“Birinci Dünya Savaşı sonrasında dünya epeyce önemli ekonomik külfetlerle boğuşmak zorunda kalmıştı bu ekonomik zahmetlerden en fazla etkilenen ülkelerden birisi de Avustralya olmuştu. Zira Avustralya iktisadı büyük ölçüde ihracat endüstrisine dayanıyordu lakin bu kriz ortamında kimse ticaret yapamıyordu. Bununla birlikte savaştan sonra yurda dönen Avustralyalı askerler de sivil hayatlarındaki mesleklerine tekrar geri dönmüşlerdi. Lakin mevcut ekonomik düşüncelerden ötürü hayli yoksullaşmış olmaları sivil hayata dönen askerleri zorluyordu.
Dünyayı etkileyen bu büyük sorunun yanı sıra 1932 yılında Avustralya diğer bir düşmanla daha uğraşmak zorunda kalmıştı. Avustralya halkının birinci başta önemsemedikleri bu düşman vakit içerisinde hayatlarını epey fazla etkilemeye başlamıştı ve Avustralya gün geçtikçe bir savaşa yaklaşıyordu. En sonunda Avustralya halkı bu sorunla baş edebilmek için bir şey yapmaları gerektiğine karar verdiler ve periyodunun Savunma Bakanı George Pearce’nin yanına giderek hükümete başvurdular. Bu müracaatla birlikte Avustralya hükümeti savaş kararı aldı ve makineli tüfeklerle düşmana saldırmaya karar verdi. Birinci savaş Kasım ayında Camplon’da gerçekleşti. Fakat birinci hücum Avustralyalılar için tam bir hayal kırıklığı olmuştu zira yalnızca bir tane düşmanı etkisiz hale getirebilmişlerdi. Avustralyalılar ikinci taarruzda düşmana biraz daha yaklaşmaya karar verdiler bunun sonunda ise yalnızca 12 tane düşmanı etkisiz hale getirebildiler. Savaşın bu halde sonlanmasından ötürü kendilerini aşağılanmış hisseden Avustralyalı askerler için savaş bu türlü bitemezdi bu yüzden de düşmana ikinci defa savaş açma kararı aldılar. İkinci savaşta gerilla taktiği kullanarak düşmanlarını etkisiz hale getirmeye çalıştılar. Bu taktikle bine yakın düşmanı etkisiz hale getirebilmişlerdi. İkinci savaş birinciye kıyasla muvaffakiyet üzere görünebilir fakat 20 bin düşmanın içerisinden yalnızca bine yakınını etkisiz hale getirebilmişlerdi ve kazanamayacaklarını anladıklarında ise geri çekilmek zorunda kalmışlardı. Bundan ötürü ikinci savaşın kazananı da Avustralya olamamıştı. Avustralya bu savaşın sonucunu bir türlü kabul edemiyordu zira iki sefer resmi olarak savaş açtıkları ve iki kez resmi olarak yenildikleri, tarihe de “The Great Emu War” olarak geçen bu enteresan savaş Avustralyalıların deve kuşlarına karşı giriştiği bir savaştı.”
Tehlikeyle karşılaşan deve kuşlarının başlarını kuma gömdüklerini ve tehlike geçene kadar beklediklerini düşünürüz, biliriz ya da bildiğimizi sanırız. Hâlbuki deve kuşları tehlike karşısında başlarını kuma gömmek yerine daima gayret yolunu seçmişlerdir. Zira deve kuşları birçok hayvandan daha güçlüdür ve koşmaları gerektiği vakit suratları 60-97 km kadar çıkar. Bu kadar özellikleri olan bir hayvan kaçabilecekken neden başını kuma gömerek beklesin ki? Deve kuşları bir tehlike sezdiklerinde başlarına kuma yaklaştırdıkları hakikat ancak gömmek için değil düşmanlarının geldiği tarafı kestirebilmek için. Başlarını yere yaklaştırarak büyük bir dikkatle yerdeki titreşimi dinlerler ve kaçmak ya da saklanmak ortasında kendileri için en iyi stratejiye karar verirler. Kısaca sanıldığı üzere tehlikeden kaçmak için başlarını kuma gömmezler tehlikenin boyutunu anlayabilmek ve bir plan yapabilmek için başlarını kuma yaklaştırırlar.
Anlaşılacağı üzere, tehlikeyle ya da rahatsız edici durumlarla karşılaşıldığında başlarını kuma gömerek beklemek aslında deve kuşlarının bir özelliği değildir. Öte yandan, pek çok farklı alanda yapılan çalışmalar göstermiştir ki bu durum beşerler için farklıdır. Araştırmalara nazaran; bilişsel önyargılardan biri olan bu davranış insanların günlük hayatlarında çok fazla başvurduğu bir yoldur. İnsanların gerçekleri görmemek için “kafalarını kuma gömme” isteği zorluk durumlarının yüksek olduğu düzeylerde daha da açığa çıkmaktadır. Zira beşerler, iyimser iddialar yapma ve iyimser beklentilerde olma eğilimine sahiptir. Münasebetiyle, olumlu bilgileri önemser, olumsuz bilgileri küçümser ve karamsar varsayımları ret etmeyi seçerler.
Günümüzde birçok bilgiye daha az uğraşla ulaşılabiliyor. Buna mali durumları gösteren bilgiler de dâhildir. Beşerler gelirlerini, borçlarını, tasarruflarını, harcamalarını daha rahat inceleyebilirler. Mali durumların bu kadar kolay takip edilmesi nedeniyle şahıslardan beklenen; daha iyi mali kararlar vermesidir. Lakin beklenen ile yaşanan her vakit örtüşmeyebilir. Yapılan bir anket çalışması göstermiştir ki; ABD’li yetişkinlerin neredeyse yarısı kredi kartlarının yıllık faiz oranlarını bilmemektedir. İngiltere’de yapılan bir öbür ankette ise mali tasaları bildirenlerin sadece %10’unun ayda en az bir defa mali durumunu denetim ettiği ortaya çıkmıştır. Kısaca, insanların kendi mali durumları hakkındaki bilgileri çok zayıftır. Birçok kişi kullandıkları kredilerin ve kredi kartlarının faiz oranlarını bilmedikleri üzere kredi kart borçlarının boyutlarını da bilmemektedir. Money Advice Service araştırmasına nazaran; mevcut finansal refahı belirleyen faktörler ortasında finansal itimat, kredi idaresi, etkin tasarruf, finansal iştirak ve dikkate alınan harcamalar yer almaktadır. Bu yüzden de borç ve harcamalar üzere ferdî finans ile ilgili hususlarda kaçınmak, kişinin finansal refahı için değerli bir pürüz olabilmektedir.
Davranışsal İktisat alanında çalışan ekonomistler, insanların gerçeklikten kaçmak için başlarını kuma gömme davranışına, yatırım yaparken de sıklıkla başvurduklarını fark etmişlerdir. İsrailli ekonomist Dan Galai ve Orly Sade, davranışsal iktisadın kurucularından olan Daniel Kahneman ve Amas Tversky’ın “kayıptan kaçınma” kavramı ile Richard Thaler’in “zihinsel muhasebe” çalışmalarını geliştirmişler ve 2006 yılında “deve kuşu etkisi” terimini yatırımcılar için birinci kez kullanmaya başlamışlardır. 2006 yılından sonra bu terim, önyargılı yatırımcı modelini tanımlamak için kullanılan tabirlerden biri olmuştur.
Deve kuşu tesirinin yatırımcılar ortasında ne kadar yaygın ve istikrarlı olduğunu ölçmek için Carnegie Mellon Üniversitesindeki ekonomist George Loewenstein ve Duane Seppi tarafından bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma, 1,1 milyon yatırımcı üzerinde 852 milyondan fazla müşahededen oluşan geniş data seti kullanarak yapılmış ve araştırma sonucu göstermiştir ki; borsada yaşanan düşüşün akabinde yatırımcıların hesaplarını açma oranı da yüzde 9,5 oranında düşmektedir. Yatırımcılar finansal bilgilerine 7/24 erişebilecek olsa bile piyasalar çöktüğü vakit portföylerine bakmaktan çekiniyorlar.
Birtakım vakitlerde çok para kaybettiğini bilmek, şüphelenmekten daha acı verici olabilmektedir. Kayıpları görmezden gelmek yaşanan kayıpları ortadan kaldırmazken; orada değilmiş üzere davranmak yatırımcıları memnun etmektedir. Bu tesir bazen yatırımcıların hislerine nazaran hareket etmesini engelleyerek bir avantaja da dönüşebilir. Zira haber akışları ve bilgi çokluğu yatırımcıların mevcut varlıkları üzerinde olağandan fazla süreç yapma eğilimini açığa çıkartır. Bu türlü süreçler de onların performanslarının düşmesine sebep verir. Kısaca; yatırımcı birtakım haberlerden kendini uzak tutarak portföyünü sürü davranışlarından koruyabilir. Lakin kıymetli olan mevzu hangi bilgiyi göz arkası edip hangi bilgiyi dikkate almanız gerektiğidir. Kimi durumlarda yatırımcıların süratli kararlar vermesi gerekir. Bu türlü vakitlerde bilgiden kaçınmak zahmetli sonuçlara neden olabilir. Örneğin uzun vadeli bir yatırımcı değilseniz ve stop noktası belirleyerek süreçler yapıyorsanız olumsuz bilgileri göz gerisi etmek portföyünüze ziyan verecektir. Ancak uzun vadeli yatırımlar yapıyorsanız o vakit birtakım bilgilerden kaçınmak yararlı olabilir. Zira bu kademede edindiğiniz bilgi, karar verme sürecinde size pek yararı olmayacak hatta sizde gerilime ve tasaya da neden olabilecektir. Bu yüzden bir bilgi ile karşılaştığınız vakit “bu bilgileri alıp işleyerek ne kazanabilirim” ya da “bu bilgileri alıp işleyerek ne kaybedebilirim” sorusunu kendinize sormalısınız.
Berbat haberler insanın iyi hissetmemesine neden olduğu için bu haberlerden kaçınma dileği ortaya çıkabilir. Lakin uzun vadedeki ziyanlardan kurtulmak için insanların güzellerine gitmeyen bilgiye bakmaya kendilerini zorlamaları gerekir. Deve kuşlarının hareketi örnek alınacaksa hakikat biçimde örnek alınmalıdır. Deve kuşlarının yaptığı üzere başınızı toprağa yaklaştırarak stratejinizi belirlemelisiniz. Gelirinizin kaybına neden olan her şey için soru sormanız gerekiyorsa sormalı, yorumlamanız gerekiyorsa önyargılarınızdan uzak yorumlamalısınız. Bunu yapmadığınız vakit gerçek vakitte yanlışsız hamleyi kaçırmış olursunuz. Daha sonradan ise bu soruları soracak ne vaktiniz ne de gücünüz olur. Avustralyalı askerlerin bu kadar büyük mağlubiyet almalarının sebeplerinden biri de düşmanlarını küçümseyerek onlarla ilgili gerçeklikleri göz arkası etmeleridir. Askerler, düşmanlarının başlarını kuma gömerek savaşmayacaklarını düşünüyorlardı zira düşmanları deve kuşlarıydı. Onları bir türlü öldüremeyen askerler gerçekliği kabul etmek yerine kendi yorumlarını ortaya koyarak onların sihirli olduğunu bile düşünmeye başlamışlardı. Lakin asıl husus onların sihirli olmaları değildi. Deve kuşları başlarını kuma gömüp beklemek yerine savaş stratejisi geliştirmişler ve olabildikçe süratli bir formda koşarak iki savaşı da kazanmışlardı.
“Neymiş efendim, onların bildiği gerçekler varmış! Yeterli ancak, gerçek her şey demek değildir ki… Hiç değilse işin yarısı, bu gerçeklere nasıl bakıldığına bağlıdır.” Fyodor Mihayloviç Dostoyevski
Cemre,
https://thedecisionlab.com/biases/ostrich-effect/
https://https://thedecisionlab.com/biases/ostrich-effect/thedecisionlab.com/insights/finance/are-you-making-bad-financial-decisions-because-information-avoidance/
https://effectiviology.com/ostrich-effect/#:~:text=The%20ostrich%20effect%20is%20a,they%20are%20on%20their%20payments.
https://www.cmu.edu/news/stories/archives/2015/december/ostrich-effect.html#:~:text=Investors%20who%20displayed%20ostrich%20behavior,older%20investors%20and%20wealthier%20investors.
https://breakingdownfinance.com/finance-topics/behavioral-finance/ostrich-effect/
Cemre Yoldaş: Borsa’nın Dokuz Başlı Ejderhası: Söylenti
Görüntü: Ekonomik krizler, silkelenen kerizler | Atilla Yeşilada
Yapı Kredi Yatırım’dan 1. Çeyrek Tahminleri…
Para Tahlil