Aralık ayının resmi enflasyon verisinin de gelmesiyle birlikte 2020 yılının enflasyonu ortaya çıktı. Yüzde 14,6… Elbette vatandaşı direkt etkilediği için çoklukla bunun üzerinde duruluyor.
Fakat eş vakitli gelen yurtiçi üretici enflasyonu bunun kadar, hatta münasebetlerini dikkate alırsanız bundan da kıymetli ve büyük bir alarm veriyor. 2020 yılında üreticinin enflasyonu yıllık yüzde 25,15 arttı.
Ortadaki farkı dikkate alırsanız yüzde 11’lik bir orandan kelam ediyoruz. Yani tüketicinin fiyatlarına yansıtılamamış bir maliyet… İkisini mukayese ettiğinizde üretenin maliyetlerinin tüketene oranla yaklaşık yüzde 80 daha fazla arttığı şartlar üzerinde dikkatle durulması ve tahlil üretilmesi gereken bir özellik taşıyor.
Eski periyotta olsa, bu maliyetler yansıtılır, vatandaşın gelirini de görece arttırılır ve daha temelde makro tahliller için baş yorulurdu. Lakin kaideler o denli değil. Bu hassas devirde bunun üzerinde uzun uzun konuşmak gerekiyor.
Zira iç piyasanın daraldığı, dış pazarların da fiyat ve vade bazlı rekabete sürüklendiği bir süreçte fiyat artışları olanaksız derecesinde güç. Yurtdışı hem kapalı pazarlar, hem artan rekabet, hem de belirli eserler dışında düşen tüketim nedeniyle aslında cadı kazanı.
Bu nedenle ünite kilogram fiyatımız daima aşağı yanlışsız seyir izliyor. Bu süreçte ihracat pazarlarındaki alıcıların fiyatı düşürüp, üzerine bir de vade açma kaidesini öne sürdüğünü biliyoruz.
Burada fiyatı nasıl arttıracaksınız? Tek olumlu yan, iki eserden birinin Avrupa’ya satılmasından kaynaklanan dolar /avro paritesindeki rahatlatıcı oran. Bunun dışında süreç külfetli.
Geriye ne kalıyor? İç piyasa… Burada satış hacminin değerli ölçüde düştüğü biliniyor. Pandemi sürecinin en büyük kandırmacası, virüs ve yasaklar ortamından kaynaklı birtakım eser kümelerinde artan tüketimler. Fakat gerçek bölümün genel fotoğrafına bakarsak, düşüncenin büyük olduğu, esasen tahakkuk edip, ödenemeyen borçlardan sağlamasını bize veriyor.
Ayrıyeten yalnızca resmi büyüme sayılarına bile göz atsanız daralmayı görebiliyorsunuz. Bu kadar büyük bir daralmada, açıklanan resmi bilginin çok ötesinde enflasyon yaşayan bir tüketici gerçeği var.
ANAGrup, yani Enflasyon Araştırma Kümesi tarafından yapılan enflasyon hesaplamasında TÜİK ana harcama kümeleri temel alındığında yüzde 36,72’lik bir enflasyon ortaya çıkıyor. Bunun resmi sayılarla paralel düşünüldüğünde üreticinin enflasyonunun nerelere ulaştığını iddia edebilirsiniz.
Lakin gerçekçi olmayan bir enflasyon sayısı üzerinden yapılan maaş artışlarıyla geçim kahrının şiddetleneceği, üzerine pandemide patlayan borçların çevrilme zorluğu temel alınırsa, gerçek dalın resmi sayılarla ortaya konulan yüzde 11’lik maliyet farkını fiyatlara yansıtması da, yansıtsa da insanların tüketim gerçekleştirmesi de olanaksız gözüküyor. Emeklilere son açıklanan maaş artışlarına girmiyorum bile. O tam konutlara şenlik.
Bu durumda karşımıza ya patlayan bir enflasyon ya da sermaye erimesiyle sıkışacak şirketler gerçeği geliyor. Patlayan enflasyon tüketicinin bankalara olan borcuna kadar her kademeyi olumsuz tesirler. Ayrıyeten faiz, kur, enflasyon kıskacında denetimin daha çok elden kaçmasına neden olur?
Yansıtılamayan maliyetler ise şirketleri bankalar ve kamuya olan borçları konusunda daha olumsuz bir tabloya götürür. Ek olarak piyasaların kendi iç ödeme zincirinin daha da kırılmasına sebebiyet verir. Süreç içerisinde de işten çıkarmalar hızlanır. Zati yasak bitince tam olarak ne yaşanacağı konusunda kestirimler var, fakat net bir fikir yok.
Her iki halde de iktisat büyük bedel öder. İşsizlik mi, enflasyon mu? Gerçek bölümün bu maliyetleri karşılaması da olanaksız, alım gücünü büsbütün yitirmiş tüketicinin fiyatlarına yansıtması da… Seç seçebilirsen…
İki gün sonra sorun kapıya geldiğinde ‘ne yapacağız’ diye birbirimize bakmak istemiyorsak, çabucak harekete geçmeli ve büyüyen bu probleme kronikleşmeden tahlil üretmeliyiz. Çünkü son pişmanlığın yarar etmeyeceği noktaya yanlışsız koşuyoruz.
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Kalkınmada çoklu model çağrısı’
Güldem Atabay: 2020 enflasyonu neleri değiştirmeye kadir?
Yeni yıl artırımları enflasyonu hızlandıracak!
Gedik Yatırım’dan Aralık Enflasyonuna ait makro görünüm…
@cetinunsalantv
Para Tahlil
