İşgücüne iştirak yükselince işsizlik oranı bu defa %1,4 puan artış gösterdi. Haziran ayında dramatik bir düşüşle %13,1’den %10,6’ya gerileyen mevsimsellikten arındırılmış manşet işsizlik oranı, Temmuz’da %12,0’e yükseldi. Geçen ay %15,0’den %12,3’e gerileyen tarım-dışı işsizlik oranı da %13,9’a yükseldi. TÜİK’in üçer aylık hareketli ortalamalar usulü kullanılarak yayımlanan işgücü istatistikleri yerine, ocak ayından beri bağımsız aylık iddialar kullanarak yayımlamaya başladığı yeni serilerdeki dalgalanma dikkat cazip boyutlarda kalmaya devam ediyor. Bu dalgalanmada bilhassa işgücü iştirak oranlarındaki oynaklık da tesirli oluyor. Bu açıdan, trendin daha hakikat kıymetlendirilmesi ismine, açıklanan aylık dataları 3-aylık ortalama olarak takip etmek daha yararlı olabilir.
Buna nazaran, istihdam şartlarının bilhassa salgına bağlı kısıtlamaların kaldırılmasının da takviyesiyle, güzelleşmeye devam ettiğini söyleyebiliriz. Şöyle ki, bilgi 3-aylık hareketli ortalama olarak takip edildiğinde, işsizlik oranının nisan ayındaki %13,1 düzeyinden temmuz ayında %11,8’e gerilediği görülüyor. Bu düşüş büyük ölçüde hizmetler dalı başta olmak üzere ekonomik aktivitede devam eden ivmelenme başrolü oynasa da, işgücüne iştirak oranındaki %50,9’dan %50,7’ye gerilemenin de kısmen yardımı olduğunu belirtmek lazım.
Önümüzdeki yıllarda işgücüne iştirakindeki artış, işsizlik oranındaki düşüşü sınırlayacak. Salgın öncesi periyotta %53,0-53,5 düzeylerindeki işgücüne iştirak oranı, salgınla birlikte %48 düzeylerinin de altına geriledikten sonra tekrar kademeli olarak kabaca %51 düzeylerine iyileştiyse de, hala salgın öncesi düzeylerin çok uzağında seyrediyor. Geçtiğimiz günlerde yayınlanan 2022-2024 periyodu OVP’ye nazaran, bu oranın 2024 yılına kadar kademeli olarak artarak %53,6’ye yükselmesi öngörülüyor.
Bu oranın bile, OECD ortalaması olan %70-71 civarı düzeylerin hayli altında olduğunu not etmek lazım. Önümüzdeki yıllarda işgücüne iştirak oranındaki yükselişler, işsizlik oranının makul düzeylere çekilmesi için giderek daha fazla istihdam yaratılmasını gerektirecek.
Salgın kaynaklı ani duruş sonrası istihdamdaki düzgünleşme devam ediyor. Aylık bazda dalgalı seyir izlese de, salgındaki istihdam kayıplarının telafi edildiği, hatta salgın öncesi düzeyin üzerine çıkıldığı söylenebilir. Şöyle ki, Kasım 2019-Nisan 2020 ortasında yaşanan 3,1 milyon kişilik istihdam kaybının akabinde (bunun yaklaşık 2,45 milyonluk kısmı salgının başındaki 2 aylık periyotta yaşandı), 3,6 milyonluk istihdam yaratıldığı görülüyor. Bununla birlikte, salgın sürecinde uygulanan işten çıkarma yasağı ve kısa çalışma ödeneği üzere uygulamamaların tabloyu tam hakikat bir halde değerlendirmeyi engellediğini de söyleyelim. Temmuz özelinde, hizmetler bölümünde 454 bin kişilik istihdam artışı, endüstride ise 287 bin kişilik istihdam kaybı var.
Lakin buradaki aydan aya oynaklıklar da tabloyu hakikat bir halde değerlendirmeyi engelliyor (örneğin endüstride evvelki ayda 295 bin kişilik artış vardı). Tekrar 3-aylık ortalamalara bakılırsa, son devirdeki istihdam artışlarının yükle hizmet kesimlerinden kaynaklandığını, endüstrideki istihdam artışlarının da gözle görülür biçimde azaldığını söyleyebiliriz.
En geniş-tanımlı işsizlik oranı %23,6 üzere yüksek bir düzeyde seyrediyor. İşgücüne iştirak oranındaki dramatik gerileme nedeniyle, geniş-tanımlı işsizlik oranları istihdama ait daha yanlışsız bir fikir verebilir. Bu nedenle, TÜİK Ocak’tan itibaren vakte bağlı eksik istihdam (örneğin fiyatsız müsaadeye ayrılanlar) ve potansiyel işgücünün (örneğin iş bulma ümidini kaybettiği için iş aramayanlar) hesaplamalara dahil edildiği geniş tarifli işsizlik oranlarını da açıklamaya başladı. Buna nazaran, eksik istihdam ve potansiyel işgücünün hesaplamalara dahil edildiği en geniş tarifli işsizlik oranı %23,6 üzere yüksek bir düzeyde seyrediyor. İşsizlik oranı hesaplaması, yalnızca potansiyel işgücü dahil edilerek yapıldığında %19,6, yalnızca eksik istihdam üzerinden yapıldığında da %16,3 çıkıyor.
Serkan Gönençler, Ekonomist, Gedik Yatırım
FÖŞ – Özlem Derici Şengül: KAGİDER İktisat Sohbeti
Dr. Murat Kubilay: Kısa Vadeli Plan
Betam’dan gelir kümesine nazaran enflasyon araştırması: FAKİR İLE ZENGİNLERE HAS ENFLASYONUN KARMAŞIK KOZMOSU
Para Tahlil
