22 Ocak’ta biten haftada, toplam krediler %0.1 daralırken, kredilerin ivmesini gösteren 13 haftalık hareketli ortalama kredi büyüme suratı %3’e yavaşladı. Toplam krediler yeni yılda %0.7 daralma gösterdi. Kredilerin yavaşlamadan daralmaya dönmesi, ekonomik aktivitenin 3-6 ay zarfında daralacağının en somut ve yanılmaz öncü göstergesi. Kredilerde daralmayı geri çevirmek kolay olmayacak. İktisatta %4, %5, %6, gerçek GSYH büyümesi bekleyenlerin finansal kısıtlamaları göz önüne almadan kestirim yapmaları komik kaçıyor.
Kredi hacminde yavaşlamada ticari krediler başı çekiyor. Şayet özel kesim satışlarını ve kar marjını artırıp nakit üretebilseydi, bu yavaşlama büyük sorun olmazdı. Lakin, halihazırdaki durum, bankaların özel işletmeleri riskli gördükleri için kredi vermekte nazlandıklarını ya da artık şirketini kurtarmaktan umudunu kesmiş patronajın kredi dahi almak istememesini anımsatıyor.
Faizlerde durum
BMD bültenine nazaran: Bankaların TL mevduat için uyguladıkları faiz oranı 22 Ocak haftasında bir evvelki haftaya nazaran 4 baz puan azalışla %16,08 olurken dolar mevduat faizi 2 baz puan azalışla %1,41 ve Euro mevduat faizi 3 baz puan artışla %0,71 oldu.
TL bazlı ticari kredilerin faiz oranı ise tıpkı haftada bir evvelki haftaya nazaran 57 baz puan artışla %20,45 oldu. TL bazlı konut kredi faizleri 21 baz puan azalışla %18,19; taşıt kredi faizleri 29 baz puan azalışla %20,06 ve muhtaçlık kredi faizleri 22 baz puan azalışla %22,72 olarak gerçekleşti.
Mevduat faizlerinin gerilemesi, bankaların kredi iştahsızlığının kıymetli nedenlerinden biri. Faizleri düşürerek kullanamayacakları mevduatı kovuyorlar.
TCMB Lideri Naci Ağbal’ın uzun müddet sıkı para siyasetinde kalma vaadi ve yavaşlayarak süregelen DTH mevduatlarında artış, kredi faizlerinin önümüzdeki 3-6 aylık vadede düşmeyeceğini düşündürüyor.
Bankaların kredi vermekten çekinmesi için bir neden daha var. Makroihtiyati kuralları geşveterek aslında batık kedileri yapay teneffüsle yaşatmak, bilançolarda çok kesif faizi ödenmeyen kredi birikimi yarattı.
Bu gelişmenin en hoş örneğini, AB otoritesinin kurallarına nazaran bilanço düzenleyen BBVA Garanti’de görüyoruz. Müellifimiz Erol Taşdelen şunları kaydediyor:
“Beklenen ziyan karşılıkları da bankada % 23 artarak 15,8 milyar TL’den 19,4 milyar TL’ye yükselmiş durumda. Gayri Nakdi Kredilerde de büyüme sağlayan banka 60,5 milyar TL’lık hacmini 76,3 milyar TL’ye çıkararak % 26 büyüme gerçekleştirdi. Bankada ertelenen krediler toplam kredilerin % 11 seviyesine, 40,1 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Ertelenen kredilerin % 54’ü Ticari ve Kurumsal; % 34’ü Kredi Kartları dahil Kişisel Krediler; %12’lik kısım KOBİ Kredilerinden oluşuyor”.
Yani, özel bankalarda riskli ya da batmaya yakın kredi oranı %4.3 değil, %11-15 kadar yüksek olabilir.
Bu senaryoda, banka sermayesini korumak için makro-ekonomik şartlar düzelinceye kadar, yani iktisattaki genel kredi riski kanıya kadar riskli etkinlerden kaçınabilir.
Türkiye örneğinde, iktisadın olağana dönmesi için evvel Covid-19 salgın ile başedilip, sokağa çıkma yasağı ve kapatmaların kalkması gerekecek. Bu duruma gelmemiz ise en erken Mart ortalarında gerçekleşir. Şayet mütant varyantlar toplumda yayılıyorsa, Almanya ve İngiltere’de olduğu üzere tüm 2Ç2021 kısıtlamalar altında geçebilir. Bu durumda, kredilerde toparlanma 3Ç2021 sonrasına kalabilir.
Erol Taşdelen: GARANTİ BBVA’da bilanço büyüdü, Net Kar yerinde saydı
Ercan Uysal Yazdı: ‘Hanehalkı Borçluluğu; Güç Zamanlar’
Ercan Uysal Yazdı: ‘Merkez’in Borçla İmtihanı’ – (2. Bölüm)
Güldem Atabay’la Gerçek İktisat: Datalar iktisat hakkında ne söylüyor?
Para Tahlil