Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Dolar/TL kuru her hafta yeni bir rekor kırarken, 2018 yılından bu yana birinci kere siyaset faiz oranını yükseltti. Türk Lirası’nın Amerikan Doları karşısında 2020 yılı başından bu yana uğradığı paha kaybının yüzde 28’i geçmesinin akabinde, Merkez Bankası, Para Siyaseti Şurası toplantısında alınan kararla, “politika faizi” olarak bilinen repo ihale faizini 8,25’ten 10,25’e çıkardı.
Merkez Bankası’nın faiz kararını pahalandıran Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Iktisat Bölümü’nden Profesör Steve Hanke, bunun hakikat bir adım olduğunu, Türk Lirası’nı süreksiz olarak rahatlatabileceğini; lakin enflasyonun düşürülmesi ve Türk Lirası’ndaki bedel kaybının durdurulması için faiz oranlarının daha da yükseltilmesi gerekeceğini söyledi.
“Türk Lirası’ndaki paha kaybı devam edecektir”
Merkez Bankası’nın kararına birden fazla analistin tersine kendisinin şaşırmadığını belirten Steve Hanke, enflasyon-faiz oranı bağına değinerek Türkiye’de enflasyonun açıklanan resmi sayılardan çok daha yüksek olduğunu belirtti.
“Merkez Bankası’nın faiz kararına birden fazla analistin bilakis ben şaşırmadım. Bunun sebebi de enflasyon ve Türk Lirası’nın her geçen gün gitgide kıymet kaybediyor olması. Türkiye’nin açıkladığı resmi Ağustos ayı enflasyon oranı yüzde 11,7; lakin benim baz aldığım yüksek frekanslı datalara nazaran, asıl enflasyon oranı yüzde 36,87. Resmi olarak açıklanan sayının üç katı. Bu, bize Türkiye’nin para siyasetinin artık çok geride kaldığını gösteriyor” formunda konuştu.
Steve Hanke, “Merkez Bankası’nın aldığı karar Türk Lirası’nı süreksiz olarak istikrarda tutabilir. Fakat Türk Lirası’ndaki bedel kaybı devam edecektir. Bunun önlenmesi için, Merkez Bankası’nın faiz oranını daha da yükseltmesi gerekir” sözlerini kullandı.
“Eğer Merkez Bankası enflasyonun düşürülmesi ve Türk Lirası’nın istikrarda tutulması konusunda ciddiyse, faiz oranlarında daha fazla artış görülecektir” dedi.
Faiz kararının Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusunda bir şeylerin göstergesi olup-olmadığı konusundaki soruyu da cevaplayan Steve Hanke, “Ben Türkiye’de bir şeylerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan bağımsız olabileceğini düşünmüyorum. Merkez Bankası’nın Cumhurbaşkanı yeşil ışık yakmadan, tek taraflı ve bağımsız olarak bu türlü bir şey yapabileceğini sanmıyorum” tabirlerini kullandı.
“Türkiye köşeye sıkışmış durumda, borçları ödeyecek kâfi kaynağı yok”
Memleketler arası yatırımcının aklındaki sorulardan biri de Türk Lirası’ndaki paha kaybının devam etmesi halinde, hükümetin sermaye kontroluna yönelik adım atıp-atmayacağı. Hükümetin ne yapacağını kestirmenin sıkıntı olduğunu belirten Steve Hanke, Türkiye’nin önümüzdeki birkaç ay içinde ödemesi gereken dış borcunun olduğuna da dikkat çekti.
“Türkiye’nin şu anda yabancı rezerv kasası neredeyse bomboş. Önümüzdeki birkaç aylık devirde ödemesi gereken çok fazla borcu var. Cari açık da çok yüksek. Bunun sebeplerinden biri turizm gelirlerinin düşmüş olması. Cari açık Gayrisafi Yurtiçi Hasılanın yüzde 4’ü. Bu çok yüksek bir oran” dedi.
“Türkiye ikilemle karşı karşıya”
Hanke, “Türkiye köşeye sıkışmış durumda. Borçları ödeyecek kâfi kaynağı yok. O nedenle tek yapılabilecek şey dış borcu daha yüksek faizle geri ödemek. Türk hükümeti de bunu yapmak ister mi emin değilim. Bu türlü bir şey yaparsa da, resesyon tehlikesi var. Türkiye tam bir ikilemle karşı karşıya” değerlendirmesinde bulundu.
ABD’den ilaç firmaları borcu hatırlatması ve Huawei uyarısı
ABD’nin Ankara Büyükelçisi David Satterfield, Türkiye’nin Amerikan ilaç firmalarına borcunu ödememesi halinde, bu şirketlerin Türkiye piyasasından çıkma seçeneğini değerlendireceğini söylemişti.
Geçtiğimiz Salı günü internet üzerinden ABD-Türkiye İş Kurulu tarafından düzenlenen ve Türkiye’yi temsilen Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’ın katıldığı konferansta konuşan ABD Büyükelçisi, Türkiye’deki devlet hastanelerinin ABD’deki ilaç firmalarına borcunun bir yıl öncesine kıyasla 230 milyon dolardan 2,3 milyar dolara yükseldiğini, ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross’un bu mevzuyu geçen yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ile yaptığı görüşmede gündeme getirdiğini belirtti.
Büyükelçi Satterfield, geçen yılki görüşmelerde bu ödemelerin derhal yapılması için gerekli adımların atılacağının söylendiğini fakat bir yıl sonra Amerikan ilaç firmalarından borç ölçüsünde değerli ölçüde indirim yapılmasının istendiğini söyleyen Satterfield, ödemelerin yapılmaması ya da düşük ölçüde ödeme yapılmasının sonuçları olacağını söyleyerek, “Şirketler Türkiye piyasasından çıkmayı değerlendirecektir. Bu Türkiye’nin çıkarlarına hizmet eden bir yönelim değil” dedi.
ABD’li Büyükelçi’nin bu açıklamaları öncesinde ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo da, Çin teknoloji devi Huawei’in Türkiye’de gitgide artan nüfuzu konusunda ihtarda bulunmuş, Pompeo Huawei’in artan faaliyetlerinin Türkiye ile askeri işbirliğini de etkileyebileceğini belirtmişti.
Her iki açıklamayı da kıymetlendiren Steve Hanke, “Türkiye’deki devlet hastanelerinin yabancı ilaç ve gereç tedarikçilerine yaklaşık 2,3 milyar dolar borcu var. Bu borcu ödemezlerse yabancı yatırımcı kaçacaktır. Türkiye’nin bu borç yükümlülüğünü yerine getirmemesi büyük sıkıntıya yol açacaktır. Ne yazık ki tartışmanın finansal alandan siyasi alana kayılması olumsuz bir durum. Dışişleri Bakanı Pompeo’nun Huawei konusundaki ikazına gelince. Çin Türkiye’de büyük ölçüde yatırım yapıyor. Türkiye üzerinde kıymetli bir tesire sahip. Türkiye mali açıdan zayıf bir durumda. Zayıf bir durumdaysanız, dışarıdan biri gelip size ne yapacağınızı söyler. Türkiye’de de Çin’in borusu ötüyor. Pompeo Çin konusunda şahin bir isim. ABD’nin müttefiklerinin Çin’in tesiri altında olmasını istemiyor. Bütün sıkıntı bu” halinde konuştu.
Seçimleri Biden kazanırsa yaptırım mı gelecek?
ABD’de 3 Kasım’da yapılacak başkanlık seçimlerini Demokrat Parti’nin adayı Joe Biden’ın kazanması halinde, Türk-Amerikan bağlantılarının akıbetinin ne olacağı Türkiye’de kamuoyunun tartıştığı bahislerden biri.
Trump idaresi bugüne kadar Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi satın alması sebebiyle Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Uğraş Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırım uygulamış değil.
Pekala, seçimi Joe Biden’ın kazanması halinde Türkiye’ye yaptırım mümkünlüğü artar mı? Bu türlü bir durumda Corona virüsü salgını ve yapısal problemler yüzünden açmazda olan Türkiye iktisadı üzerindeki tesiri ne olur?
Bu türlü bir senaryoyu kıymetlendiren Steve Hanke, yaptırım siyasetine genel olarak karşı olduğunu, ABD’nin pek çok ülkeye uyguladığı yaptırımın geri teptiği görüşünü lisana getirdi.
Hanke, “Diyelim Joe Biden seçimleri kazandı ve Türkiye’ye yaptırım uyguladı. Yaptırımlar karşıt tepecektir. Türkler tek bir bayrak etrafında toplanır ve Amerikan aksiliği artar. Yaptırım sevmediğiniz biriyle savaşmanın kolay yolu lakin olumlu sonuç getirmiyor. İran’a bakın. Uygulanmayan yaptırım kalmadı, ancak hala mollalar iktidarda. Kuzey Kore’ye, Küba’ya, Rusya’ya bakın” halinde kıymetlendirdi.
VOA
Para Tahlil
