ANALİZ: Nakit bütçe verilerinde artan faiz baskısı sinyalleri var

Merkezi idare bütçe bilgileri için ön gösterge olan Hazine nakit istikrarı Temmuz ayında 30,8 milyar TL açık verdi. Şubat ayından itibaren aralıksız açık veren nakit istikrarı en son Haziran ayında 26,8 milyar TL açık vermişti. Nakit bütçe gelirleri Temmuz ayında aylık %42 artışla 87,0 milyar TL’ye yükselirken, 118,2 milyar TL’ye yükselen bütçe masraflarındaki artış %32 oldu.

2020 yılı başından bu yana nakit bütçe açığı toplamı 140 milyar TL’ye ulaştı ki 2019 yılının tümünde kaydedilen açık 131 milyar TL idi. 2018 yılında nakit bütçe açığı 70 milyar TL düzeyindeydi.

Kaynak: Turkey Veri Monitor

Nakit istikrarı bilgilerinin bir başka ehemmiyeti de bütçenin finansman kaynakları hakkında bilgi vermesi. Temmuz ayında 30,8 milyar TL’lik nakit bütçe açığının 48,9 milyar TL’si net borçlanmayla, 1,2 milyar TL’si Kasa/Banka kaleminde ortaya çıkan kur farkından kaynaklanırken, ortadaki fark olan 18,2 milyar TL’lik fazlalık Hazine’nin Merkez Bankası’nda bulunan mevduat hesabına aktarıldı.

Nakit bütçe açığının finansmanında ana kalemi borçlanma bacağı oluşturuyor. Hazine’nin Temmuz ayındaki borçlanma stratejisine bakalım:

. Mart 2020’den beri yurt dışından borçlanmaya gitmeyerek net dış borç ödeyicisi pozisyonunda olan Hazine, Temmuz ayında da dış borçlanmaya gitmedi, 379 milyon TL fiyatında vadesi gelen dış borç ödemesini gerçekleştirdi. Elbette dış borç itfalarının düşük olmasının bunda tesiri var. Hazine’nin birinci yüklü dış borç ödemesi 4,6 milyar dolar olarak Mart 2021’de gerçekleştirilecek. Haziran 2021’de ise dış borç ödemesi 1,3 milyar dolar olacak.

. Temmuz ayında 14,9 milyar TL iç borç ödemesi yapan Hazine, 64,2 milyar TL iç borçlanma gerçekleştirdi. Böylelikle yurt içinden net borçlanma fiyatı 49,3 milyar TL oldu.

Anlaşıldığı üzere pandemi kaynaklı olarak gelirlerin azaldığı, masrafların süratle arttığı, Türk lirasının bedel kaybettiği mevcut devirde Hazine yurt içi borçlanmaya yük verdi. TL’nin yabancı para üniteleri karşısında bedelinin düşmemesi emeliyle TCMB döviz rezervlerinin eridiği bir ortamda, Hazine’nin kur riskini azaltmak ismine iç borca yönelmesi elbette makul bir tahlil.

Pekala, Türk lirası kıymet kaybetmesin diye Merkez Bankasının döviz rezervlerini eritmesinin maliyeti ne oldu?

İç talebi artırmak ismine yüklü olarak kamu bankaları aracılığıyla düşük faizle kredi musluklarının açılması, öte yandan da mevduat ve tahvil getirilerinin enflasyonun altında kalması (Merkez Bankasının bankalara siyaset faizinin altında borç vererek mevduat faizlerinin enflasyonun aşağısında kalmasına sebep olması -ki buna negatif gerçek faiz deniyor) ve son olarak da bankacılık sisteminin faal kalitesini zedeleyici uygulamalar pandemide ikinci dalga telaşlarıyla birleşince 2-yıllık devlet tahvilinin bileşik faizi Temmuz ayı başındaki %9,1 düzeyinden 11 Ağustos itibariyle %14 düzeyinin üzerine çıktı. Dolar/TL kuru ise Temmuz sonuna nazaran %6, Euro/TL kuru ise %5’in üzerinde yükseldi (yani TL, Dolar ve Euro karşısında kıymet kaybetti). Bu gelişmeler beraberinde ülke risk primini gösteren 10 yıl vadeli CDS primlerinin 600 düzeyinin üzerine çıkmasına sebep oldu.

Merkez Bankası bu gelişmelere,

. 7 Ağustos tarihli duyurusunda bankaların likidite imkanlarını azaltarak,

. gecelik fonlama maliyetini siyaset faizi olan %8,25 düzeyine yükselterek,

. 11 Ağustos’ta da likidite imkanını sıfırlayarak karşılık verdi.

BDDK ise 6 Ağustos tarihli duyurusunda makul kuralları sağlamaları halinde memleketler arası kalkınma bankalarının TL’ye erişim sınırlamalarından muaf tutulduklarını duyurdu.

Merkez Bankası gelecek hafta 20 Ağustos tarihinde olağan para siyaseti toplantısını gerçekleştirecek. Merkez Bankasının 1 hafta vadeli borç verme faizi olan siyaset faizi %8,25 düzeyinde bulunuyor. Mayıs ayı toplantısında siyaset faizini %0,50 puan indirerek %8,25’e düşüren Merkez Bankası Haziran ve Temmuz ayları toplantılarında faiz değişikliğine gitmedi. Gelecek haftaki toplantıdan faiz artırım kararının gelmesi şimdilik belgisiz.

TCMB gelecek hafta faiz artırmazsa bile, bütçe açığının artmaya devam ettiği mevcut ortamda, inanç tazeleyici adımların gelmesi gerekiyor. Aksi takdirde, Eylül ayında olmasa bile, artan iç borcunu tahvil ihraç ederek çevirmeye çalışan Hazine’nin itfalarının Eylül ayına nazaran 2 kat artacağı Ekim ayında tahvil faizleri üzerindeki baskı artabilir. Bu da TCMB’yi sert bir biçimde faiz yükseltmek zorunda bırakabilir. TCMB, siyaset faizini Ocak 2014’te %4,5’ten %10,0’a, Haziran 2018’de %8,0’den %16,5’e, Eylül 2018’de %17,75’ten %24,0’e yükselttiğinde sert faiz artışlarına şahit olmuştuk.