Avrupa Birliği (AB) başkanlarının şahsen katılacakları tepe toplantısı, Perşembe günü öğlenden sonra başlayacak ve Cuma günü de sona erecek.
Doruğun birinci günkü programında yer alan dış bağlar başlığının en değerli gündem unsurunu ise Doğu Akdeniz’deki gelişmeler ve Türkiye ile alakalar oluşturuyor.
Türkiye ile ilgili tartışmaların uzun ve sert geçmesi, sonuçların ise Perşembe gecesi geç saatlerde ya da Cuma sabahı erken saatlerde duyurulması bekleniyor.
AB Kurulu, 1 Ekim’de yaptığı toplantıda Türkiye’ye Doğu Akdeniz’de tek taraflı adımlar atmaması, sondaj faaliyetlerini tartışmalı sularda yapmaması şartıyla “pozitif ajanda” önermiş, Gümrük Birliği mutabakatının güncellenmesi, vize serbestisi, göç mutabakatının yenilenmesi ve milletlerarası Doğu Akdeniz konferansı düzenlenmesi üzere bahislerde adımlar atılabileceği iletisini vermişti.
Lakin birebir toplantıda, Türkiye’nin halini değiştirmemesi durumunda AB’nin yaptırım uygulamak durumunda kalacağı da kayda geçirilmişti.
Türkiye ise AB’nin müspet ajanda olarak tanımladığı kararları kâfi bulmadığını kaydetmiş, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin provokatif aksiyonlarını neden göstererek Oruç Reis araştırma gemisini 12 Ekim’de yine Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan ortasındaki tartışmalı bölgeye göndermişti.
AB ülkelerinin büyük çoğunluğunun, son iki aydaki aksiyonları nedeniyle Türk hükümetine bir karşılık verilmesi gerektiğinde uzlaştığı lakin alınacak tedbirlerin sertliği ve zamanlaması konusunda bir mutabakatın olmadığı kaydediliyor.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de araştırmalara geri dönmesi, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulu kararlarına karşın kapalı Maraş’ın açılmasına dönük adımlar atması ve başta Fransa ile Almanya olmak son devirde kimi Avrupa ülkelerine karşı kullanılan “sert ve orantısız söylemler” AB yetkililerinin tenkitlerine yol açıyor.
Türkiye için ‘dengeli karar’ bekleniyor
AB üyeleri Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Fransa ve Avusturya’nın başını çektiği bir küme, sert yaptırımlar uygulanmasını, bu adım atılmazsa Türk hükümetinin mevcut siyasetini uygulamaya devam edeceğini savunuyor.
Başını AB periyot lideri Almanya’nın çektiği ve İtalya ile İspanya üzere değerli ülkelerin de yer aldığı öbür küme ise Türkiye ile angajman siyasetinin devam ettirilmesi için alınması gereken yaptırım kararının istikrarlı olmasında ısrar ediyor.
Bu kapsamda, Türk iktisadına ziyan verecek formda Gümrük Birliği’nin engellenmesi ya da Yunanistan’ın ısrar ettiği silah ambargosu getirilmesi biçiminde kararlar çıkması öngörülmüyor.
AB’nin 2019’da Türkiye aleyhine aldığı yaptırım kararları, iştirak öncesi fonlarda kesintiye gidilmesi ve sondaj faaliyetlerini yürüten Türkiye Petrolleri Arama Ortaklığı’nın iki yetkilisine yaptırım uygulanması sonucunu getirmişti.
Brüksel’den gelen haberler, Perşembe günü alınması beklenen kararların bunların ötesine geçeceğine ve daha fazla şirket ile yetkilinin maksat alınacağına işaret ediyor.
Sert yaptırımlar için kapı açık bırakılacak
AB etraflarında yapılan değerlendirmeler, son devirde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sert tabirlerle eleştirip “Fransa’nın başına bela” olarak tanımladığı Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Brüksel’den Paris’e eli boş dönmeyi kabul etmeyeceğine, hasebiyle sonuç bildirgesinde Fransa’nın da kabul edebileceği ögelerin yer alacağı görüşüne dikkat çekiyor.
Hasebiyle AB sonuç bildirgesinde, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki adımlarını devam ettirmesi durumunda mümkün yaptırımlarla ilgili açık hususların de yer alması, Türkiye’nin konumunda bir değişim olmaması durumunda bir sonraki tepede uygulanabileceği ikazında bulunulması öngörülüyor.
Fakat bu yaptırımların “otomatik” biçimde devreye girmesinin kelam konusu olmayacağı, her dorukta tartışılarak oybirliğiyle uygulama pratiğinin devam edeceği kaydediliyor.
Brüksel’de yapılan değerlendirmelerde, “AB Kurulu, Türkiye’ye güçlü bir bildiri verecek. Bu ‘son bir uyarı’ olarak tanımlanabilir. Sonuç bildirgesi Türkiye ile birlikte çalışma ve diyalogu sürdürme davetini da tekrarlayacak lakin Ekim ayında önerilen olumlu ajandaya şu evrede dönülmesi mümkün görünmüyor” görüşü öne çıkıyor.
AB’nin Türkiye’den iki beklentisi
Sonuç bildirgesinde yer alması beklenen daha sert yaptırımların devreye girmemesi için AB’nin Türkiye’den iki temel beklentisi bulunduğu değerlendirmeleri yapılıyor.
Bunlardan birincisi Doğu Akdeniz’de tansiyondan uzak durulması için “itidal” devrine girilmesi ve tartışmalı sular ya da Kıbrıs Cumhuriyeti açıklarındaki çalışmalara orta verilmesi.
İkinci beklenti ise Yunanistan ile daha evvel üzerinde uzlaşılan “istikşafi görüşmelerin” başlatılması.
Türkiye ve Yunanistan, Ekim ayı başında tekrar masaya dönme konusunda uzlaşmışlar fakat Oruç Reis’in bölgeye gönderilmesi süreci sekteye uğratmıştı.
Türkiye, Yunanistan ile ön şartsız diyaloğa açık olduğunu lisana getirmiş fakat Yunanistan, Oruç Reis bölgedeyken müzakere etmeyeceğini kaydetmişti.
Türkiye’nin 29 Kasım’da geri çektiği Oruç Reis’i ya da öteki araştırma gemisini tekrar göndermemesi şartıyla Yunanistan’ın istikşafi görüşmelerin 2021 başlarında başlatılmasına yeşil ışık yakabileceği belirtiliyor. Lakin bu hususta şimdi Atina’dan verilmiş resmi bir bildiri bulunmuyor.
Yazının devamı burada.
Para Tahlil
