Hazine ve Maliye bakanlığı, Ocak 2021 genel bütçe bilgilerini açıkladı. Sayılar toplam masraflardaki %13 yıllık artışa toplam gelirlerdeki %26,7 daralmanın eşlik etmesiyle bütçe istikrarının geçen yılın Ocak ayındaki TL21.5 milyar fazlanın bu sene Ocak ayında TL 24,2 milyar açığa döndüğüne işaret ediyor. Faiz dışı istikrar de manalı bir bozulma ile geçen sene Ocak ayındaki TL34.2 milyar fazladan bu sene Ocak ayında TL2.2 milyar açığa dönüşmüş durumda.
Birinci bakışta hayli makûs olan gelir performansının ardında geçen sene Ocak ayında merkez bankasından erkene çekilerek yapılan kar transferinin bu sene yapılmadığını, yaklaşık TL20 milyar civarında oluşması beklenen kelam konusu karın Nisan ayında yapılacak genel heyet sonrasına bırakıldığını vurgulamak gerek. TL 42 milyarlık Ocak 2019 gelirinin bu sene Ocak ayında gerçekleşmemiş oluşu, toplam gelirlerin performansını aşağıya çeken süreksiz bir faktör.
Bu açıdan bakınca vergi gelirlerindeki %17 oranında yıllık artış enflasyonun kısmen üzerinde ve genel olarak dolaylı vergilerdeki (%+26,3) ve ithalat vergisindeki (%+43,1) artışa dayanmakta. Toplam vergi gelirleri içinde %11 hisseyle hayli düşük olan kurumlar vergisi tarafında Ocak ayı prestijiyle yıllık %9 daralma da dikkat cazip.
Harcamalar tarafındaysa, faiz hariç masraflardaki yıllık artışın %4,4’te kalışı ve mal ve hizmet alımlarının yıllık %17,7 daralması harcamalar tarafında frene basma uğraşının yansıması. Öbür yandan, yükselen faizlerle bir arada faiz harcamalarının Ocak 2020’de %72,2 artarak TL22 milyara yükselişi dikkat cazibeli. Toplam masraflar içinde faiz harcamalarının hissesi %20 ile hayli yüksek bir düzeye ulaşmış durumda. Faizlerin de düşmeyeceği göz önüne alındığında iç borç çevirme oranının %100’ün de üzerinde olması faiz harcamalarının uzun mühlet bütçe içindeki tartısının devam edeceği manasına geliyor. Başka yandan cari transferlerdeki %21’lik artış büyük oranda toplumsal güvenlik açığının büyümesinden kaynaklı. Sosyal güvenlik sistemine Hazine’den yapılan dayanak harcaması %26 artarken İşsizlik Fonu’na yapılan transferlerde de %114 üzere yüksek bir artış kelam konusu.
Sonuç olarak, iç talebe dayalı büyümenin dolaylı vergileri artırmasıyla bütçe gelirleri sağlam görünürken, kamu harcamaları mecburî masrafların toplam masraflar içindeki tartısı nedeniyle harcama performansı zahmetli. Dolaylı vergi yükünün bu kadar ağır oluşu ise zati kamu gelirleri tarafında en kıymetli yapısal sıkıntılardan birincisi.
Yılın geri kalan aylarında dolaylı vergilerdeki artışın da iç taleple birlikte yavaşlaması beklenebilir. Buna rağmen, harcamalar tarafında ne faiz harcamaları ne de zarurî cari harcamalarda frene basmak mümkün değil.
Bütçe açığındaki artışın devam edeceği manasına gelen bu durum, sene sonunda bütçe açığı GSMH oranının 2020’den daha iyi olmayacağının habercisi. Öbür bir gerçek de, böylesi bir bütçe yapısı ile COVID-19 nedeniyle direkt dayanak bekleyen esnafın bu mevzuda bir kazanımının olamayacağı gerçeği.
GA.
Para Tahlil