Merkez Bankası, 22 Ekim 2020 tarihli toplantısında 1-hafta vadeli borç verme faizi olan siyaset faizini %10,25 ile sabit tuttu. Toplantı öncesinde, kurdaki tansiyonu azaltmak ismine siyaset faizinin %11,25-11,75 aralığına yükseltilmesi gerektiğini savunmuştum. Toplantıdan, siyaset faizini artırmak yerine Geç Likidite Penceresi 1 gecelik borç verme faiz oranının %13,25’ten %14,75’e yükseltildiği kararı çıktı. Hatırlatmak gerekirse, bankalar 1 gecelik, 1 haftalık ve Geç Likidite Penceresinden 1 gecelik vadelerde Merkez Bankasından borç alabilmektedirler. Merkez Bankası kelam konusu fonlamaların ölçü ve vadelerine nazaran hesapladığı “ortalama fonlama maliyetini” günlük olarak yayınlamaktadır. 21 Ekim itibariyle ortalama fonlama maliyeti %12,52 düzeyindeydi.
Merkez Bankası %10,25 düzeyindeki siyaset faizini neden değiştirmedi?
Merkez Bankası faiz siyasetini belirlerken Tüketici Fiyat Enflasyonunu (TÜFE) dikkate alıyor. Eylül ayında TÜFE evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %11,75 düzeyine gerilemişti. Geçen hafta açıklanan TCMB Ekim ayı Beklenti Anketi sonuçlarına nazaran de yıl sonu TÜFE beklentisi %11,76 düzeyinde. %10,25 düzeyindeki siyaset faizinin üzerine ortalama %2-3’lük gerçek getiriyi eklersek %12,5-13,6’lık bir düzeye ulaşıyoruz. Toplantı öncesinde 2-yıl vadeli devlet tahvilinin faizi %13,8, 1 yıl vadeli TL mevduatın faiz oranı ise %12,8 düzeyinde bulunuyordu.
Üstteki paragrafta Merkez Bankasının siyaset faizini neden sabit tutmuş olabileceğine dair basın bülteninden anlayabildiğim kadarıyla bir sebep bulmaya çalıştım. Merkez Bankası fiyat istikrarını sağlamak ismine TÜFE’yi dikkate alsa da üretim maliyetleri de kesin eser fiyatlarını etkilemektedir. Yurt İçi Üreticileri Fiyat Enflasyonu (Yİ-ÜFE) Eylül ayında evvelki aya nazaran %2,65, evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %14,33 artış kaydetti. TÜFE’deki artış evvelki aya nazaran %0,97 olmuştu. Üretici fiyatları yılbaşından Eylül ayı sonuna kadar ortalama %13,44 artış kaydederken, TÜFE’deki artış %8,33 oldu.
Bunu şu formda açıklayabiliriz: Üreticiler, satış hacimleri olumsuz etkilenmesin diye maliyetlerini tüketiciye tam olarak yansıtamamaktalar. Hasebiyle da iş hacmi yaratılsa bile karlılık açısından parlak bir tablo ortaya çıkmamaktadır. İşletmelerin maliyetlerini azaltmak ismine ticari kredi faiz oranlarının 16 Ekim itibariyle %13,87 düzeyine gerilemesi kıymetli bir adım olsa da bankacılık bölümü kredi hacminin %78’ini oluşturan ticari kredilerin ödeme kabiliyetindeki mümkün bozulmalar finansal sistem hasebiyle da Türk lirası üzerinde kıymetli bir baskı oluşturabilir. Bu da Türk lirasının yabancı para ünitelerine karşı sert paha kayıplarını beraberinde getirebilir. Bilhassa Türk lirasında süregelen paha kaybının enflasyonda yapışkanlık tesiri yaratması, Türk lirasına itimat sağlanmadıkça enflasyonda düşüş eğilimini de engellemektedir.
Merkez Bankası neden Geç Likidite Penceresi borç verme faiz oranını %14,75’e yükseltti?
Enflasyondaki yükseliş eğilimini Merkez Bankası güçlü kredi ivmesi takviyesiyle iktisatta sağlanan süratli toparlanmaya ve finansal piyasalarda yaşanan gelişmelere bağlıyor. Toplantı sonrasında yayınlanan basın bülteninde Merkez Bankası, enflasyonda düşüşü sağlamak ismine temkinli duruşunu koruyacağını vurguladı. Bu sebeple Merkez Bankası, Geç Likidite Penceresi 1 gecelik borç verme faiz oranını %13,25’ten %14,75’e yükselterek ortalama fonlama maliyetinin %13,5 düzeyinin üzerine çıkmasını sağlayabilecek.
Merkez Bankası para siyaseti kararında hangi münasebetleri öne sürdü?
Merkez Bankasının yayınladığı basın bülteninde siyaset kararına yönelik olarak sunduğu münasebetleri kendi yorumumla iletmeye çalışayım:
“İktisadi faaliyetteki toparlanma devam etse” de pandemide ikinci dalga riski göz gerisi edilmemeli
Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere, sanayi üretimi Kovid-19 kaynaklı kapatmaların devreye alındığı Nisan ayında taban düzeylere gerilemiş, akabinde önlemlerin gevşetilmesiyle Mayıs ayından itibaren aralıksız artış kaydetmiştir. Bunda bilhassa ihracat performansındaki üst taraflı eğilim kıymetli bir rol oynamıştır. Global olarak, Ağustos ayında ise pandemide ikinci dalga tesirini göstermeye başlamış ve Türkiye dahil sanayi üretimi artışında yavaşlama kaydedilmiştir. İkinci dalganın yaygınlaşma ihtimali iktisadi faaliyetin zayıflamasına sebep olabilir.
Kaynak: TDM
“Son devirde atılan siyaset adımlarıyla birlikte ticari ve ferdi kredilerdeki olağanlaşma eğilimi belirginleşmiştir”
Eylül ayında siyaset faizinin yükseltilmesi ve sıkı para siyasetinin da dayanağıyla Merkez Bankası, ticari ve ferdî kredilerdeki olağanlaşma eğiliminin belirginleştiğini tabir ediyor.
Merkez Bankası 25 Eylül tarihli toplantısında siyaset faizini %8,25’ten %10,25’e yükseltmişti. Aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere, siyaset faizindeki artış tüketici kredi faiz oranlarının artmasında tesirli olurken ticari kredi faizlerinde düşüş gözlendi.
Kaynak: TDM
Yeniden aşağıdaki grafikte görüleceği üzere, tüketici kredi faizlerindeki artış ve ticari kredi faizlerindeki düşüşün tesiriyle 25 Eylül’den 16 Ekim tarihine kadar kredi hacmi artışında yavaşlama eğilimi var.
Kaynak: TDM
16 Ekim 2020 tarihli BDDK datalarına nazaran, toplam bankacılık dalı kredi hacminin %22’sini Ferdî Krediler ve Kredi Kartları, %78’ini Ticari Krediler oluşturmaktadır. Aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere, 25 Eylül’de faiz artırımının akabinde tüketici faiz oranlarındaki artış tüketici kredilerinde yavaşlama getirirken, ticari kredilerde artış eğilimi var.
Kaynak: TDM
Kelam konusu gelişmelere bağlı olarak; bankacılık kesiminin, işletmelere daha düşük faizle finansman sağlaması maksadıyla ticari kredilere öncelik vermesini, öte taraftan da enflasyonist baskıyı azaltmak ismine tüketici kredileri faiz oranlarındaki artışa istinaden tüketici kredi hacminde kaydedilen yavaşlamayı Merkez Bankasının “normalleşme eğilimi” olarak tabir ettiğini anlıyorum.
“İthalatta öngörülen dengelenmenin başladığı” görülse de sebebi bozulan talep
Merkez Bankası ithalattaki güç kaybını “Salgın önlemleri kapsamında uygulanan destekleyici siyasetlerin kademeli olarak geri alınmasıyla ithalatta öngörülen dengelenmenin başladığı görülmektedir” olarak tabir ediyor. Aşağıdaki grafik ise, altın ithalatı hariç tutulduğunda ithalat hacminde pandemi öncesine nazaran yavaşlama eğilimini açıkça gösteriyor. Elbette ithal eserlere getirilen ek vergilerin kelam konusu gelişmede tesiri olabilir lakin hem iç talepteki hem de sermaye yatırımlarındaki güç kaybının tesirinin ithalat performansı üzerinde daha tesirli olduğunu düşünüyorum.
Kaynak: TDM
“Mal ihracatındaki güçlü toparlanma, emtia fiyatlarının görece düşük düzeyleri ve gerçek kur seviyesi önümüzdeki periyotta cari süreçler istikrarını destekleyecektir” denilse de riskler göz arkası edilmemeli
Ağustos ayında, global talepteki bozulmaya bağlı olarak mal ihracatında güç kaybı yaşandığını gördük. Kelam konusu güç kaybı düşen iç talebin tesiriyle mal ithalatında azalmaya münasebetiyle da cari süreçler açığında azalmaya katkı sağlayacaktır. Fakat altın ithalatındaki belirsizlik kelam konusu beklentiyi riske atıyor. Öte yandan, Merkez Bankasının siyaset faizini sabit tutmasının akabinde Dolar/TL kuru tekrar 7,90 düzeylerinin üzerine çıktı. Merkez Bankasının “reel kur seviyesinin cari süreçler istikrarını destekleyeceğini” tabir etmesi, Merkez Bankasının zayıf Türk lirasını desteklediğini, hasebiyle da Türkiye’nin ihracat mallarının fiyat avantajı sunarak ihracat performansının artacağı beklentisini savunduğunu anlıyorum. Aşağıdaki grafik Türk lirasının rekor düşük düzeylerine gerilediğini gösterse de Türk lirasındaki değişimin direkt ihracat hacmini etkilediğini kanıtlamıyor:
Kaynak: TDM
Pandeminin yarattığı arz şoku sebebiyle Türkiye ihracatının olumlu etkilendiği elbette söylenebilir lakin global rekabetteki sert yarışın tesiriyle Türkiye’nin pastadan hisse kapma bahtı sınırlanmış olabilir. Ayrıyeten, kış aylarıyla birlikte artacak olan güç muhtaçlığı, ithalat hacmini de üst çekecektir. Hasebiyle kelam konusu sebeplerin cari süreçler istikrarını destekleyemeyeceği ihtimali yüksek.
Dr. Fulya Gürbüz
FÖŞ: Dış Ticareti Bekleyen 2 Büyük Tehlike
Tuğrul Belirli: AMAÇLARIN TUTMASI PARA SİYASETİNİN SIKILIĞIYLA ORANTILI OLACAK
Arap dostluğu; ‘Boykot yayılıyor’
Euro Bölgesi: ikinci dalga PMI’yi daralma bölgesine itiyor
Para Tahlil
