2 yıl içinde Merkez Bankası’nda 3 farklı lider, TÜİK’te ise son 4 yılda hem de vekaleten atanmış 3 farklı lider görmemiz tesadüfle açıklanamaz. Merkez Bankası ve Sıhhat Bakanlığı bilgilerinde olduğu üzere toplumdaki muhalefet ögeleri ve siyasi partiler; TÜİK’in enflasyon, büyüme ve işsizlik hakkındaki bilgilerinin önemli formda mercek altına alınmasını, ham bilgilerin bağımsız uzmanlarca denetim edilmesini, hatta TÜİK içinde bir bilim şurası oluşturulmasını yüksek sesle lisana getirmeliler.
Son periyotta enflasyon konusu başta olmak üzere artan bir şiddette TÜİK’e yönelik önemli tenkitler yapılıyor. Toplumsal medya üzerinden yapılan anketlerde TÜİK’e güvensizliğin yargı mercilerine güvensizlikle atbaşı gittiği görülüyor. İster muhalefeti ister iktidarı desteklesin, birtakım yurttaşların bilhassa enflasyon konusunda TÜİK bilgilerinin artık dikkate bile alınmaması gerektiği tarafındaki alaycı beyanlarını da not etmek gerekiyor.
Bu noktada kuşkuları artıran en kıymetli konu, Merkez Bankası ve Sıhhat Bakanlığı’nın başındaki bireylerin yarım yamalak da olsa vakit zaman kamuoyuna açıklama yapma gereği hissetmelerine rağmen, TÜİK liderinin yahut TÜİK’teki sorumlu bir yöneticinin çıkıp bir açıklama yapmaktan imtina etmesi. Rastgele bir TÜİK yetkilisi ne hikmetse “bakın enflasyon için topladığımız ham bilgiler bunlar, alın siz de denetim edin” demiyor ya da diyemiyor.
TÜİK hakkında başlardaki asıl soru tahminen de şu: Kamuoyunda daima olarak TÜİK bilgilerine ait oluşan kuşkularda bir haklılık hissesi var mı yoksa bu yalnızca muhalefetin sunduğu siyasi bir telaffuz mi?
Geçen ay TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda CHP Milletvekili Süleyman Girgin, TÜİK enflasyon dataları ile ilgili somut datalardan yola çıkarak bir denetim çalışması yaptığını söyledi. Süleyman Girgin, bu denetim çalışmasında, TÜİK’in enflasyon sepetinde yüzde 5,58 hisseye sahip olan araba fiyatlarını ele aldığını, çünkü araba fiyatlarının daima olarak ilgili satıcıların internet sitesinde mevcut olduğunu ve net satış sayılarının Araba Distribütörleri Derneği tarafından aylık olarak yayınlandığını belirtti. Bir öteki deyişle bir mal olarak araba; piyasalaşmış bir eserdir, ayrıyeten fiyat ve satış datalarına her yurttaş çarçabuk ulaşabilmektedir. Bu kapsamda, TÜİK’in referans aldığı araba fiyatının, bir evvelki yılın en çok satan 15 modelinin “en ucuz versiyonunun” (bu modeller hâlâ satılmaya devam ediyorsa) pazar hisselerine bağlı yüklü ortalamasına nazaran hesaplandığı öğrenilmiş.
Datalar, üniversal standartlara uygun ve şeffaf bir halde toplandığı sürece bu metodolojinin gerçeğe yakın ve manalı sonuçlar oluşturulabileceğini ileri sürmek mantık hudutları içinde izah edilebilir bir durum. Lakin burada, “belirtilen hesaplama tekniğine giren ham dataların ne kadar objektif olduğu” sorusu gündeme geliyor. Bu soruya yanıt bulmak hedefiyle ülkede en çok satan akaryakıtlı arabaların pazar hissesi ve en ucuz modellerinin başlangıç fiyatı bilgilerine (23 Ekim 2020 tarihli açık kaynak dataları baz alınarak) aşağıdaki tabloda yer verilmektedir.
Eylül ayında ÖTV oranlarında yapılan artış ve döviz kurlarındaki harekete de bağlı olarak, objektif bilgi kaynaklarına nazaran yapılan hesaplamaya nazaran akaryakıtlı arabaların ortalama fiyatı 205 bin TL olması gerekirken, TÜİK’in kasım ayı başında açıkladığı datalarda bu kalem için 164 bin TL yazdığı anlaşılıyor. Görüldüğü üzere burada izah edilemeyecek kadar büyük bir fark (41 bin TL) var. Son olarak, TÜİK kasım ayında akaryakıtlı arabalar için ortalama fiyatı 177 bin TL olarak açıklamış bulunuyor, lakin belirtilen objektif bilgi kaynaklarına nazaran bu bilginin en az 216 bin TL olması gerektiği, hasebiyle bilgideki büyük sapmanın halihazırda devam ettiği açıkça görülüyor.
Dört yüzden fazla eser ve hizmetten oluşan enflasyon sepetinde yalnızca bu kalemdeki sapmanın yıllık TÜFE’yi olduğundan “en az 2 puan aşağıda gösterdiği” hesaplanmış. Kelam konusu denetim çalışması ile ilgili olarak TBMM Komitesinde yapılan konuşmanın üzerinden bir aya yakın bir mühlet geçmiş olmasına karşın TÜİK’ten hala bir karşılık gelmediği de belirtiliyor. TÜİK’in kendisine yöneltilen sorulara karşı halinin genelde sessiz kalmak ve görmezden gelmek olduğunu anlıyoruz.
Bu yalın ve denetimi epeyce kolay örnek, akıllara şu haklı soruları getiriyor: TÜİK gerçek enflasyon datalarını açıklamak yerine, birtakım bilgi giriş gecikmeleri ve bilemediğimiz diğer mazeretler ve hedeflerle enflasyonu şuurlu olarak düşük göstermenin yollarını mı deniyor? TÜİK bu kadar önemli savlar karşısında daima sessiz kalarak “sükût ikrardan gelir” mi demek istiyor?
Muharririn Gazete Duvar makalesinden alıntıdır. Makaleye link burada
MUTANT VİRÜS : PİYASALAR VE İKTİSADA TESİRİ l EKONOMİTUBE TV: Bu söyleşide uzun uzun TUIK’nin rehabilitasyonu konusunu masaya yatırdık.
Eurostat: Türkiye satın alma gücü paritesi yüzde 41 geride
Eski TUIK Başkanı’ndan skandal iddialar!!!
Bir TÜİK’in, bir de halkın enflasyonu var…
Para Tahlil