bize kendisini gösteriyor. Sepeti mi derlemek istiyorsunuz? Ben bu araştırmadan yola çıkarak sepetin başlıklarını tartısı düşen oranlarda sizlere aktarayım:
İkinci sırada elektronik, elektrik, bilgisayar var. Daha sonra sırasıyla: Giyim-aksesuar, yapı materyalleri, akaryakıt, eğitim-kırtasiye, sigorta, sağlık-kozmetik, mobilya – dekorasyon, konaklama, vergi, telekomünikasyon, havayolu-seyahat, kuyumcular, ferdi emeklilik ve diğer…
Derlemenin Ekim 2020 itibariyle tartı sıralamasında olduğunu hatırlatırım. Zira muhtemelen pandemi sürecinde olmasaydı, ulaştırma daha fazla öne çıkacaktı. Gerçekten sıkıntıyı kredi kartının dışına taşırsak bu listede ulaştırma kadar gücün de dikkat çekecek bir başlık olacağı kesin.
Elbette bu araştırma bir enflasyon sepeti oluşturulmak için değil, üç değerli akademisyenin harcamaların nereye yapıldığına ait tahlili olarak paylaşıldı. Ama bu fotoğraf bize tıpkı vakitte enflasyon sepetini tartışmamız gerektiğini çok net bir biçimde gösterdi.
Gerçek bir tahlil istiyorsak, gerçek datalarla ortaya çıkmak durumundayız. Durumu farklı göstererek geldiğimiz nokta muhakkak. Harç bitti, yapı paydos.
Çetin Ünsalan: Vatandaş da büyüdü mü?
‘Gerçek enflasyon sayıları açıklansın dolar aşkı biter’
Dr Yalçınkaya: Hacı Emmim Eşeğe Bindi…
Firuze Nazlı Ergin Yazdı: ‘Kontrolsüz Büyüme’
@cetinunsalantv
Para Tahlil
