Yabancı yatırımcılarla bir ortaya gelen iktisat idaresinin kelamlarına mercek tutmaya devam edelim. Çünkü konuşmalar değerli lakin içerik bakımından büyük sapmalara sebep olabilecek okuma yanlışları içeren bir yapıdaydı.
Yabancı yatırımcılarla yapılan dorukta konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın bugün mercek altına alacağımız cümlesi ise ertelenmiş taleplerle ilgili. Bakan Elvan şöyle dedi:
“İkinci nokta ise hem tüketim hem de yatırım cephesinde ertelenmiş bir talep olduğu gerçeğidir. Piyasalar olağana döndüğü an bu talebi karşılayabilecek kapasite ve donanıma sahip ülkeler rakiplerini geride bırakma bahtına erişecekler ve ekonomilerini süratle büyütebilecekler.”
Vurguya baktığınızda büsbütün haksız bir tespit demek mümkün değil. Hatta işi temenni kademesine dökersek ‘keşke’ dedirtecek özellikler de barındırıyor. Ancak başka faktörleri göz arkası ederek yorumladığınızda, iki gün sonra yaptığınız ekstra yatırımlarla ortaya müşteri bekleyen bir firma ya da icranın kapıyı çaldığı bir tüketici çıkarabilirsiniz.
Öncelikle pandemi nedeniyle ertelenen bir talep elbette var. Zira beşerler bu periyotta kaynaklarını acil gereksinimlerine yönlendirdiler. Parası olmayanlar ise ne yapıyor, kimsenin tam olarak bir fikri de, soran da yok.
Özellikle Türkiye özeline baktığınızda yalnızca borçlandırılarak atlatılmaya çalışılan bir takviye anlayışı da var. Ancak dünya geneline mercek tuttuğunuzda yapılan hibe yardımların da lakin günü kurtaracak ölçüler seviyesinde olduğunu bilmemiz, bu süreçte işini ya da gelirini büyük ölçüde kaybeden beşerler ve firmalar gerçeğinin farkında olmamız gerekiyor.
Diyelim ki pandemi sürecini atlattık. Pekala ertelenen talep harekete geçer mi? Öncelikle görece bir kıpırdanma olsa da, güdükleşen talep, dünya genelinde dağ üzere bekleyen arzı karşılamaktan çok uzak olacaktır.
Yani bu da fevkalade bir çaba alanı demektir. İşte tam bu noktada ‘hazır olmak’ kavramını iyi okumamız gerekiyor. Süreç içinde tüketiciye yanlışsız davranış sergileyen, fiyat kalite optimizasyonunda kendisini geliştiren, dijitalleşme üzere dönüşümlerle en süratli hizmet verecek noktaya ulaşabilenler burada bir adım öne çıkacak.
Burada beklenen talep de, öngörülenden düşük olacaktır. Zira son derece borçlu, alım gücünü ve işini kaybetmiş beşerler gerçeği önümüze gelecek. Bunların pandemiden kaynaklanın yargıdan ötürü da çabucak çok borçlanma eğilimi göstermeyeceği açık.
Öyleyse süreç sonrasında öngörülen talep hem söylenen kadar büyük değil, hem de ekonomik münasebetler umulan kadar bir talebi hayata geçirmeyecek. Firmalar deseniz orası tam meskenlere şenlik.
Zira 2 binli yıllarda uygulanan kredi ile talebi harekete geçirme siyasetinin iflas ettiği süreçten beri önemli bir arz şişkinliği var. Pandemi olmasaydı da evliliklerin ya da iflasların yaşanacağı bir süreç yaşanması kaçınılmazdı.
Bu nedenle beklentinin altında kalacak ertelenen taleplerle, esasen şişkin olan arzın çarpıştığı noktada sahiden iyi olanlar ayakta kalacak, rakipler dünya genelinde olacak ve günün sonunda çok firma kapısına kilit vururken, işsizlik ve işsizliğe paralel de talep daralacaktır.
Tüm bunları görmezden gelerek vitrine mal koyar, umut dağıtırsanız, biri mağazanın içine bakıp şöyle der: Vitrindeki malı anlatıyorsun lakin raflar boş. Bilmem anlatabildim mi?
Çetin Ünsalan: Üretim merkezleri, ıslahat ve mahallileşme
Konut satışı çeyreklik bazda en yüksek seviyede…
ISO: Kasım ihracatçıların moralini bozdu
Türkiye’nin en temel sorunu: tasarruf
@cetinunsalantv
Para Tahlil
