Et, süt, yumurta üreticilerinin en değerli sorunu, yem fiyatlarındaki yüksek artışlar. Hayvancılıkta üretim maliyetinin yüzde 50-60’ını oluşturan yemin fiyatları neden denetim edilemiyor?
Türkiye karma yemde kullandığı hammaddeler bakımından yüzde 50’nin üzerinde dışa bağımlı. Ürettiği tarım eserleri hem besine hem hayvan yemine yetmiyor. Üretimi artırmak yerine ithalat yapılıyor. Hem de o denli az buz bir ithalat değil.
Türkiye Yem Sanayicileri Birliği’nin bilgilerine nazaran, 2019 yılında 13 milyon 123 bin ton yem hammaddesi ithalatı yapan Türkiye, bunun için 4 milyar 818 milyon 598 bin dolar ödedi. Türkiye’nin toplam tarım eserleri ithalatının yaklaşık üçte birini oluşturuyor.
İthalat sayılarını verince çabucak birileri çıkıp “ithal ediyoruz fakat bunu işleyip ihraç ediyoruz” diyor. Yazdığımız her yazıda, yaptığımız her konuşmada ithalat bilgileri ile birlikte ihracat datalarını de veriyoruz. Keşke, Tarım ve Orman Bakanlığı, hükümet yetkilileri dahil herkes birebir hassasiyeti gösterse. Onlar çoklukla ihracat datalarını verir, ithalatı görmezden gelir.
2019 yılında Türkiye’nin yem hammaddeleri ihracatı 1 milyon 523 bin ton oldu. Elde edilen döviz ise 989 milyon 54 bin dolar.
Buğday, arpa, mısır, pamuk ve pancarın değeri
Yalnızca, genetiği değiştirilmiş(GDO) soya ithalatına ödediğimiz döviz yaptığımız toplam yem hammaddesi ihracatından daha fazla.
Yem üretimini artırmak yalnızca, yonca, fiğ, korunga üzere kaba yemlerin üretimi anlaşılıyor. Bu eserlerin ekim alanlarında az da olsa artış var.
Lakin, yılda 25 milyon tona yakın üretime ulaşan karma yem hammaddelerinin temini için hububat, bakliyat, yağlı tohumlar üretiminizi artırmanız gerekiyor. Bunun için, hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar siyasetini belirlerken ve uygularken çok istikametli düşünmemiz gerekiyor. Buğdayı yalnızca un ve makarna olarak görmemeliyiz, mısırı yalnızca besin ve bitkisel yağ sanayi için üretmemeliyiz. Pamuğu yalnızca dokuma için değil hayvancılığı da düşünerek üretmek zorundayız. Şeker pancarı üretimi yalnızca şeker için değil, hayvancılık kesimi için de çok değerli bir eserdir.
Türkiye, 2019 yılında yem için 459 bin ton arpa, 3 milyon 600 bin ton mısır ithalatı olmak üzere 4 milyon ton ithalat yaptı. Bunun için ödenen döviz 777 milyon 261 bin dolar.
Soya yemeyen hayvan et, süt, yumurta vermez algısı var
Yağlı tohumları bitkisel yağ bölümünde, yem endüstrinde ve besinde kullanıyoruz. Üretim yetersiz olduğu için en fazla dövizi de bu eserlere ödüyoruz.
Türkiye, soya gereksiniminin yaklaşık yüzde 95’ini ithalatla karşılıyor. Bu nedenle çok can yakıcı bir fatura ödeniyor. 2019 yılında 2 milyon 636 bin 796 ton soya fasulyesi ithalatı yapıldı. Kıymeti 988 milyon 83 bin dolar. Ayrıyeten 729 bin 807 ton soya küspesi ithalatı için 270 milyon 625 bin dolar ödendi.
Bu yılın birinci 7 aylık devrinde yapılan soya ithalatı 1 milyon 986 bin ton ve ödenen döviz de 738 milyon dolar.
Türkiye’de o denli bir yapı kurulmuş ki, soya olmadan hayvanlar beslenemez. Soya tüketmeyen hayvandan et, süt, yumurta alınamaz algısı var. Bu algı yeni değil. Amerika Birleşik Devletleri en çok ürettiği eserlerden biri olan soyayı dünyaya pazarlamak için Soya Üreticileri Birliği aracılığıyla çalışmalar başlattı. 1950’li yılların sonunda Türkiye’de soya tüketimini artırmak için bir çok yayın yapıldı. Türkiye, Amerika’dan hayvan ithal eden ve o hayvanları da soya ile besleyen bir ülke pozisyonuna getirildi.
Avustralya bu tuzaktan nasıl kurtuldu?
Bundan iki yıl evvel Avustralya’da ziyaret ettiğimiz Ellinbank Ulusal Süt Araştırma Merkezi’nde Araştırma Yöneticisi Dr. Joe Jacobs, Amerika’nın bu tuzağını şu sözlerle anlatmıştı: “Hayvancılıkta bilhassa son 15 yıldan bu yana genetik seleksiyonumuzu kendimiz yapıyoruz. Öncesinde genetik gereci, damızlıkları ithal ediyorduk. Bir çok ülke üzere Amerikan genetiğini kullanma tuzağına düşmüştük. Amerikan genetiğinin en değerli özelliği yüksek üretim, düşük protein, düşük yağ, düşük kalite demek. Bu bir tuzak. Yağ ve proteine nazaran süt parası ödenince bu işlemedi. Ayrıyeten önemli bir nakliye maliyeti getiriyordu. Amerikan sistemi ile randıman düştü. Ayrıyeten meraya dayalı değil, yeme dayalı bir sistemdi. Yani size hayvanı satıyorlar, yemini satıyorlar ve bir bağımlılık oluşuyor. Biz bundan vazgeçerek kendi genetik kaynağımızı oluşturduk. Ülke şartlarına uygun, mera hayvancılığına dayalı bir yapı bu.”
Türkiye, bu tuzaktan 60 yıldır kurtulamadı. Hayvanı ithal ediyoruz, yedireceğimiz yemi de ithal ediyoruz. Üretici yemin kıymetli, et, süt ve yumurtanın ucuz olmasından yakınıyor. Tüketici ise bu eserlerin değerli olmasından şikayetçi. Devletin milyar dolarları dışarıya akıtılıyor.
Kepeğe 277 milyon dolar ödedik
Tek başına soya yahut mısır değil, öbür eserlerde de dışa bağımlılık var. 2019 yılında Türkiye’nin toplam kepek ithalatı 1 milyon 605 bin 895 ton. Kepeğe ödenen döviz 277 milyon 630 bin dolar.
Ayçiçeği üretimimiz yetersiz olduğu için ayçiçeği ithal ediyoruz. Evvelce ayçiçeğini çekirdek olarak ithal ediyorduk. Çekirdeği kırıp yağ elde ederken posasından küspe elde ederdik. Artık satıcı ülkeler uyandı. Çekirdek olarak ihraç etmek yerine, çekirdeği kırıp ham yağı başka, küspeyi başka satmaya başladılar. Türkiye’nin 2019 yılında ayçiçeği ve türevlerine ödediği döviz 1 milyar doların üzerinde. Yem için ithal edilen ayçiçeği tohum küspesi 1 milyon 79 bin ton. Ödenen döviz 242 milyon 828 bin dolar.
Özetle, Türkiye tarım siyasetlerini oluştururken öncelikle kendi üretebileceği eserleri azamî düzeyde üretmesi ve bu eserlerden çok taraflı olarak yararlanmayı hedeflemeli. İthalat kolaycılığından kaçınmalı. Tuzaklara düşmemeli. Bugüne kadar düştüğü tuzaklardan da bir an evvel kurtulmalı. Yemdeki dışa bağımlılık tuzağı 60 yıldır sürüyor.
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Para Tahlil
