31 Aralık prestijiyle Türk bankacılık tarihinin en ziyanlı genelgelerinden biri olan Varlık Rasyo’su tarihe karıştı. Lütfi Elvan-Naci Ağbal takımının Rasyo’nun yürürlükten kaldırılması direktifini verdiği günden bu yana, krediler de iyice yavaşladı. Tüketici kredileri biraz da yılbaşı tesiriyle hala haftalık bazda artıyor, ancak tempo düşüyor. Ticari kredilerde ise hiç hareket yok.
31 Aralık prestijiyle haftalık krediler %0.5 oranında daralırken, tüketici kredilerinde %0.6 büyüme rapor edildi. Tüketici kredilerindeki artışın Yılbaşı tatili ve armağan alışverişine bağlı olup, kısa müddette sonra ermesi mümkün.
Asıl sorun ticari kredilerde. Bu kategori haftalık %0.8 suratında, 8 haftalık hareketli ortalamada ise %0.6 suratında daralıyor. İktisatta Covid-19 ikinci dalganın birinciye oranla şirket karlarına daha az ziyan verdiğini varsaysak da, kurumların kredi talebinin süratle gerilemesi, stok tutmadıkları ve sabit sermaye yatırımlarına da pek sıcak bakmadıkları manasına gelebilir.
Kredilerin trend büyüme suratını gösteren, TCMB’nin favori göstergesi 13 haftalık hareketli ortalama kredi büyümesi ise %5.8’e düştü. Resmi enflasyon kestirimi 2021 için %9.4, buna inansak dahi (piyasa varsayımı %12-15 arasında), kredilerin gerçek bazda daralma bölgesine gireceğini görürüz. Kredilerin süratiyle ekonomik aktivite ortasında takriben 1 çeyrek ortayla barizleşen bir korelasyon, yani doğrusal ilişki var. Gerçek kredilerin Kasım-Aralık aylarında daralması Mart’tan itibaren GSYH büyümesinin de istop edeceğini gösteriyor.
Bankalardan gelen açıklamalar kredilerin bu sene %15-20 ortasında büyüyeceğini gösteriyor ki, %5 gerçek ekonomik büyüme varsayarsak idealdir (Bizim iddiamız %2). Lakin, 2020’yi %35 büyümeyle kapatan kredilerin 2021’de nerdesye yarı-yarıya yavaşlaması, beraberinde takipteki alacaklar, yani batmaya yakın krediler sıkıntısını gündeme getirecek. Zira, yeni krediler yavaşladıkça, eskiler arsında batanların toplam portföyde oranı yükseliyor.
Hala batık kredi oranı %4.2, ancak bu orana kimse inanmıyor. Müellifimiz ve bankacılık uzmanı Ercan Uysal şunları yazdı:
“TCMB’nin son faiz artırımı ile %17’ye çıkan siyaset faizini takiben ticari TL kredi faizlerinin %20’nin üzerine, tüketici kredi faizlerinin ise yeni seviyesi olan %23’ten %25 seviyesine çıkmasını ön görmekteyiz”.
Bankaların yakın takipteki (Aşama-2) kredi stokunun 2020 üçüncü çeyrek sonunda 386 milyar TL seviyesine çıkararak toplam brüt kredilerin %15’ine karışıklık geldiğini görüyoruz (Grafik 22 ve 23). Yakın takipteki kredilere, yasal takipte izlenen 150 milyar TL fiyatındaki kredileri de eklersek toplam problemli kredi stokunun 536 milyar TL olduğunu hesaplıyoruz”.
Bu kredilerin geri ödenmesi epey sıkıntı. Birincinin Uysal’ın vurguladığı üzere kredi faizleri süratle yükseliyor. Para siyasetinin sıkı kalacağı 1-2Ç2021’de daha da süratli yükselebilirler. İkincisi, Covid-19 salgını bitse dahi, iktisat eski günlerine dönemeyecek. Zira, organize perakende, turizm, sivil havacılık, otelcilik dalları ve dükkanlarını kapatmak zorunda kalan küçük esnafın ciroları kredi geri ödemelerini yapmaya kâfi olmayabilir.
Tüketiciler açısından da riskler büyüyor. Türkiye’de Eylül ayında geniş kapsamlı işsizlik %26.6 oldu. Bu oranın en azından yılın birinci iki çeyreğinde gerilemeyeceğini biliyoruz. İşini kaybeden, ya da yeni iş bulamayan vatandaşların tüketici kredilerinde temerrüte düşmesi toplumsal bir faciayı da beraberinde getirir.
Bankaların da bu görüntüyü sezdiğini ve beyanatta bulundukların tersine kredi portföylerini %15-20 genişletmeyeceklerini düşünüyoruz. Yani artık çok dikkatli kredi verecekler. Sonuçta, Türkiye’nin salgın sonrası toparlanma atağı kredi darlığına kurban gittiği üzere, iflas-icra dalgası da yolda olabilir.
FÖŞ
FÖŞ: Ercan Uysal’la Bankacılık, Batık Krediler, Büyüme ve 2021’de Islahat
FÖŞ yazdı: Türkiye 2021’de de büyüyemez, 2022’de de
Kerim Rota Yazdı: ‘Maslak Şubemize bekleriz’
2020 : Bankalar olağandışı olan bu yılı unutamaz
Para Tahlil