Eylül ayında ihracat bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 4.8 artarak 16.01 milyar dolara, ithalat yüzde 23.0 oranında artarak 20.84 milyar dolara yükseldi. Böylelikle bir evvelki yılın tıpkı periyodunda 1.67 milyar dolar olan dış ticaret açığı Eylül’de yüzde 189.6 artarak 4.83 milyar dolara yükselirken, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 90.2’den yüzde 76.8’e geriledi.
Gümrük vergilerinin yükseltildiği, finansal sıkılaşmayla bir arada kredi büyümesinin yavaşladığı, TL’nin süratle paha kaybettiği bir süreç içinden geçmemize karşın ithalat ihracattan daha kuvvetli seyretmeye devam ediyor. Artan altın ithalatının bunda tesirli olduğunu görmekteyiz.
İhracatın artmasında geçtiğimiz seneye nazaran 1 iş günü fazlalığı kadar paritenin de olumlu katkı verdiğini ve pandemi öncesindeki düzeylerin de aşılarak, 2020 yılının en yüksek ihracat pahasına ulaşıldığını belirtmeliyiz. Bu tıpkı vakitte tüm yıllar içerisinde en yüksek Eylül ayı ihracat pahasına de karşılık gelmektedir.
Üçüncü çeyrek sonu itibariyle ihracat geçtiğimiz yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 10.9 daralırken, ithalat yüzde 1.5 artış kaydetti. Dış ticaret açığı ise 21.09 milyar dolardan 37.86 milyar dolara yükseldi.
Son 12 aylık periyotta ise ihracat bir evvelki yıla nazaran yüzde 7.8 oranında azalarak 166.36 milyar dolara gerilerken, ithalat yüzde 4.6 oranında artış ile 212.65 milyar dolara yükseldi. Dış ticaret açığı, geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran 23.37 milyar dolar artarak 46.28 milyar dolara yükseldi.
Mevsim tesirinden arındırılmış bilgilere nazaran ihracat aylık bazda yüzde 6.7 artarken, ithalat yüzde 0.4 daraldı. Mevsim tesirinden arındırılmış aylık açığın 3 aylık ortalamasını yıllıklandırdığımızda yıllık açığın 45.74 milyar dolardan 56.11 milyar dolara yükseldiğini görmekteyiz.
Yatırım, üretim ve iç talebin seyrine ait öncü sinyaller veren ithalat alt kümelerine nazaran ise bir evvelki aya nazaran tüketim kümesi yüzde 21.9, yatırım malları kümesi yüzde 21.7 ve orta malı kümesi ithalatı yüzde 8.1 artış kaydetti.
12 aylık birikimli güç ithalatı bir evvelki aya nazaran 0.58 milyar dolara azalarak 32.05 milyar dolara geriledi. Altın ithalatı ise bir evvelki aya nazaran zayıflasa da 2.49 milyar dolar artışla 22.90 milyar dolara yükseldi. Güç ve altın hariç dış ticaret açığı 1.3 milyar dolar fazladan 0.5 milyar dolar fazlaya geriledi.
Açıklanan Yeni İktisat Programında (YEP), 2020 yılı ihracat gerçekleşme iddiası 165.9 milyar dolar, ithalat kestirimi 204.0 milyar dolar, dış ticaret açığı 38.1 milyar dolar biçiminde yer almıştı. Hasebiyle şimdi yıl taamlanmadan, yayımlanmasının üzerinden daha 1 ay bile geçmeden YEP varsayımı eskimiş oldu.
Önümüzdeki periyoda ait olarak İstanbul Sanayi Odası PMI endeksi ayrıntılarında, yurt dışından alınan yeni siparişlerin arttığı bölümlerin azınlıkta kalması ve yeni siparişlerin büyümesinin sürat kesmesi dikkat çekmişti. Gerçek dal itimat endeksinde ise gelecek üç aydaki ihracat sipariş ölçüsünün endeksi azalış tarafında etkilediğini gördük.
Dış ticaret sayılarından hareketle yılın birinci sekiz ayında 26.46 milyar dolar açık veren cari istikrarın Eylül ayında 30 milyar dolar açığa yükseleceğine işaret ediyor. Münasebetiyle YEP’te 24.4 milyar dolar olarak öngörülen cari açık gerçekleşme kestiriminin de tutmayacağını söyleyebiliriz.
Dr Ali Orhan Yalçınkaya
Makro-gündem: PMI’lar, enflasyon, Fed ve BoE faiz kararları, nakit bütçe, ABD işsizlik oranı
Merkez’in rezervleri eksi bakiye veriyor, kasasında hiç para kalmadı
Ekim ayında sanayi dalında vites düşüş sinyali
- Çeyrekte Turizm gelirleri geçen yıla nazaran yüzde 71,2 azaldı
Para Tahlil
