Bu sabah açıklanan Temmuz ödemler istikrarı verisi içinde dikkat çeken ayrıntılar var. İhracatta yaşanan sıçrama ve tabi turizmin kısmen de olsa hayata dönmüş olması ödemeler istikrarı içindeki cari açığı daraltıcı iki ana kalem olarak Türkiye iktisadının bu sene büyümesi açısından da değerli katkı yapmakta.
Aylık açık 683 milyon dolarla geçen 2020 Temmuz’da kaydedilen 2,0 milyar doların 1,4 milyar dolar altında. Bu performansın ana nedeni “hizmetler dengesi” kaleminin bir evvelki yılın Temmuzdaki 0,3 milyar dolardan 2,7 milyar dolar artarak 2,9 milyar dolara çıkması. Turizm gelirlerindeki net giriş 2,1 milyar dolar; geçen yılın temmuz ayında bu 0,4 milyar dolar üzere çok düşük bir düzeydeydi.
Öteki yandan, ihracat tarafında performans şimdi güçlü seyrederken ,ithalatın da ivme kazanmakta oluşu dış ticaret açığını da büyüten bir etken. Temmuz 2020’de 2,0 milyar dolar olan dış ticaret açığı bu sene Temmuz’da 3,0 milyar dolara yükselmiş durumda. Toplam mal ihracatı 14,7 milyar dolardan 16,5 milyar dolara çıkarken ithalat da 16,7 milyar dolardan 19,5 milyar dolara yükselmekte.
Bu sayede geçen yılın birinci yedi ayında 23,2 milyar dolar olan carı açık 2021 Ocak-Temmuz periyodunda 13,7 milyar dolara gerilemiş durumda. Lakin 12 aylık bakınca, gerçek fotoğraf biraz daha net. 2020 Temmuz ayında 12 aylık bazda 17,6 milyar dolar olan cari açık bu ene Temmuz’da yeniden 12 aylık bazda 27,8 milyar dolar. 2020 sonundaki 37,3 milyar dolardan artık 27,8 milyar dolara gerilemesi bir teselli olsa da, Türkiye iktisadının cari açık yaratan büyüme döngüsü yapısal temel bir sorun olarak karşımızda durmakta.
Finansman kalemi içinde bariz bir rahatlama olup olmadığını görmek de kıymetli. Direkt yatırımlar kalemi uzunca bir müddettir cari açığın çok kısıtlı bir hissesini finanse edebiliyor. Daha çok faiz hareketlerine bağlı portföy yatırımları ve kaynağı belirli olmayan para girişleri cari açığın finansmanında yüklü. Bu da tabi TL’nin kırılganlığını artırıcı tarafta tesir yapmakta.
2021 Ocak-Temmuz devrinde oluşan 13,7 milyar cari açığa karşılık, finans hesabından girişlerin toplamı 19,7 milyar dolar. Bu toplamın 8,0 milyar dolarının kaynağı “net kusur ve noksan” kalemi; yani kaynağı net olarak açıklanmayan döviz girişleri. Merkez bankasının resmi rezervlerinde yılın birinci yedi ayındaki artış ise 13,9 milyar dolar. Geri kalan kalemler içinde bankalar ve özel bölümün borçlanmaya devam ettiği, portföy girişlerin ise Mart ortasındaki merkez bankası lideri değişimi ile kaçan sermayeyi yeni atlattığını izliyoruz.
Merkez bankası lideri Kavcıoğlu’nın son devir açıklamalarında aylık cari istikrarın yaz aylarında fazlaya dönebileceği izlenimi vardı. Cari açık 2020 sonuna nazaran daraldı; daralmaya da devam edecek fakat fazlaya dönmesi pek kolay görünmüyor. Aylık bazda dahi. Tersine, son açıklanan OVP’ye nazaran, mevcut 13,7 milyar dolar cari açık 21,0 milyar dolara yükselecek ki ayda yaklaşık 1,0 m,lyar dolar civarında cari açık beklendiği manasına geliyor.
İhracat güçlü seyretse de, ithalatı da üst sürükleme yapısında değişiklik yok. İhracat hala ithalata bağımlı. Üstelik tedarik meseleleri nedeniyle taşıma maliyetleri ithalat faturasını artırıcı tarafta çalışıyor. Umutların tersine delta varyantı nedeniyle turizm dönemi kış aylarında yaz performansını koruyamayacak. Finansman tarafında kaynağı muhakkak olmayan girişler aylık ortalama yaklaşık 2,0 milyar dolar. Son derece huzursuz edici zira direkt yatırımlar düşük, portföy yatırımları oynak.
Özetle, evet cari açık GSMH oranı pandemi yılındaki %5,2 civarından %2,5-3,0 aralığına düşecek 2021 sonunda. Lakin OVP’deki pembe tablonun bilakis daha ötesi bir düzgünleşme mümkün değil. Hem de varsayılan %5,0-5,5 büyüme elde edilirken, %1,0’e yanlışsız daralması kelam konusu değil. Daha gerçekçi %3,5 civarı 2022 ve ötesi büyümede %3,0-3,5 civarında bir cari açık daha gerçekçi bir beklenti olarak 2021 ötesi için duruyor.
GA.
Para Tahlil
