Dün açıklanan birinci çeyrek büyüme verisi bir yana, yılın ikinci çeyreğine ilişkin gelen datalar Türkiye iktisadında yılın ikinci yarısında değişik bir istikamete dönüldüğünü anlatıyor. Mayıs ayı 17 günlük yarı-kapanma ve Bayram tatilleri nedeniyle bilgilerin kısmen büyüteç altında alınmışçasına tesirleri yansıttığı gerçek. Fakat 2020’de iktisada verilen büyük nakdî ve kredi takviyelerinin tesiri geçtikçe Mayıs ayı bilgilerinde iyice elle tutulur hale geldiği üzere Türkiye iktisadında taraf değişiyor.
PMI’daki düşüş süreksiz mi?
Nisan’da 50,4 olarak ölçülen manşet PMI Mayıs’ta 49,3’e gerileyerek COVID-19 kısıtlamalarından olumsuz etkilendi. Son bir yıldır birinci defa 50,0 sonunun altına indi ve daralmaya işaret etti.
Üretim ve yeni siparişler yavaşlarken istihdam artış suratı son bir yılın en düşük seviyesinde gerçekleşti. Ama açıklanan datanın ayrıntılarından anlaşılan imalat sanayiindeki tek sorunun Türkiye içindeki kısıtlamalar olmadığı.
Global ekonomik dinamiklere bağlı olarak, COVID-19 sonrası tedarik zinciri meseleleri Türkiye imalat sanayiini de olumsuz etkiliyor. Tedarikçilerin teslim sürelerindeki bariz artışlar izlenmekte. Ham husus teminine ait zorluklar devam ederken bu durum girdi maliyetleri ile satış fiyatlarındaki artışların hızlanmasında tesirli oldu. Hatta TL’nin Nisan ayından beri devam eden paha kaybına bağlı olarak Mayıs’ta girdi maliyeti enflasyonu Nisan’ın da üzerinde. Doğal olarak da firmalar artan maiyetle güçlü iç talep birleştiğinde, satış fiyatlarını keskin biçimde yükseltti. PMI notlarına nazaran bu artış yılbaşından beri en yüksek oranda gerçekleşti.
Yeniden PMI alt kalemlerine nazaran “yeni ihracat siparişleri” de sürat kaybederek dört aylık büyüme sürecini sona erdirdi. Bu da tekrar 2021 GSMH büyümesinde ihracatın hissesi olarak bakıldığında olumsuz bir gelişme.
İmalat sanayi firmaları şimdilik salgın kısıtlamalarının kalkmasıyla “güçlü büyümeye” yine dönüş olabileceğini düşünüyor. Artan maliyetleri de tüketici tarafına yansıtmakta kararlılar; bu da enflasyonist baskıların Mayıs ayının ötesine taşındığını anlatıyor.
BloombergHT Tüketici İtimat Endeksi 11 yılın tabanında
Bloomberg HT Tüketici İtimat Endeksi Mayıs’ta bir evvelki aya nazaran yüzde 3,75 gerileyerek 55,20 düzeyine düştü. Böylece endekste Ocak 2010’dan bu yana en düşük düzey kaydedildi.
Son 11 yılın en düşük düzeyine Mayıs 2021 prestijiyle inmek, salgın irtibatlı kapanmaların ötesinde bir duruma işaret ediyor.
Güvensizliğin artmasına karşın “bugün” tüketim iştahının hala devam etmesi de önümüzdeki devirde artmaya devam eden enflasyonun mal ve hizmetleri daha da pahalılaştırması beklentisini yansıtıyor. BloombergHT analistlerinin yorumları şöyle:
– Endeksin ayrıntılarına bakıldığında, tüketicinin mevcut durum algısında ve geleceğe ait beklentilerinde gerileme yaşanırken, tüketim eğiliminde artış izlendi.
– Pandemiye bağlı ekonomik aktivitedeki gerileme, Mayıs ayının birinci yarısında Tüketici İtimadında görülen gerilemenin en temel nedeni olarak öne çıktı.
– Finansal piyasalar ve bilhassa döviz kurlarındaki baskının devam etmesi de düşüşün öteki bir nedeni üzere göründü.
– Öteki taraftan, içinde bulunulan periyodun sağlam tüketim malları ile araba ve konut alımı için uygunluğunu ölçmeye çalışan Bloomberg HT Tüketim Eğilimi Endeksi ise yüzde 20,53 artarak 36,75 oldu. Baz tesiriyle artış oranı yüksek olsa da endeksin düzey olarak düşük seyrettiği görüldü.
– Endeks bilgileri zayıf iç talep sinyali vermeye de devam etti.
GA.
Para Tahlil
