Türkiye iktisadının en büyük problemlerinden biri iktisattaki dinamizmini batıya hatta, yüklü bir biçimde İstanbul’a odaklamış olması. Bu hem demografik meseleleri beraberinde getiriyor; hem de toplu bir kalkınmanın önünde pürüz oluşturuyor.
Anadolu kalkınmadan iktisadın kalkınması mümkün olmadığı üzere, coğrafyanın tamamına istikrarlı dağılmamış bir iktisat siyasetinin da sakıncalar doğurduğunu her fırsatta görüyoruz. Halbuki Anadolu kentlerimiz, başta KOBİ’ler olmak üzere büyük bir uğraşa imza atıyorlar.
Bu kapsamda İktisat Gazetecileri Derneği olarak, Anadolu temsilciliklerimizin öncülüğünde ‘Türkiye iktisat konuşuyor’ başlığıyla yeni toplantılar zinciri başlattık. Lokal ve ulusal basının iktisat medyası temsilcilerini Anadolu vilayetlerinin liderleriyle buluşturup, problemleri ve beklentileri birinci ağızdan dinliyoruz.
Toplantılar zincirinin birincisi geçtiğimiz Cumartesi günü 4 ilin iştirakiyle gerçekleşti. Birinci toplantıda Mersin, Edirne, Gaziantep ve Kocaeli vilayetlerinin nabzını tuttuk. Artık kısa kısa bu toplantıdan not defterime düşen kritik bahisleri ve transferleri sizlerle paylaşacağım.
İktisadi Kalkınma Vakfı Lideri ve birebir vakitte Kocaeli Sanayi Odası Lideri Ayhan Zeytinoğlu merkezi vilayet dışındaki şirketlere dikkat çekti. Gümrükler itibariyle 29 milyar dolar ihracat yapan ilin, resmi kayıtlarda 14-15 milyar dolarlık hacminin gözüktüğünü belirtti.
Zira üretim bu vilayette yapılmasına rağmen, birçok firmanın merkezi İstanbul’da. Bu da ilin mahallî idaresinin yüzde 5’lik hissesinden teşviklerdeki tartıya kadar birçok dengeyi alt üst ediyor. Alt yapı yatırımlarında eksikliğine neden olan bu durumun düzelmesinin hayati kıymet taşıdığı gözleniyor.
Zeytinoğlu’nun dikkat çektiği bir öbür konu ise Türkiye’nin son periyotta telaffuzda başta Avrupa ülkeleriyle sertleşmesi. Lider Zeytinoğlu, Türkiye’nin müspet bir ajanda yaratmasının ehemmiyetine dikkat çekiyor; çünkü bu hava firmaların performansını da olumsuz etkiliyor.
Şayet bu hava yaratılabilirse, Gümrük Birliği’nin güncellenmesiyle birlikte başta tarım olmak üzere değerli fırsatlar yaratılabilmesi Zeytinoğlu’na nazaran mümkün. Bugün ise AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı hür ticaret mutabakatı can yakıyor.
Gaziantep ise örnek olmaya devam ediyor. Gaziantep Sanayi Odası Lideri Adnan Ünverdi, 191 ülkeye ihracat yapılan vilayette, pandemiye karşın 18 Aralık itibariyle geçen yılki ihracatın yakalandığına işaret etti. İlin yeni gayesi ise dijitalleşme ve kümelenmeyle katma kıymeti de arttıracak işlere imza atmak.
Pandemiyle birlikte vadelerle geriye çekilme yaşandığını da söz eden Ünverdi, ilin yazılımda üs olmayı amaçlayan projesinden ve yeni vizyonuna bunu katmasından kelam etti.
Edirne ise hudut kapılarının kapatılmasının yarattığı aksilikten şikayetçi. Özellikle hafta içinde günde 4 bin, hafta sonunda 8 bin Bulgar ziyaretçinin, vilayet iktisadına olan katkısına işaret eden Edirne Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Recep Zıpkınkurt, ortalama 150 dolar harcama yapan bu ziyaretçilerin, sıhhat kapsamında esnafa getirilen kısıtlamalardan ötürü yemek yiyecek yer bile bulamadıkların işaret ediyor.
Zıpkınkurt, esnafa yönelik açıklanan pakete atıfta bulunurken, asıl gereksinimin KOBİ’lere yönelik ikinci bir dayanak paketi olduğunu belirtti. Elbette bu krediden ibaret olmamalı. Zira birinci kredilerin ödeme vakti geldi ve ortaya çıkan eza, yalnızca para sunmanın kâfi bir prosedür olmadığını bize gösterdi. Edirne’den yükselen ses, muafiyetler ya da alınmayacak vergiler üzere bir paketin oluşturulması gereksinimine dikkat çekti.
Mersin ise Anadolu’dan yükselen feryadı paylaştı. Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Ayhan Kızıltan, vilayette sanayi üretimi artarken, ticaret hacminin düşmesine dikkat çekti.
Perakende kesiminde lokal marketlerin, memleketler arası zincirler karşısında büyük bir açmaz yaşadığına işaret eden Kızıltan, Anadolu’da her sokak ortasına giren ve dal ayrımı yapmaksızın her şeyi satan bu zincirlerin esnafı zorladığına işaret etti.
Sermaye / rekabet çelişkisi içinde büyük bir dert yaşandığını söz eden Kızıltan, bu zincirlere bir sınırlama getirilmesi gerektiğini söyledi. Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Ayhan Kızıltan’ın bir talebi de Çukurova’ya hizmet edecek havalimanı projesi ile ilgiliydi.
Tarım eserlerinin gün içerisinde pazara ulaştırılamamasının hem maliyete hem eser kaybına neden olduğunu vurgulayan Kızıltan, 10 yıla yakın bir müddettir bu havalimanının tamamlanamadığını söyledi.
Aslında toplantıdan notlarım yalnızca bunlardan ibaret değil. Tahminen yeri geldikçe başkalarını de kaleme alırım. Ama her Cumartesi devam edecek bu toplantıların birincisinden çıkarttığım sonuç şu: Anadolu çok büyük bir potansiyel taşıyor ve kronik sıkıntılarının tahlili için bu süreç bir fırsat veriyor.
Ya Anadolu’dan gelen bu sese kulak verip, hakikaten üretenlerin desteklenmesini ve toplamda Anadolu ile birlikte ülkenin kalkınmasını sağlayacağız ya da ‘kredi vermeyi, takviye vermek zannetmeye’ devam edeceğiz. Çok net bir gerçek var ve bunu tekrar hatırlatmak lazım:
Anadolu olmadan iktisatta sonuç almak mümkün değil. Bina ve emlak tutkusunu bir kenara bırakıp, sahiden üretenin problemlerini çözersek, çıkış ihtimali var. Çünkü onlar her şeye karşın çırpınıyorlar. Çırpınıyorlar ancak kendinize sorun: Nereye kadar dayanabilirler?
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Bütçeden tarıma aslan payı’
Türkiye’de varlıklı kız yoksul oğlan devri
Tarıma ithalat darbesi
@cetinunsalantv
Para Tahlil